Tíminn - 21.03.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 21. mars 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVIHNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
„Fréttir um aukið
atvinnuleysi í janúar
koma þeim vel“
Vísbending heitir vikurit um efnahagsmál, sem gef-
ið er út af Kaupþingi h/f sem er eitt af verðbréfafyrir-
tækjum landsmanna. Þann 20. febrúar síðastliðinn er
fjallað í ritinu um atvinnuleysi. Greinin hefst á þessum
orðum: „Fréttir um mikið atvinnuleysi í janúar koma
þeim vel sem vilja að gerðir verði kjarasamningar um
íitlar eða engar kjarabætur. Um 3,2% vinnuafls reynd-
ust atvinnulaus og það er hærra hlutfall en áður hefur
mælst hér á landi.“ Greinin endar á þessum orðum:
,Aukist atvinnuleysi ekki mikið frá því sem verið hefur
undanfarin ár virðist því ekki vera ástæða til þess að
gera sérstakar ráðstafanir til að draga úr því.“
Þessi grein vekur sérstaka athygli vegna þess að
þarna er grímulaust predikað að atvinnuleysi eigi að
nota sem hagstjórnartæki. Öll umframeftirspurn eftir
vinnuafli leiði til verðbólgu, og besta ráðið í barátt-
unni við hana sé að fólk þurfi að biðja um vinnu á
hnjánum.
Samningar um kaup og kjör á vinnumarkaði standa
yfir, eins og vitnað er til í umræddri grein. Það vekur
athygli í þeirri samningagerð, að ýmis afskipti ríkis-
valdsins hafa tafið hana. Hótanir ganga um réttinda-
skerðingu og alls konar skipulagsbreytingar, sem
verða til þess að fólk missir atvinnu sína. Að rétta af
slík mál eru orðin aðalatriði í kjarasamningunum.
Ríkisvaldið hefur gengið fram í þessum hótunum. Það
samráð ríkisvalds og aðila vinnumarkaðarins, sem
leiddi til þjóðarsáttarinnar og þeirrar lágu verðbólgu
sem við búum nú við, hefur sáralítið verið fyrr en nú
að verið er að klóra í bakkann, þegar samningar hafa
verið lausir í marga mánuði.
Þögn stjórnvalda um atvinnuástandið er algjör. Er
ríkisstjórnin sammála verðbréfasölunum sem skrifa í
Vísbendingu?
Eru þeir þeirrar skoðunar í raun, að atvinnuleysi
eigi að nota sem hagstjórnartæki?
Forustumenn ríkisstjórnarinnar hafa unnið að því
hörðum höndum síðan í maí í fyrravor að byggja upp í
þjóðfélaginu svartsýni á framtíðina. Kenningar um
blessun fjöldagjaldþrota og spár um hinar verstu hrak-
farir fyrirtækja, sérstaklega í sjávarútvegi, kannast fólk
mætavel víð úr efnahagsmálaumræðu síðustu mán-
aða. Sérhver viðleitni til atvinnuuppbyggingar er gerð
tortryggileg, og sérhver mistök fortíðarinnar eru blás-
in út þeim til viðvörunar, sem gætu verið svo bjartsýn-
ir að ætla að ráðast í uppbyggingu nýrra fyrirtækja. Af-
leiðingin er sú mesta samdráttarstefna sem hér hefur
átt sér stað um árabil.
Samningar um kaup og kjör eiga sér ekki stað nú í
kjölfar samvinnu og samráðs ríkisvalds, verklýðsfélaga
og vinnuveitenda, heldur í andrúmslofti kvíða fyrir
framtíðinni og afkomunni, sem búið er skipulega að
ýta undir svo mánuðum skiptir. Er ekki mál að linni?
Er ekki kominn tími til þess fyrir ríkisstjórnina að ýta
undir örlitla bjartsýni í þjóðfélaginu? Samdráttarstefn-
an ber dauðann í sér og drepur það einstaklingsfram-
tak sem er lofað svo mjög á hátíðarstundum.
