Tíminn - 15.04.1992, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Miövikudagur 15. apríl 1992
Jafnréttisráð gefur út kynningarrit um meðferð kærumála vegna launamisréttis kynjanna:
Ennþá langt í land með
launajafnrétti kynjanna
Þó atvinnuþátttaka kvenna á Norður-
löndum sé mikil, miðað við aðrar
þjóðir, er launamisrétti ennþá afar
mikið.
Þó atvinnuþátttaka kvenna á Norð-
urlöndum sé mikil, miðað við aðrar
þjóðir, er launamisrétti ennþá afar
mikið.
Jafnréttisráð hefur nú gert kynn-
ingarrit um meðferð kærumála
vegna brota á jafnréttislögum. Það er
liöur í samnorrænu jafnlaunaverk-
efni og er ritinu ætlað að skýra jafn-
réttislögin, einkum þau ákvæði sem
fjalla um launajafrirétti kynjanna og
veita þeim, sem telja sig beitta launa-
misrétti vegna kynferðis, leiðbeining-
ar um það hvemig þeir geta leitað
réttar síns. Helstu spumingum er
svarað, sem vakna við túlkun jafn-
launaákvæðanna, bæði hjá launafólki
og launagreiðendum.
Þetta er í fyrsta sinn sem leiðbein-
ingar um jafnréttislögin em gefriar
út, þar sem leitast er við að leggja
gmnn að túlkun ákvæðisins um jöfri
laun karla og kvenna fyrir jafnverð-
mæt störf.
Á síðasta ári var sett á laggimar
kæmnefrid í tengslum við nýsett lög.
Við það var hlutverk Jafriréttisráðs og
kæmnefndar skilið að. Nú er Jafnrétt-
isráð aðeins í leiðbeiningarhlutverk-
inu, en áður úrskurðaði það líka í
kæmmálum. Það tekur kæmnefndin
nú að sér. Þangað geta þeir leitað,
sem telja sig misrétti beitta. í henni
sitja aðeins lögfræðingar; tveir til-
nefndir af hæstarétti og einn af félags-
málaráðherra.
Að sögn Hildar Jónsdóttur, verk-
efnisstjóra norræna jafnlaunaverk-
efnisins, hefur ákvæðið um jöfn Iaun
fyrir jafriverðmæta og sambærilega
vinnu verið í íslenskum lögum frá
1973 (svokölluð jafrilaunalög). Þau
vom forveri jafriréttislaganna, sem
sett vom árið 1976. Síðan hefrir átt
sér stað viss þróun. Nú er skilningur-
inn farinn að víkka og er farið að ræða
að konur eigi að fá sömu laun, ekki
aðeins fyrir sömu vinnu, heldur líka
fyrir jafnverðmæt störf. Þá kemur að
túlkunarvanda, sem kynningarbæk-
lingurinn á að aðstoða við að leysa.
,.Enn hefur enginn úrskurður fallið
á Islandi eftir þessum gmndvallar-
reglum," segir Hildur, „en við höfum
ákveðið að miðað við þann skilning,
sem Alþjóða vinnumálastofnunin
sjálf leggur í það hvemig eigi að meta
mismunandi störf, þætta þá niður og
taka tillit til þeirra krafna, sem gerðar
em til þess sem vinnur þau; athuga
menntun og starfsreynslu starfs-
mannsins, til dæmis.
Komið hefur í ljós að gífúrlegur
munur var á greiðslum frá hinu opin-
bera á ámnum 1987, ‘89 og ‘91, hvað
varðar aukagreiðslur s.s. yfirvinnu-
Iaun, fúndargreiðslu, bíla- og ferða-
styrk. Jafnréttisráð veigraði sér við að
taka á þessu máli, því það skorti
reglugerð, en nú er hún fyrir hendi.
