Tíminn - 21.03.1992, Blaðsíða 11

Laugardagur 21. mars 1992
Tíminn 11
Klettar og hólar einkenna bæjarstæðið I Borgarnesi og hafa Borgnesingar lagað bæinn að þessu fallega landslagi. Þessi mynd er llklega tekin nokkru eftir seinni heimsstyrj-
öldina og sýnir byggingarframkvæmdir við Borgarbraut. Verið er að steypa viðbyggingu við rafstöövarbyggingu staðarins. Síðar var byggt ofan á húsið og þaö varð aðsetur
bæjaryfirvalda og er það enn. Á klettinum fyrir ofan sést I brunalúður bæjarins.
BORGARNES
125 ára
Á morgun, sunnudaginn 22. mars, eru liðin 125 ár frá því að Borgames
fékk verslunarréttindi. Að því tilefni verða hátíðahöld í bænum, sem
munu standa í heila viku. Hápunktur afmælisins er hátíðarfundur bæj-
arstjómar og kaffisamsæti fyrir alla íbúa Borgamess, tæplega 1.800
talsins, í Hótel Borgamesi á afmælisdaginn 22. mars. í sumar mun Vig-
dís Finnbogadóttir, forseti íslands, heimsækja Borgames.
í tilefni afmælisins hafa fyrirtæki
og stofnanir í Borgarnesi tekið sig
saman um að kynna vöru sína og
þjónustu á sérstökum Borgarnes-
dögum í Reykjavík. Á afmælisdag-
skránni í Borgamesi er jafnframt
sýning í safnahúsi Borgarfjarðar á
myndum úr Borgarnesi, afmælis-
sýning nemenda í Grunnskóla
Borgarness, nemenda- og kennara-
tónleikar Tónlistarskóla Borgar-
fjarðar, kórtónleikar, hátíðarmessa
og íþróttadagur.
Borgames byggðist
upp í kringum verslun
Borgarnes fékk verslunarréttindi
22. mars árið 1867. Verslun fór
fram við skipshlið á Brákarpolli,
sem er norðan Brákareyjar og á
Suðurnesklettum. Árið 1877 var
fyrsta verslunarhúsið reist og ári
síðar fyrsta íbúðarhúsið. Þessi hús
standa enn og eru í notkun í Borg-
arnesi. Athafnamaðurinn Jón Jóns-
son frá Ökrum í Hraunhrepp hafði
forgöngu um að húsin voru reist.
Fyrsti skráði íbúi Borgarness var
Teitur Ólafsson, sem var faktor í
versluninni. Nokkrum árum síðar
flutti Thor Jensen í þetta fyrsta
íbúðarhús í Borgarnesi og stundaði
hann þar viðskipti í nokkur ár. Þess
má geta að sonur hans, Ólafur
Thors forsætisráðherra, er fæddur í
Borgarnesi.
Borgarngss er fyrst getið í Egils
sögu Skalla-Grímssonar. Lítið er
vitað um Borgarnes frá landnámi
og fram á 19. öld. Árið 1854 hófst
verslun í Borgarnesi, en þar áður
höfðu Borgfirðingar og Mýramenn
einkum sótt viðskipti í Straum-
fjörð, sem er skammt frá Borgar-
nesi. í fyrstu voru danskir og
norskir kaupmenn með verslun í
Borgarnesi, en síðar enskir.
Um aldamótin 1900 voru íbúar
Borgarness 50 talsins og fór mikil-
vægi staðarins sem viðkomustaður
strandferðaskipa vaxandi.
Árið 1913 varð Borgarnes sérstakt
sveitarfélag. íbúar voru þá 163 tals-
ins og þjónusta við ferðalanga tals-
verð. Starfrækt var gistihús og
einnig greiðasala. Vegir í nágrenni
bæjarins höfðu verið lagfærðir og
allnokkrir áttu hesta og vagna, sem
notaðir voru við uppskipun. Þessi
þáttur atvinnulífsins varð mjög
mikilvægur fýrir Borgarnes, sem
var orðið miðstöð þjónustu við
héraðið og samgangna norður og
vestur land.
íbúar í Borgamesi eru
um 1.800
Brátt tóku bílar við hlutverki hest-
anna og voru áætlunarferðir til og
frá Borgarnesi í tengslum við flóa-
bátana þar til vegarsamband komst
á fyrir Hvalfjörð. Um það leyti var
íbúafjöldi kominn hátt á fimmta
hundraðið. Hélst þessi skipan allt
fram yfir 1930.
Ferðafólki, sem kom sjóleiðina til
Borgarness, fækkaði brátt eftir að
bflfært varð til Reykjavíkur, en þó
Rúmum fjörutíu árum eftir að Borgarnes fékk verslunarréttindi var þar á ferð danskur landmælingamað-
ur, Craner að nafni, og tók hann meðal annars þessa mynd árið 1910. Byggð hafði vaxið jafn og þétt á
nesinu og Ibúar voru orðnir um 150. Myndin er tekin af hólnum ofan við Kaupangshúsiö og sést þaö f
forgrunni hægra megin. Af hólnum sér yfir Skallagrlmsdalinn. Háreista húsið til vinstri á myndinni var
hótel, en það brann síðar.
var ferðum flóabátsins haldið
áfram allt til ársins 1966, þegar
Akraborgin sigldi til Borgamess í
síðasta sinn.
íbúar Borgarness voru 740 árið
1950 og á 100 ára verslunarafmæli
bæjarins, árið 1967, vom þeir
1.050 talsins.
Mikill uppgangur hefur verið í
Borgamesi síðustu tvo áratugi.
Fjöldi nýrra iðnfyrirtækja, þjón-
ustufyrirtækja og stofnana eiga þar
hlut að verki, svo og samgöngu-
bætur. íbúar Borgamess em nú
tæplega 1.800 talsins.
í september 1981 var Borgarfjarð-
arbrúin tekin í notkun og komst
Borgarnes þá í þjóðbraut að nýju
og þjónusta við feröafólk varð enn
á ný snar þáttur í atvinnulífinu.
Borgarnes fékk bæjarréttindi árið
1987.
Borgarnes er miðstöð þjónustu
við hin blómlegu landbúnaðarhér-
uð Borgarfjarðar. Kaupfélag Borg-
firðinga er stærsta fyrirtækið í
Borgarnesi, með verslunarrekstur,
sláturhús, kjötvinnslu, mjólkur-
samlag og aðra þjónustu.
Þá em einnig mörg iðnfyrirtæki,
byggingarfyrirtæki og þjónustufyr-
irtæki í Borgarnesi.
-EÓ