Atli Magnússon:
Að lesa sig til heilsu
Nú tala menn enn einu sinni
um bókmenntafræði, eftir að
Þorsteinn Antonsson rithöf-
undur sendi Morgunblaðinu
langa grein vestan af ísafirði.
„Víst skiptir þú máli“ heitir hún
og þar er borið víða niður um
andrúmsloft í menningarmál-
um á íslandi. Þetta er ein mæt
grein hjá Þorsteini og það er
hún ekki vegna þess að þarna sé
það loks komið sem sumir
endilega vildu heyra, heldur
vegna þess að hann drepur á
eitt og annað sem loks ætti að
vera þess virði að hefja orða-
skipti um það. Það er mikið tal-
að um þessi efni og margt af
skynsemi það sem það nær. En
það á við um meginið af því að
litlu skiptir hvort það nokkru
sinni var talað eða skrifað eða
ekki. Það er á flögri einhvers
staðar í útköntunum — „og
loks er eins og ekkert hafi
gerst“.
í þokunni
Grein Þorsteins er þess háttar
að hún er ekki endilega auð-
melt eða skjótlesin. Hún skyldi
þó ekki vera af því tagi sem bók-
menntafræðin kallar „stríðan
lestur"? Spyr sá sem ekki veit,
en Vésteinn Ólason háskóla-
kennari, sem verður til að svara
greininni í Morgunblaðinu á
fimmtudag, gefur henni þá ein-
kunn að hún sé „þokubakki".
Þokubakki er sjálfsagt ekki við-
urkennt hugtak í bókmennta-
fræði, en „margt býr í þokunni"
og þeirri speki tröllsins í þjóð-
sögunni ættu bókmenntafræð-
ingar að réttu lagi að taka fagn-
andi, því margir liggja bók-
menntafræðinni á hálsi fyrir að
hún sé einmitt svo mikill þoku-
bakki.
En annars er engin ástæða til
að fara með flím um bók-
menntafræði og ástæðan til
þess að margir virðast hafa
horn í síðu hennar kann að vera
dulin afbrýðisemi margra yfir
að hafa ekki vald né skilning á
flóknum hugtökum hennar, og
finnst þeir verða að sitja sem
þussar úti í horni „meðan full-
orðið fólk talar". Skáldum þykir
víst líka mörgum að þau eigi að
hafa einkarétt á galdrabrögðum
listar sinnar og bregðast
ókvæða við þegar akademikerar
rísa upp og benda á að þetta hafi
allt verið fundið upp fyrir löngu
og að í handbókunum heiti það
þetta eða hitt. Það verður eins
og áhorfandi rísi upp í sal hjá
sjónhverfingamanni og fletti
ofan af öllum brellunum, opin-
beri trúðlætin. Auðvitað er slíkt
miður vinsælt og skáld taka að
skamma bókmenntafræðinga
og úr verða deilur um hvort
skáldunum beri að flaðra upp
um bókmenntafræðingana eða
bókmenntafræðingunum upp
um skáldin. Hvorir eiga að vera
þjónar hinna? Þessi er helsta
ástæða algengrar fýlu út í bók-
menntafræðinga.
Að lesa sig til heilsu
En menn gá þess ekki að það
er fullt eins skáldunum að
kenna þegar bókmenntafræð-
ingar og mas um bókmennta-
fræði verður leiðigjarnt. Þau
vilja nefnilega í æ ríkari mæli
verða sjálf bókmenntafræðing-
ar og þurfa ekki endilega að
hafa próf upp á það. Þessu veld-
ur örvænting, þegar mönnum
finnst þeir engu koma saman af
viti, eru kannske orðnir svo
hræddir við að bókmennta-
fræðin sjá í gegn um þá að blýt-
anturinn dettur úr höndunum
á þeim. Þetta er sambærilegt
við fólk sem þjáist af alvarleg-
um sjúkdómum. Það fer þá að
lesa sér til um hin morknandi
líffæri í læknisfræðiritum og
veit að lokum heilmikið um
„anatómíu" þeirra og „patóló-
gíu“. Það les og les, eins og í
veikri von um að þar finnist ráð
handa því til að lækna sig sjálft.