Mál vegna stöðuveitinga em al-
gengust hjá kæmnefndinni núna, og
frá því hún var stofriuð hafa 10 kæmr
borist; 4 í fyrra, en 6 það sem af er ár-
inu. Hildur telur að fólk hafi ekki átt-
að sig á, að hægt væri að kæra líka
vegna launamisréttis.
Svokölluð „öfug sönnunarbyrði" er
nýmæli í jafnréttislögunum, sem felst
í því að þeim, sem telur að á sér sé
brotið, ber ekki lengur að sanna það.
Það gat reynst mjög erfitt, því hann
gat tæpast haft innsýn inn í ákvarð-
anatöku um laun. En nú er það at-
vinnurekandans að afsanna að kyn-
ferði hafi ráðið ákvarðanatöku. Þetta
á þó aðeins við í kæmnefnd, ekki við
dómstóla. Nú er einnig hægt að fara
framámiska- og skaðabætur.
Hildur vill taka sérstaklega fram,
að mikilvægt sé fyrir konur að leita
sér stuðnings hjá stéttarfélagi sínu
eða Jafnréttisráði, þegar þær gmnar
að jafriréttislög séu brotin á þeim.
Þannig mætti leysa málin áður en
kemur til kæm. —CKG.
w
SETJUM ÍSLENSKT
r ■■
IONDVEGI"
Þrír félagar á Auglýsingastofu Brynj-
ars Ragnarssonar, þeir Sverrir
Hauksson, Brynjar Ragnarsson og
Ólafur Gunnar Guðlaugsson, báru
sigur úr býtum í slagorðasamkeppni
Félags íslenskra iðnrekenda, en
keppnin var haldin meðal auglýsinga-
stofa. Það var slagorðið „Setjum ís-
lenskt í öndvegi", sem bar sigur úr
býtum og fengu félagamir að launum
250 þúsund krónur auk viðurkenn-
ingar.
Alls vom sendar 90 tillögur í keppn-
ina og valdi dómnefnd, sem var skip-
uð fulltrúum iðnfyrirtækja innan fé-
lagsins, áðurnefrit slagorð. Hið nýja
slagorð leysiraf hólmi slagorðið „Velj-
um íslenskt". í framhaldi af slagorða-
samkeppninni var auglýsingastofan
Grafít fengin til að hanna nýtt mark-
aðsmerki fyrir félagið, sem tengir nýja
slagorðið og merki þess. Er ætlunin
að nota merkið í tengslum við nýja
kynningarherferð, sem nú þegar er
hafin og stendur fram að páskum. Þá
verður því fram haldið í haust og um
næstu jól, en hápunkturinn í kynn-
ingarstarfinu verður í febrúar á næsta
ári, þegar Félag íslenskra iðnrekenda
verður 60 ára. -PS
Verölaunamerki FÍI. Myndin að ofan erfrá afhendingu verðlauna og
viöurkenninga til sigurvegaranna í slagorðasamkeppni Félags ís-
lenskra iðnrekenda. Frá vinstri Brynjar Ragnarsson, Sverrir
Hauksson og Ólafur Gunnar Guðlaugsson frá Auglýsingastofu
Brynjars Ragnarssonar, og Gunnar Svavarsson formaður Félags
íslenskra iðnrekenda.
