Tíminn - 27.05.1992, Blaðsíða 5

Miövikudagur 27. maí 1992
Tíminn 5
Jóhannes Bjömsson:
Verða manndráp
skyldunám hj á okxur?
Nýlega fluttí Ríldsútvarpið athyglisverða frétt frá frændum okkar
í Noregi. Þar hafði farið fram skoðanakönnun meðal stórþings-
manna, sem berjast ákafast íyrir aðild Norðmanna að EB, og and-
stæðinga málsins. Þeir, sem vildu leiða landsmenn inn f hið fyr-
irhugaða sælurfld Evrópu, reyndust svo miklu verr að sér í
Brússel-fræðunum að til háðungar varð.
Þetta minnir okkur íslendinga á
það hvað fyrirhugaðir EES-samn-
ingar hafa verið lítið kynntir hér
heima. í gamalli skoðanakönnun
hélt umtalsverður hluti þjóðarinn-
ar að við værum nú þegar í EB! Að-
alkynningin mun hafa verið hugs-
uð í þáttaröð sjónvarpsins „ísland í
Evrópu", sem að minni hyggju var
ísmeygilegur áróður fyrir aðild ís-
lands að EES, jafnvel nafn þáttanna
fól í sér áróður. Stjómandi þeirra
tók skömmu síðar alveg ofan hlut-
leysisgrímuna er hann stýrði þætti
um EES-mál þar sem Jón Baldvin
Hannibalsson og Bjami Einarsson
áttu að ræða kosti og galla EES-að-
ildar fyrir íslendinga. Þá reyndist
jafnaðarmennska stjómandans slík
að talið var að Bjami hefði aðeins
fengið um 20% ræðutímans, Jón
Baldvin um 75% og afganginn not-
aði stjómandinn eftir getu tii
stuðnings Jóni.
Þótt mér væri ekki hlátur í huga
við að horfa á þessa misnotkun
valds, gat ég samt ekki varist brosi
að stöðugum höfuðhneigingum
stjórnandans þegar Jón hafði orð-
ið, en steinrunnum svip við máli
Bjama.
Eftir þessa þætti var mér fyrst
alveg Ijóst að sjónvarpið okkar
hefur í kyrrþey jarðað gömlu yfir-
lýstu hlutleysisstefnu sína, sem
flestir landsmenn héldu að væri
enn á lífi.
Já, vissulega væri full þörf á því
að kanna rækilega eins og í Noregi
hvað þeir þingmenn hér, sem
áfjáðastir eru fyrir inngöngu ís-
lands í EES sem öllum er ljóst að
er anddyri EB, vita mikið um þær
skyldur sem undir er gengist með
aðild að þeim samtökum: víðtæku
afsali sjálfstæðis og landsréttinda
og stórfelldum viðbótarútgjöldum
fyrir vikið.
Þegar samningamenn EES og
EB settu upphafsstafina sína undir
fyrirhugaðan samning úti í
Brússel á döguum, þurfti að sögn
að rita þá tvö þúsund sinnum! Slík
er skriffinnskan. Ótal spurningar
vakna. Er það rétt að nefndirnar
séu um tvö þúsund í þessu bákni?
Væri ekki nauðsynlegt fyrir okkur
að eiga fulltrúa í þeim flestum?
Hvað myndi slíkt mannahald
kosta okkur fjarri heimaslóðum?
Myndi hinn fjölmenni skari ís-
lendinga, sem nú mænir löngun-
araugum til kjötkatlanna í
Brússel, una lægri launum en
sendimenn hinna stóru, fjöl-
mennu ríkja, sem búa við miklu
betri kjör en þekkjast hér? Hvað er
ætlað að við þurfum að greiða í
húsaleigu, risnu og ferðir milli
höfuðstöðvanna úti og heima,
borga fyrir sérfræðingahjálp,
skjalaþýðingar o.fl. o.fl.?
