Tíminn - 26.03.1992, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 26. mars 1992
Tíminn 5
r
Jórunn Olafsdóttir frá Sörlastöðum:
Laun heimsins vanþakklæti
Landakoti ógnað — Misgerð við St. Jósefssystur
Margt hefur gengið yfír mannlífið á hólma Ingólfs Amarsonar frá
því að öndvegissúlur hans bárust þar á land og byggð var fest.
Enda tímaskeiðið langt. Stundum var svo dökkt í álinn og svarf
svo að, að við iandauðn lá. Ánauð, hungur, svartidauði, móðu-
harðindi, IVrkjarán, hafís, jarðeldar og missir sjálfræðis.
En þjóðin þraukaði í gegnum þetta allt. Sterkasti kjarninn
stóðst og það birti yfír.
Tuttugasta öldin reyndist fagnað-
arboði og færandi gjafir góðar.
Þótt inn á milli kæmu erfiðleika-
tímabil, hart veðurfar og fjárráð
næsta naum framan af. Áhrifa
heimsmenningarinnar svonefndu
tók að gæta allverulega við ysta
haf. Fyrst var breytingin farsæl,
hægfara, en markviss. Þjóðin naut
virkra framfara og margir auðnu-
þættir spunnust í lýðfrjálsu landi.
Hóf var á mörgu og raunar ró-
semi yfir þjóðlífinu. En með her-
náminu breyttist margt mjög til
hins verra. Jafnvægi raskaðist og
aðgát brást á ýmsum sviðum. í ár-
anna rás hefur þetta orðið æ verra
og sigið á ógæfuhlið á margan
hátt. Abyrgðarleysi hefur gætt allt
um of — að mörgu verið hrapað í
blindni og afleiðingarnar fært
beiskan bikar.
Nú er svo komið að um er að ræða
ólgandi straumrás. Ofijárfestingar,
heimtufrekja, fjármálasukk og alls
kyns óreiða veður uppi og er orðin
ill, líklega lítt læknandi meinsemd
í þjóðlífi íslendinga.
Hitt verður þó auðvitað að viður-
kenna að sitthvað hefur orðið til að
skapa vissa þætti auðnu og varpa
ljósi á veg.
En því er þetta rakið hér og ræki-
lega undirstrikað að f dag hefur
steininn tekið gjörsamlega úr. Stór
hluti þjóðarinnar hegðar sér eins
og alveg hafi verið misst taum-
haldið á líferninu. Öfgar, öngþveiti
og alls kyns trylling hefur gripið
svo um sig, að ekki virðist sjá fram
úr óskapnaðinum á ýmsum svið-
um.
Ríkisstjómir eru eins misjafnar
og þær em margar. Öllum er þeim
í einhverju mislagðar hendur, en
misjafnlega áberandi. En margar
em aðgerðimar hæpnar og sumar
ekki verjandi vegna þess hversu af-
ar illa þær koma við vissa þjóðfé-
lagshópa, hvað helst þá sem minna
mega sín. Ríkisstjórn sú sem nú
situr hefúr bakað sér óvinsældir af-
ar margra vegna vanhugsaðra og
ekki velviljaðra aðgerða. Margar
ákvarðanir eru teknar af hvatvísi
og lög samin og þeim beitt af of-
forsi og óbilgirni sem valdið fær
ómældum skaða og sársauka.
Ekki virðist um samráð skeytt,
nema í afar litlum mæli og jafnvel
engum, við stjórnendur þýðingar-
mikilla stofnana og félagasamtaka.
Fær slíkt ráðslag ekki af sér leitt
annað en neikvæðni, andspyrnu og
reiði. í heilbrigðisráðuneytinu hef-
ur hér verið farið offari, sem ekki
er unnt að sættast á. Vegið hefur
verið harkalega að heilbrigðisþjón-
ustunni, heilsugæslu, sjúkrahús-
um og ýmsum líknarstofnunum,
úti um allt. Svo og hafa ellilífeyris-
þegar, öryrkjar og fatlaðir fengið
sitt straff. Fyrir hvað? Fyrir það eitt
að vera til.
