Tíminn - 27.05.1992, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 27. maí 1992
Tíminn 9
Dagbjartur Einarsson, stjórnarformaöur SÍF, í birgðastööinni aö Keilugranda í Reykjavík:
„Þaö hefur alla tíö veriö einkenni á saltfisksölunni aö hún hefur gengiö í hæöum og lægöum. “
Tfmamynd: Árni Bjarna
ÁR FAGNAR Sölusamband íslenskra fískframleiðenda sextíu ára
afmæli sínu, en það var stofnað í júlí árið 1932. Þótt tíminn hafí
liðið hefur markmið félagsins og tilgangur lítið breyst, sem frá
upphafí hefur verið að selja saltfísk félagsmanna sinna, en einn-
ig aðrar framleiðsluvörur félagsmanna, afla nýrra markaða, vinna að
vöruvöndun, þróun nýrra afurða og stuðla að hverju því máli sem má
verða fískframleiðslu félagsmanna til framfara og eflingar. í tilefni af
afmælinu snerum við okkur til Dagbjarts Einarssonar, stjómarfor-
manns SÍF, og báðum hann að ræða við okkur um afmælisbamið og
stöðuna nú. Dagbjartur hefur lengi verið atkvæðamikill innan sam-
bandsins, og sem kunnugt er hefur hann rekið fískverkunarfyrirtækið
Fiskanes í Grindavík frá 1971. Fyrst spurðum við hann um ástæður
stofnunarinnar.
„Aðrir menn eru hæfari til að
greina frá því í smærri atrið-
um,“ segir Dagbjartur, „en í sem
skemmstu máli voru ástæður
þær að þegar kreppan fór að
segja til sín eftir 1930, hafði það
einmitt gerst, sem jafnan vill
verða á samdráttartímum, að
menn vildu fara að bjóða verðið
niður hver fyrir öðrum. Auðvit-
að fylgdi það þá um leið að
margur gafst upp og fór á haus-
inn. Senn fór hver hugsandi
maður að sjá að fiskverkendur
gerðu ekki annað en að eyði-
leggja hver fyrir öðrum með
þessu. Þær voru orsakirnar fyrir
því að Sölusamband ísl. fisk-
framleiðenda var stofnað.
Gengu til liðs við þau allir
stærstu saltfiskverkendur í
landinu og þar á meðal var
Kveldúlfur. Þrátt fyrir að Kveld-
úlfur væri þá það fyrirtæki, sem
stærst var í þessari framleiðslu-
grein, þá þóttust þeir sjá hag
sínum best borgið með því að
menn stæðu saman. Hið eftir-
tektarverða er að nú, sextíu ár-
um síðar, hafa þær forsendur,
sem lágu til stofnunar SÍF, ná-
kvæmlega ekkert breyst.“
Og enn eru menn sömu
skoðunar?
„Já, menn eru það. Þeir eru
að vísu ýmsir, sem segja að það
eigi að brjóta þetta kerfi upp. En
eins og alþjóð er kunnugt hefur
könnun eigi að síður leitt í ljós
að 95% saltfiskframleiðenda eru
því meðmæltir að halda við lýði
því íýrirkomulagi sem nú er.
Þannig telja þeir hag sínum best
borgið. Af tuttugu ára reynslu
þess fýrirtækis, sem ég rek sjálf-
ur í Grindavík ásamt mínum fé-
lögum, er ég ekki í vafa um að
það er rétt.
Ég hef stundum tekið dæmi
af OPEC-ríkjunum og olíufram-
leiðslunni. Enn hefur þessum
ríkjum ekki tekist það ætlunar-
verk sitt að standa saman, sem
mundi fá þeim fullt vald yfir
verðinu. Það hafa alltaf ein-
hverjir klikkað og staðið utan
við. Alveg það sama á við um ís-
lenska saltfiskverkun. Náist
samstaðan fram, má fá kaup-
andann til þess að greiða hærra
verð.“
Sumir segja þó að sam-
keppnin eigi að gilda hér sem
annars staðar?