Garri tók eftír því við umræðu ut- illí sprungu með þeim afleíðingum
andagskrár um Fæðingarheimilið á að hann fékk snjó ofan í kulda-
Alþingi í fyrradag, að þar talaði skóna. Þar fraus hins vegar snjór-
skeggjaður þingmaður, sem ekki inn með hinum verstu afleiðingum
hefur sést á þingi um skeið. Garri og kól undan. Bn allt fór þetta nú
áttaði sig þó á því hver þarna var á vel og að lokum komust Ámi og
ferð, þegar þingmaðurinn tók til samferðamaður hans af Morgun-
máls, því röddin hljómaöi kunnug- biaðinu heilu og höldnu tii byggða
lega. Þama var kominn sjáifur Ámi og alla leið til Reykjavfkur. Það
Johnsen, Grænlandsfariim sjáifúr, kom Garra nokkuð á óvart að sjá
sem um tveggja vikna skeiö hefúr þann, sem af slíkri karlmennsku
eltki átt þess kost að sækja þing* barðist um á Grænlandsjökli, kveða
fundi vegnaþess aðhann hefurver- sér hljóðs í umræðu um svo kven-
ið veöurtepptur á CrænlandsjökU. legt umræðuefni sem Fæðingar-
Garri heyrði súnaviðtal við Árna á heimili Rcykjavíkur er. En Ami
cinhverri útvarpsstöðinni í síðustu klikkaði ekki I sínum málflutningi,
viku, og var hann þar að lýsa svaðil-
ÍÖrum miklum um óbyggðir á | ' | L l ' ÍM
hundasleða, en þingmaðurinn var á H r~V 1 1 J I 1
ferð uppl við Scoresbysund ásamt
Ragnari Axelssyni, Ijósmyndara
Morgunblaðsins.
frekar cn fyrri daginn, og lagði hag-
Á slóðum ísbjamarins
Eittafþví,semþeirfélagarhöfðu anum hefði kostað innan vio
með sér, var rifflB, því eins og Ámi hundrað þúsund kaD, á meðan hver
benti á er byssan jafn nauðsynlegt fæðing á Fæðingarheimilinu hafi
tæld á þessum ísbjamaslóðum og kostað meira en hundrað þúsund
hárgrelða er á slóðum siðmenning- kall. Ámi „spúlar dekk“ og talar
arinnar. Þótti Garra talsvert til karl- mál sem fóikið sldiur. Það er nú
mennsku Áma koma, elda síst þeg- eitthvað annað en forsætisráðherr-
ar hann sagði firá því að hann hafði ann, sem skiptir um skoðun á Fæð-
hlaupið um hríð með hundasleðan- ingarheimilinu eftir því hvar hann
um. Það sagði Ámi þó að hann situr á hverjum tíma, enda áttí fólk
hefði betur Mð ógert, því að í í vandræöum með að skilja hvað
óbyggðum Græniands má ekkert út hann átti við með aukningu og
af bera og menn komast ekki upp samdætti í „fæðingarstarfsemi" á
með að gera þar mistÖk án þess að Fæðingariæimilinu. Átti hann við
þurfa að borga fyrir þau dýru verði, fjölgun og fækkun fæðinga eða var
eins og Árni oröaði það einhvera hann að tala um einhveija starf-
veginn svo veL Hann benti á að á semi, sem fram fer f tengslum við
hlaupunum hefði hann hrasað í lít- fæðingar? Spyr sá sem ekki veit
Brýnt að kynna störf
þingmanna
En ástæða þess að Garri gerir
Áraa Johnsen sérstaldega að um-
talsefni nú, er að hann flutti fyrir
skemmstu tillögu um að Sjónvarp-
ið gerði kynningarþætti um störf
alþingismanna, enda hafl almenn-
ingur fengið mjög viQandi mynd af
störfum alþingismanna. Garri
taldi þá að fyrir Arna vekti að gera
enn á ný grein fyrir því hvers vegna
hann var að keyra f bil á Mikiu-
brautinni f Reykjavík, þegar hann
átti að vera að grelða atkvæði á
þingfundi. Sú hugmynd Garra iýs-
ír hins vegar miklu vanmati á
Áraa. Það má rifja það upp að f
greinargerðinni með þingsáfykt-
unartillögunni var á það bent að
þessa kynningarþætti um störf
þingmanna mætti krydda með
„spennandi viðtölum við þing-
menn“ um þá þætti starfs þeirra,
sem ekki eru I hinni daglegu um-
ræftu. Garri efast nú ekki lengur
um að unnt sé að ná spennandi
viðtÖlum af þessu tagi fyrir slflra
kynningaþætti, og af sjáJfu leiðir
að Árai Johnsen er sjálfkjörinn í
fyrstn þáttaröðina. Yfirskrift
þeirra þátta gæti verið margs kon-
ar, td. „Horfst í augu við hvfta-
þjöra—og þingmaður greiðir ekki
atkvæði“.