Hefur íslenska dvergríkið, sem
nú er að sligast undan kostnaði
við að hjúkra sjúkum og fram-
færslu gamalmenna sinna, efni á
slíkum útgjaldaauka, ásamt stór-
felldri efnahagsaðstoð við Mið-
jarðarhafsþjóðir, sem geta fengið
tvær til þrjár uppskerur af ökrum
sínum árlega, þjóðir sem okkur
hér „á mörkum hins byggilega
heims“ er svo ætlað að keppa við í
framleiðslu Iandbúnaðarvöru á
„jafnréttisgrundvelli"?
Og enn er þörf að spyrja: Þurfa
aðildarríki EES engan skatt að
greiða til samtakanna? Ég sá ný-
lega smáfréttaklausu í blaði um að
EB hefði lengi innheimt 1% af
söluskatti aðildarríkjanna, en
breytt honum 1988 í 1,4% af verg-
um þjóðartekjum. Þetta er enginn
smápeningurl
Mér hefur skilist að landamæra-
vörslu eigi að leggja niður að
mestu innan EB. Fjármagn, vörur
og fólk geti streymt hindrunar-
laust eða -lítið fram og aftur innan
hins fyrirhugaða stórríkis Evrópu;
það sé einn mikilvægasti þáttur
þess að skapa þá gullöld, sem hag-
fræðingarnir hafa kallað fram á
tölvuskjám sínum.
Efalaust hefst uppgangstími
fjármagnseigenda — auðhring-
anna stóru, sem nú geta lagt und-
ir sig nýjar lendur til að arðræna
Sérhverríþjóð innan
þessa veldis yrði gert
skylt að leggja fram dýra
sjóði til hervarna, svo og
herlið.
Það vœrí fásinna að
imynda sér að íslending-
ar einir þjóða kœmust
undan þeirrí skyldu,þeg-
ar ÍEBvœríkomið. Vill
íslenska þjóðin láta skipa
sér að taka upp her-
skyldu?
Iíkt og forðum. Því er óskiljanlegt
að ráðamenn smáríkis eins og ís-
lands, sem er fyrir skömmu slopp-
ið úr nýlendufjötrunum, skuli
teygja fram álkuna til að komast
sem fyrst í snöru Evrópustórveld-
anna gömlu.
Og önnur stétt manna mun
vissulega eignast sannkallaða
gullöld: sölumenn dauðans. Þeir
eru sjálfsagt farnir að hlakka til
þess að geta farið að mestu frjálsir
fram og aftur um Evrópu eftir að
hafa fundið smugu einhvers stað-
ar á útjöðrum stórmarkaðarins.
En hvernig gætu íslenskir lög-
gæslumenn hamlað innflutningi
útlendra eiturlyfjasala, ef ekki
mætti lengur skoða í ytri og innri
farangursgeymslur þeirra?
Því verður naumast á móti
mælt með rökum, að ef við göng-
um í EES munum við sogast það-
an inn í EB- svartholið, glata þá
fljótlega tungu og menningu okk-
ar og hverfa sem sérstök þjóð af
spjöldum sögunnar.
Enginn veit nú í hvaða óskapn-
að EB kann að breytast áður en
það splundrast af innbyrðisátök-
um eða liðast hljóðlega sundur
eins og Sovétrfldn núna.
Hver, sem eitthvað þekkir til
sögunnar, veit að þótt alþjóða-
hyggjan leggi undir sig skólana og
fjölmiðlana og kveði þar og kveði
sitt „korriró" yfir ættjarðarástinni
verður hún aldrei svæfð til fulls —
hún er það ríkur þáttur í eðli
hvers heilbrigðs manns, Iíkt og ást
móður á afkvæmi sínu.