„Menn segja að það skuli
ríkja samkeppni og um það er
allt gott að segja. En við höfum
bara næga samkeppni, þótt við
sleppum samkeppni innbyrðis
hér í landi okkar. Samkeppni fá-
um við frá Norðmönnum, sem
greiða niður bæði veiðar sínar
og framleiðslu, svo í fiskiðnaði
sem öðru. Og fleiri útlendir að-
ilar veita okkur samkeppni. Ég
segi og hef oft sagt að fyrir okk-
ur sé um að gera að hafa inn-
flutninginn frjálsan, en standa
saman þegar að útflutningnum
kemur. I útflutningnum er
betra að allt sé á færri höndum
og að samheldni ríki. Nema
mönnum þyki svo vænt um
þetta blessað fólk, sem af okkur
kaupir — og er auðvitað alls
góðs maklegt — að þeir vilji
selja því vöruna sem ódýrast.“
Nú fer mikið minna magn til
stærstu kaupendanna, Portú-
gala, en var. Er markaðsmynd-
in að breytast?
„Myndin á erlenda markaðin-
um hefur sem menn vita lítið
breyst um langt árabil. Þó er
stefnt að því að minnka heldur
viðskiptin við Portúgala og
leggja áherslu á að auka hlut-
deild dýrari markaða eins og
Spánar, Ítalíu og Grikklands.
Portúgalar hafa verið langsam-
lega stærstu kaupendurnir, en
nú hefur sá markaður mjög
dregist saman. Fyrir tveimur ár-
um fluttum við út 35-36 þúsund
tonn til Portúgal, en það fór
niður í 15 þúsund tonn sl. ár og
árið þar áður. í ár sýnist mér að
það verði enn minna og meira
að segja minna en til Spánar.
Yrði það íýrsta árið, sem Portú-
gal verður ekki stærsti kaupandi
íslensks saltfisks.“
Erstærð verkenda mjög mis-
jöfn?
„Nú eru tæplega 300 verk-
endur í SÍF, en fyrir tveimur ár-
um voru þeir 400. Framleiðslu-
magn er ákaflega misjafnt og
margir eru litlir og framleiða
undir 25 tonnum á ári. Mikill
fjöldi framleiðenda var saman
kominn í aðeins 4% af heildar-
framleiðslu fýrra árs. Tíu
stærstu framleiðendurnir fram-
leiddu meira en 800 tonn hver
árið 1991, en framleiðsla með-
alframleiðandans var 161 tonn.
Víst er fækkunin, sem ég gat
um, veruleg, en á það ber þó að
líta að framleiðendur höfðu
aldrei verið fleiri en fýrir tveim-
ur árum. Auk minnkandi afla
má líka rekja ástæðu þessarar
fækkunar til þeirrar staðreynd-
ar að auðvitað er ekki jafn
áhugavert að salta fisk né verka
á annan hátt eftir að hráefnis-
verð hækkaði svo mjög er
markaðirnir komu til sögunn-
ar. En ég ætla að þetta muni þó
leita jafnvægis og saltfiskverk-
un aukast að nýju. Það hefur
alla tíð verið einkenni á saltfisk-
sölunni að hún hefur gengið í
hæðum og lægðum, og þetta á
eftir að hressast við að nýju.“
Hvað um dhrif hækkandi
verðlags d saltfiski erlendis?
„Kannast verður við að verð-
ið á saltfisknum var orðið mjög
hátt í samanburði við aðrar
matvörur. Slíkt þýðir alltaf að
neyslan minnkar. En í kjölfar
þess lækkar verðið og markað-
urinn jafnar sig. Þó eru tak-
mörk fyrir öllu, og hvað mundi
kona gera, sem fer inn í verslun
úti á Spáni og á um það að velja
að kaupa sporðblöðku af salt-
fiski eða heilan kjúking? Svo
ekki sé nú minnst á hvað betri
bitarnir af saltfisknum kosta.