Það er því vlssuiega ástæða tíl
að fagna því að þingmaður Sunn-
lendinga skuli hafa komist aftur til
Íslands heilu og höldnu, og vfll
Garri bjóða hann hjartanlega vel-
kominn heim. Garri
Ráðstefna um
hreinsun Eystrasalts
haldin í Helsinki:
Rússarog
Pólverjar
verstu sökU'
dólgarnir
Umhverfismálaráðherrar rfkjanna
sem liggja að Eystrasaltí, héldu
ráðstefnu í Helsinki fyrir skömmu
um framtíð Eystras.ilts. Þar var
samþykkt að gera yrði ráðstafanir,
svo Eystrasalt og lífrfld þess verði
að 20 árum liðnum komið í það
horf sem það var í fyrir 1950. Áæti-
aður kostnaður við það verkefni er
1.500 milljarðar króna.
Alls búa um 80 milljónir manna
við Eystrasalt, svo gífuriegur úr-
gangur hafnar í þessu tiltölulega
litla innhafi og fljótunum, sem f það
renna.
Augu yfirvalda sem og almenn-
ings hafa opnast fyrir þessu vanda-
máli á síðastliðnum árum, vegna
óþyrmilegra áminninga. Þar á með-
al er seladauði og ofvöxtur þörunga,
sem hafa eytt öllum fiski og botn-
dýralífi á stórum svæðum. Það, sem
þó hefur skotið fólki mest skelk í
bringu, er það skeytingarleysi sem
ríkti í umhverfismálum Austur-Evr-
ópu á valdatíma kommúnista. Það
virðist ekkert tillit hafa verið tekið
til þess hversu mikið náttúran eða
maðurinn þyldi af eitruðum úr-
gangi. Það kom því ekki á óvart,
þegar rannsóknir hófust á mengun-
arástandi Eystrasaltsins, að verstu
sökudólgana var að finna við það
austanvert. Verst er ástandið við
Sankti Pétursborg þar sem m.a.
skólpi frá 5 milljónum manns er
hleypt óhreinsuðu út í hafið. Ofan á
þetta bætist síðan allur iðnaðarúr-
gangur.
Alls eru 150 einstakir mengunar-
valdar í Eystrasalti, sem þyrfti
hreinlega að skrúfa fyrir nú þegar
eða gera ráðstafanir til úrbóta hið
snarasta. Vandamálið er að enginn
veit hvar á að fá þá 1.500 milljarða,
sem verkefnið er talið kosta. Ein-
ungis er kveðið á um að hver og
einn geri hreint fyrir sínum dyrum.
Gagnrýnt hefur verið að skuldbind-
ingarnar verði löndum eins og Pól-
landi og Rússlandi ofviða, því þeirra
hlutur er stærstur í þessu máli.
Ályktun ráðstefnunnar hefur sætt
gagnrýni frá umhverfisvemdarsinn-
um, því ekki er minnst á kjamorku-
úrgang né öryggisráðstafanir í þeim
tugum kjarnorkuvera, sem liggja
við Eystrasalt. Miklu magni efna-
vopna, sem sökkt var í hafið efdr
síðari heimsstyrjöld, er ekki heldur
getið og engar rannsóknir á áhrifum
skipaumferðar á lífríki hafsins hafa
farið fram.
Það er því hætt við að ef bæta á að
fullu umhverfisspjöll síðustu fjög-
urra áratuga, verði heildarreikning-
urinn mun hærri en gert var ráð fyr-
ir í fyrstu.
—IVJ, Svíþjóð