Um þetta hefur verið þvælt í dag-
blöðum og ljósvakamiðlum fram
og aftur í sífellu. Hver tyggur í
annan og upp eftir öðrum og verð-
ur þetta því vitlausara sem meira
um það er fjallað. Almenningur er
orðinn örþreyttur á þessum hrá-
skinnsleik sem ekki skilar öðru en
angri, biturð, hneykslan og marg-
þættri ringulreið.
Ein er sú sjúkrastofnun sem lang-
mest hefur verið dregin fram í fjöl-
miðlum til gagnrýni og dómsáfell-
is. Henni hefur verið hegnt. En
fyrir hvað? Henni hefur verið ógn-
að með því að skaffa henni svo
smánarlegt rekstrarfé við gerð síð-
ustu fjárlaga að ekki er unnt annað
en hún hljóti að lamast svo alvar-
lega að hún geti ekki gegnt því
hlutverki sem hún er borin til
nema að mjög takmörkuðu leyti.
Alþjóð er kunnara en nefna þurfi
hvert þetta fórnarlamb heilbrigðis-
og fjármálaráðuneytis er. Bygging
St. Jósefssystra á Landakotshæð.
Þessi virka stofnun hefur löngum
verið afskipt af ríkisvaldinu varð-
andi fjárframlög til starfsemi sinn-
ar. Er þetta ljótur blettur á stjórn-
ur. og ráðgjöf þeirra sem hér hafa
átt hlut að. Varðandi þetta virðist
nokkurn veginn einu gilda hvaða
ríkisstjórn hefur setið hverju
sinni.
En í dag er svo komið málefnum
og hag Landakotsspítala að mælir-
inn — mælir misgerða gegn hon-
um — er svo fullur að út af flóir.
Óskammfeilni og skilningsskortur
heilbrigðisráðherra og hans liðs-
manna og starfshættir þeirra eru
með endemum og ámælisverðara
en orð ná yfir. Viðbrögð fjöldans
eru höfð að vonum. Römm reiði og
djúpstæð sorg.
En hvað veldur þessum mót-
blæstri þeirra sem með völdin fara
gegn Landakotsspítala? Mót-
blæstri sem virðist svo magnaður
að hann virkar sem svæsnasta and-
úð? Hvað er það sem kallar fram
þennan æsta vilja til að rýra hann
sem mest? Skilningsskortur og ill-
gjöm róttækni er ólæknandi,
löngum. Er hið neikvæða viðhorf
sprottið af virðingarleysi og al-
röngu viðhorfi til kaþólskra
nunna, lærðra í hjúkrunarstörf-
um, sem námu hér land laust fyrir
síðustu aldamót? Sér er nú hver
fordæmingin.
St. Jósefssystur reyndust nefni-
lega ómetanlegir landnemar. Þær
létu reisa og gáfu íslensku þjóðinni
fyrsta sjúkrahúsið hér á landi. Það
var árið 1902 sem systurnar færðu
íslendingum þessa dýrðlegu gjöf á
silfurfati. Þær ráku síðan sjúkra-
húsið sjálfar í marga tugi ára, svo
sem alkunna er. Störf þeirra ein-
kenndust af trúarhita, líknarvilja
og óbugandi staðfestu í öllum erf-
iðleikum. Þær voru frá upphafi
komu sinnar ávallt til sóma á ís-
lenskri gmnd. Sjúkrahús, skóli og
kirkja á Landakotstúni. Minnis-
merki sem varir. íslenska þjóðin
stendur í stórri þakkarskuld við St.
Jósefssystur fyrir gjöfina stóm og
líkn og liðveislu við sjúka og sára
áratugum saman. Blessun veittist
þessu einstæða átaki. Spítalinn
naut virðingar og hylli og hinir
ágætustu læknar völdust þangað
til starfa og gjörðu garð frægan í
langa tíð. Skulu hér nefndir þrír,
Matthías Einarsson, dr. Halldór
Hansen og dr. Bjarni Jónsson.