Þá er verðið orðið helmingi
hærra en fýrir dýrasta nauta-
kjöt.
Það, sem haldið hefur salt-
fisksölunni uppi, er að hefðin
fyrir neyslu hans er svo sterk í
þeim löndum sem hafa keypt
hann. En hún er heldur ekki
fýrir hendi nema þarna á Mið-
jarðarhafssvæðinu, þar sem
kaþólikkarnir búa. Þeir, sem
borða saltfisk vestanhafs, eru
fýrst og fremst fólk upprunnið
af þessum svæðum. Ekkert
virðist ganga að kenna N-Evr-
ópubúum að éta saltfisk.
Brasilíumenn vilja líka neyta
saltfisks, enda þjóð þeirra af
portúgölskum stofni. Én þar er
fjármálaástandið bara svo erfitt
að menn geta ekki greitt það,
sem við verðum að fá svo hægt
sé að halda uppi þeim lífskjör-
um, sem við Islendingar búum
við.“
En verkunaraðferðimar
hafa mikið breyst d þessum
sextíu drum?
„Já, verkunaraðferðirnar
hafa breyst verulega í tímans
rás. Hér fýrr á árum var þetta
einkum þurrkaður fiskur sem
út var fluttur, en nú nemur
hann ekki nema um 5% af
heildarmagninu. Það brot hefur
helst farið til Brasilíu. Portú-
galir vilja fá fiskinn blautan og
þurrka hann svo sjálfír, því það
er hagkvæmara fyrir þá, þar
sem launin eru lægri hjá þeim.
Bætt flutningatækni og örari
samgöngur gera þetta nú vel
kleift, en þurrkunin var lýrst og
fremst til að verja vöruna
skemmdum. Nú er fiskurinn
kældur og minna verkaður og
látinn liggja æ skemur. Þetta er
sem sagt orðin kælivörufram-
leiðsla.“
Telur þú að núverandi fyrir-
komulag d saltfiskútflutningi
sé í hættu?
„Það vona ég vissulega að sé
ekki. En nokkrir útflytjendur
héðan hafa truflað okkur mikið
á Spánarmarkaðinum. Þarna er
nú einn kaupandi á ferð, sem er
að selja á lægra verði en okkar
menn, hvernig sem hann ann-
ars getur það. Hann hlýtur að
greiða einhvern fórnarkostnað
til þess. Mér dettur ekki í hug
að liggja á því að það fer í taug-
arnar á okkur að við skulum
ekki fá að vera í friði með þetta.
Þetta hefur gengið mjög vel,
þótt alltaf megi bæta sig og allt-
af megi finna að einhverju. En í
heildina hefur þetta gengið vel
þessi sextíu ár og við hlustum
ógjarna á einhverja pólitíkusa
og minni spámenn aðra, sem
mikið minna skynbragð bera á
þessi mál. Þeir gera ekki annað
en spilla fyrir og stefna í hættu
löngu og miklu starfi, sem unn-
ið hefur verið af hæfustu
mönnum okkar.
Hér innan samtakanna er
fýrir hendi áratuga reynsla
manna, sem gjörþekkja mark-
aðina og viðskiptasambönd er-
lendis. Menn héðan eru stöð-
ugt að leita nýrra leiða og
margt hefur verið hafst að í því
efni á seinustu árum. M.a. var
keypt fyrirtæki úti í Frakklandi
fýrir þremur árum, sem gert
hefur kleift að komast nær
franska markaðinum en var, og
á þeim markaði erum við
stærstir. Á Ítalíu höfum við
söluskrifstofu og á Spáni, en
þar rekur SÍF fýrirtækið Union
Islandia. Með því að viðhalda
og treysta samstöðuna ættum
við að geta aukið okkar hlut
enn frá því sem nú er í þessum
löndum og víðar.“
AM