Nú er alveg ljóst að markvisst er
stefht að samruna EB-þjóðanna í
eitt ríkisbákn, sem yrði þá eitt-
hvert mesta stórveldi jarðar. ÖIl
stórveldi hafa öflugan her. Sér-
hverri þjóð innan þessa veldis yrði
gert skylt að leggja fram dýra sjóði
til hervarna, svo og herlið.
Það væri fásinna að ímynda sér
að íslendingar einir þjóða kæmust
undan þeirri skyldu, þegar í EB
væri komið. Vill íslenska þjóðin
láta skipa sér að taka upp her-
skyldu?
Vill hún senda úrval æsku-
manna sinna út um víða veröld til
að vernda hagsmuni fjármagnsins,
sem ætíð getur stjórnað æðstu
ráðamönnum stórveldanna eins
og strengjabrúðum með einhverj-
um ósýnilegum leyniþráðum?
Kvíða íslenskar mæður því engu
að fá máske syni sína heim sund-
urtætta til greftrunar eða sem
andleg reköld af þeim vítisvett-
vangi, sem allar styrjaldir eru og
fáir sleppa óskemmdir frá?
Stundum sýnist mér að sjón-
varpið okkar íslendinga sé mark-
visst að búa þjóðina undir breyt-
ingu í þessa átt með því að þrengja
manndrápsmyndum inn í stofu hjá
landsmönnum og t.d. sjónvarpið
umtalaða beint af vettvangi Persa-
flóastyrjaldarinnar á síðasta ári.
Fyrir nokkrum kvöldum lýsti
einn þulurinn (stúlka) í smáatrið-
um og með myndsýningu aftöku
ólánsmanns, svipbreytingum hans
og litaskiptum í dauðateygjunum.
Þessi viðbjóður var sóttur til fjar-
lægrar heimsálfu.
Hver var tilgangurinn?
Var hann ef til vill sá að reyna að
„herða“ landann, svo að hann
verði fyrr hlutgengur í fyrirhug-
uðu stórríki Evrópu og íslenska
þjóðin veiti minni mótspyrnu, ef
sú tilskipun kæmi frá Brússel að
manndráp skuli vera skyldunám
hjá æskumönnum okkar — her-
skylda lögleidd á fslandi?
Höfundur er bóndi i Ytri-Tungu á
Tjömesi.
Björn Agnarsson:
Liðsinnis óskað
Milli 20 og 30 tilboð bárust í smíði á nýju feijunni, sem á að sigla
á milli Vestmannaeyja og Þorlákshafnar. Aðeins eitt íslenskt fyr-
irtæki bauð í þetta verk og tilboð þess hljóðaði upp á 1800 millj-
ónir króna. Undirritaður hefur kynnt sér nokkuð þessi mál að
undanförnu. Heildarþungi skipsins er áætlaður um 1900 tonn.
Þunginn skiptist þannig, en
þetta eru tölur frá erlendu skipa-
smíðastöðinni vegna þess að verk-
fræðistofan, sem teiknaði skipið,
hefur ekki einstakar þungatölur
handbærar:
Stálhlutar............. 1037 tonn
ÁI ...................... 40 tonn
Vindur, pollar, handrið og
stigar...........'....... 82 tonn
Vélar og fylgihlutir ... 235 tonn
Rór, dælur, hitaskiptar,
ventlar................. 105 tonn
Innréttingar............ 360 tonn
Rafmagn.................. 11 tonn
Annað.................... 18 tonn
Samtals 1888 tonn
Efvið skoðum þessar tölur, þá er
tiltölulega fljótt hægt að ákveða
heildarverð tilboðsins. Smíðajám
út úr búð kostar hér um 60 kr. kg.
Kostnaðurinn við smíðajárnið er
þá samkvæmt töflunni um 62
milljónir. Kostnaðurinn við að
smíða í skipastáli er um 100 til 200
tímar á tonnið. Segjum 200 tímar.
Nú, þeir taka 2000 kr. útselt á tím-
ann við að sjóða úr stálinu. Þessi
liður gerir þá um 415 milljónir
króna.