Þeirra þáttur er dýr í sögu Landa-
kots. Og sú ríka gæfa hefur alltaf
gefist Landakoti að hafa á að skipa
mörgum afbragðslæknum, sem
hafa unnið og vinna frábær og
ómetanleg störf. Þá hefur Landa-
kot einnig jafnan notið vel mennt-
aðs og prýðilegs starfsliðs. Hefur
það allt reynst á þann veg að
Landakot er fyrirmyndarsjúkra-
hús.
Ég hef alloft gist Landakot og sótt
þangað bestu Iæknisþjónustu og
notið mætagóðrar umönnunar
hjúkmnarliðs. Tel ég mig því
þekkja þar vel til og hef líka mælt
málum fjölmarga sem átt hafa þar
dvöl. Og ummæli þeirra allra em
söm. Þessi: „Landakot er mitt
sjúkrahús, þar vil ég vera sæki
veikindi mig heim. Læknar og
hjúkmnarlið er natinn hópur sem
leggur lið með mikilsverðri hæfni
og laðar að með ágætri fram-
komu.“ Hver getur óskað sér betri
vitnisburðar? En með honum er
ekki verið að varpa rýrð á aðrar
heilbrigðisstofnanir, því víða em
snillingar í læknisstörfum og
hjúkmnarlið mætagott. En nefnd
FYRRI HLUTI
viðurkenning varðandi Landakot
stendur óhögguð. Svo raunsönn er
hún. í desember sl. birtust í Morg-
unblaðinu prýðilegar greinar eftir
tvo úr hópi hinna gagnmerku og
starfandi lækna á Landakoti. Þær
em skrifaðar vegna óskiljanlegrar
áfergju herranna í heilbrigðisráðu-
neytinu og fylgjenda þeirra á að
sameina Landakot Borgarspítalan-
um og breyta Landakoti í öldrun-
arsjúkrahús.
Ég leyfi mér að vitna til vissra at-
riða í báðum þessum greinum til
sönnunar grein þeirri sem hér er
skráð og til upplýsingar fyrir þá
sem kynnu að koma af fjöllum í
þessu sambandi. En það er hyggja
mín að þeir séu ótrúlega margir
sem láta sig litlu skipta starfsemi
sjúkrahúsa og aðstæður þeirra uns
þeir eða þeirra nánustu verða veik-
ir. Óheyrilega fávíslegar setningar í
þessa vem em látnar fjúka svo oft
að furðu gegnir.
En vikið skal nú að nefndum
greinum Landakotsspítala. Þær
em mjög grípandi og gagnleg lesn-
ing. Þann 3. desember 1991 birtist
í Morgunblaðinu grein sem ber yf-
irskriftina: Sameining spítala —
Hvers vegna? Hún er skrifuð af
Sigurgeiri Kjartanssyni, skurð-
lækni á Landakotsspítala.
„Spumingar vakna“
Hver er nauðsyn sameiningar
spítalanna, gilda hér um sömu
reglur og um sameiningu hrað-
frystihúsa, banka og trygginga-
stofnana? Em sjúkrahúsin í dag
svo óheppilegar rekstrareiningar
að beinlínis hrópi á sameiningu?
Valda sjúkrahúsin eins og þau em
rekin ekki hlutverki sínu og myndi
sameining bæta hér úr? Hver er
stjórnskipulegur, fjárhagslegur
eða faglegur ávinningur af samein-
ingu?
Þáttur Landakots
„Ein er sú stofnun sem ávallt hef-
ur verið þyrnir í augum stjórn-
valda og virðist hér gilda einu
hvort við stjórnvöl situr hægri eða
vinstri sinnuð stjórn. Stjórnvöld
og fjölmiðlar hafa reynt að koma
höggi á og gera málstað hennar í
alla staði tortryggilegan svo langt
sem elstu menn muna og em end-
urminningar dr. Bjarna Jónssonar
staðgóð heimild um þann skæm-
hernað sem geisað hefur í sam-
skiptum spítalans við ráðuneyti
heilbrigðis- og fjármála." Sigur-
geir lýsir síðar í greininni mjög
skilmerkilega núverandi starfsemi
auk almennra sjúkradeilda á
Landakoti. Er hér aðeins tekið upp
þrennt af því sem þar er greint frá.