En sennilega læknast það ekki
samt, og ef það læknast þá er
það varla lestrinum að þakka.
Þetta verður svo til þess að
bókmenntafræðin fær allt of
mikil sviðsljós, kannske miklu
meiri en hún kærir sig um sjálf.
Hún verður eins og aukaleikari
í leikriti, sem verður að bera
uppi einsamall hverja sýning-
una á fætur annarri, því aðal-
leikarinn er alltaf eitthvað mið-
ur sín eða forfallaður.
Aðalatriði og
aukaatriði
En hér var minnst á aðfinnsl-
ur Vésteins Ólasonar, sem
finnst að Þorsteinn geri þeim
„æviráðnu" í háskólanum rangt
til, þegar hann er að fetta fingur
út í aðferð þeirra og túlkun á
samhenginu í íslenskum bók-
menntum, sem hann segir þá
slíta sundur eins og þegar læk-
ur hverfur undir hraun. Það er
miður að Vésteinn er svo hör-
undsár fyrir hönd þeirra kenn-
aranna í bókmenntafræðunum
við háskólann að svar hans við
grein Þorsteins Antonssonar
minnir á andsvar skrifstofu-
manns hjá Rafiðnaðarsamtök-
unum eða öðru „battaríi" laun-
þegahreyfingarinnar við árás á
fagheiður þeirra. Þótt víst megi
segja að Þorsteinn vegi að fag-
heiðri kennaranna, þykir oss að
Vésteinn dvelji um of við ein-
mitt það atriði. Hann hefði að
skaðlausu mátt reyna að þreifa
ögn Iengur í kringum sig í
„þokubakka" Þorsteins, sem
hann kallar svo, fremur en að
láta sem hann hafi ekki séð þar
handaskil, eins og skilja má af
orðum hans. Það er nú einu
sinni aðalsmerki háskóla að
hann á að vera „leitandi". En í
háskólanum má vera að allri
þoku sé löngu létt og menn
spóki sig í sólskini þar sem allt
blasir við svo klárt og augljóst.
Hefði Vésteinn kosið að lesa
grein Þorsteins Antonssonar
með öðrum hætti en hann ger-
ir, hefði honum orðið ljóst að
höfundurinn er í sem
skemmstu máli að sýna fram á
að íslenskt bókmenntalíf er
ekki við sem besta heilsu. Það
er aðalatriði, einhverjar hnútur
sem þar falla utan í ýmsar „stas-
sjónir", svo sem háskólann og
Tímann(!), eru aukaatriði. Ég
er t.d. fús að gleðja Véstein með
því að ég er ekki á því með Þor-
steini að ódöngunin, sem þjak-
ar bókmenntalíf í landinu, sé
Háskóla íslands að kenna.
Hvernig ætti hann að geta orð-
ið því nein viðhressing sem
máli skiptir, og að mínu viti er
hann ekkert skyldugur til þess
svo mörgum öðrum fremur.
Ástandið er varla neinum klík-
um að kenna heldur. Klíkur
hafa ekki afgerandi áhrif nema
þeim séu búin skilyrði til þess
af aumingjalegu umhverfi.
Grein Þorsteins Antonssonar
hefur það sér til gildis að hún
lýsir hvernig umhorfs er í um-
hverfi sem er í vanda, er ráð-
vana. Það er umhverfi lang-
legusjúklinga, sem án afláts eru
að telja hver öðrum trú um að
þeim sé að skána meðan það
gerist satt að segja lítið og ekk-
ert.