Vélin og fylgihlutar kostuðu um
150 milljónir. Niðursetning vélar-
innar er mér ókunn. Segjum 10
milljónir. Nú erum við komin í 637
milljónir. Álið kostar um 270 kr.
kg, þar em tæpar 11 milljónir.
Vinnulaun við að sjóða álið em
svipuð og járnið. Heildartala þar er
þá 16 milljónir.
Innréttingar em auðvitað dýrar.
Af viðtali við bátasmið í plastbát-
um eru björgunarbátarnir á um 15
milljónir. Þessi athugun er þá
komin í 679 milljónir.
Útboðið á sínum tíma var alút-
boð. Það þýðir að þeir, sem bjóða í
verkið, áttu sjálfir að hanna til
dæmis loftræstikerfið, rafkerfið,
frárennsliskerfi, töflukerfi og fleira
og fleira.
Slík tilboð bjóða upp á að gerðar
séu skekkjur. Magntaka á efnis-
hlutum er nr. eitt, tvö og þrjú ef
vel á að takast að standa að útboð-
um af þessu tagi. Það sést bara af
þessu tilboði, sem kom frá Slipp-
stöðinni á Akureyri, sem kallast
hræðslutilboð.
Smiðanefndin, sem sá um út-
boðið, hefur ekki gert sér grein fyr-
ir þessu. í öðru lagi þarf að ganga
betur frá greiðslutilhögun. Það
tíðkast annar greiðslumáti í sam-
bandi við skipasmíðar hér á landi,
sem gerir mönnum erfitt fyrir að
bjóða í þess konar verk. Að borga
eftir reikningi til dæmis hálfum
mánuði eftir að reikningur hefur
verið gerður, eins og gert er í bygg-
ingariðnaðinum, tíðkast ekki í
skipasmíðum.
Tilboðsgjafar verða þess vegna
að áætla fjármagnskostnað á með-
an á verkinu stendur. Þetta er
mjög óeðlilegt. Að þurfa að geta
sér til um nær alla hluti er óviðun-
andi. Þessu ætti Steingrímur Her-
mannsson að átta sig á sem raf-
magnsverkfræðingur. En hann
samþykkti þetta möglunarlaust á
sínum tíma. Útboðsgögnin voru
auk þess á ensku.
Ef skipaverkfræðingar tækju
upp þessi vinnubrögð, sem ég er að
benda á — sem sagt að magntaka
og tryggja greiðslur á réttum tíma
— geta fleiri aðilar boðið í skipa-
smíðarnar.
Menn eru orðnir langþreyttir á
þessum málum. Hvert verkefnið á
fætur öðru fer til smíða erlendis.
Eru íslendingar virkilega svona
forpokaðir?
Þessi nýja ferja, sem heitir Her-
jólfur, er smíðuð í byggðarlagi í
Noregi þar sem búa um 10.000
manns. Skipulagningin er frábær.
Gaman væri nú ef einhver gæti
bætt við tölum í þetta dæmi þann-
ig að útkoman sé nálægt 1300
milljónum.
Steingrímur Hermannsson gæti
farið yfir þessar tölur í sambandi
við rafmagnið. Slippstöðin gæti
upplýst hvað innréttingamar hafi
verið dýrar sem þeir ætluðu að
nota. Það er til fullt af mönnum
sem fást við kennslu í stjórnun.
Pétur Maack uppi í Háskóla gæti
frætt okkur á því.
Sigurður Brynjólfsson, sem
kennir teiknifræði uppi í Háskóla,
gæti upplýst hvað línuteikning af
skipinu myndi kosta. Hvað um
það, gaman væri ef einhverjir lið-
sinntu þessu máli til þess að nem-
endurnir, sem eru að læra rafsuðu,
þurfi ekki lengur að horfa upp á að
aðrir hirði af þeim verkefnin.
Höfundur er tæknifræölngur.