„Gjörgæsludeild (hin fyrsta á
landinu). Þar eru níu stofur þar
sem aðstaða er til skyndiþjónustu
bráðveikra, sog og súrefni er á öll-
um stofum og hjartarit með að-
vörunarbjöllum og myndskjá á
vaktherbergi eru tengd þeim flest-
um.
„Augnskurðstofa með fullkom-
inni smásjá og skjátækni. Augn-
deild þar sem fram fara sértækar
rannsóknir göngu- og spítalasjúk-
linga, auk legudeildar, en þar fer
einnig fram lasermeðferð vegna
augnsjúkdóma."
Vert er að það komi fram, þótt
ekki sé það nefnt í grein læknis-
ins, að nefnd augnlækningadeild
er sú eina á landi hér. En vísast er
að flestum sé ókunnugt um slíkt
dýrmæti. Og Sigurgeir heldur
áfram: Landakotsspítali — sjálf-
stæð eining: „Hér höfúm við full-
búið sjúkrahús með tæknibúnaði í
samræmi við kröfur tímans, tæki
sem að verulegum hluta eru þegin
að gjöf frá líknarstofnunum og
einstaklingum er sýnt hafa þakk-
læti í formi fjárframlaga og er það
til marks um hugarþel þeirra sjúk-
linga sem metið hafa þjónustu
spítalans að verðleikum. Nýleg-
asta dæmi þessa er þriggja millj-
óna framlag Kvennadeildar Rauða
kross íslands til kaupa kviðsjár-
tækis sem hefur nú þegar skilað
andvirði sínu með sparnaði á
sjúkrahúsvist á þeim þrjátíu gall-
blöðruaðgerðum sem þegar er
lokið á tveggja mánaða tímabili.
Á almennum fundi Læknafélags
Reykjavíkur upplýsti sérmenntað-
ur hagfræðingur í skipun heil-
brigðismála, Lára Margrét Ragn-
arsdóttir alþingismaður, að sjúkra-
hús af stærðinni 250-300 rúm
(sem lætur nærri að vera stærð
Landakotsspítala fullskipaðs ásamt
Hafnarbúðum) kæmu einna best
út stjórnskipulega séð. Studdist
hún þar við nýlega könnun í
Bandaríkjunum. „í framtíðar-
áformum", segir Sigurgeir, „liggur
ekki annað fyrir en brjóta niður
allt það sem hefur hefur verið
byggt upp, alls fimm fullbúnar
skurðstofur. Sama máli gegnir um
gjörgæslu, sneiðmyndageisla-
greiningar, ísótópagreiningar og
hluta röntgentækja, en þau sem
ekki eru naglföst eru múruð niður.
Vel má til takast ef flutningur
þeirra viðkvæmu tækja milli borg-
arhluta á ekki eftir að valda afföll-
um á þeim, að ekki sé minnst á
kostnað er því fylgir."
Niðurstaða
„Landakotsspítali, elsti starfandi
spítali landsins, er vel búinn tækj-
um og samstilltu starfsliði til að
sinna læknisþjónustu eins og
hingað til, miðað við fulla nýtingu
húsnæðis og eðlilega endurnýjun
á tækjakosti. Hann er af ákjósan-
legri stærð sem sjálfstæð stofnun
innan heilbrigðiskerfisins sam-
kvæmt erlendum staðli.
Kostnaður við flutning bráða-
þjónustu á Borgarspítala skiptir
milljörðum króna og við breyting-
ar á Landakotsspítala yrði miklum
verðmætum fórnað og kostnaður
við breytingar verulegur."