Tíminn - 03.06.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 3. júní 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjóri:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Timinn hf.
Hrólfur Ölvisson
Jón Kristjánsson ábm.
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldslmar: Áskriftog dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Uggvænleg tíðindi
Álit ráðgjafarnefndar Alþjóða hafrannsóknarráðs-
ins um ástand þorskstofnsins á íslandsmiðum
eru mjög alvarleg tíðindi fyrir íslendinga. Þessar
fréttir ættu þó ekki að öllu leyti að koma á óvart.
Þeim ber að flestu leyti saman við þær skýrslur og
þau álit, sem Hafrannsóknarstofnun hefur sent
frá sér að undanförnu. Álit ráðsins er við það mið-
að að þorskstofninn byggist upp. Ekki verði veitt
meira en svo að það verði mögulegt.
Það verður að taka fullt mark á þessum viðvör-
unum. Alþjóðahafrannsóknarráðið er virt stofn-
un vísindamanna á alþjóðavettvangi. Ráðgjafar-
nefndin hittist tvisvar á ári og gefur út opinbert
álit um ástand fiskistofna. Það er byggt á þeim
gögnum, sem innkölluð eru frá hinum ýmsu
vinnunefndum ráðsins og frá aðildarlöndunum.
Aftur er nú gefið út álit varðandi þorskstofnana,
en það hefur ekki verið gert um 15 ára skeið.
Ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar undanfarin
ár fellur mjög í sama farveg og þetta álit ráðgjaf-
arnefndarinnar. Stofnunin hefur gefíð út skýrslu
um hvað óhætt sé að veiða af þorski til þess að
stofninn standi í stað, og hvað heppilegt væri að
veiða til þess að byggja stofninn upp. Við höfum
ekki treyst okkur til að fylgja ráðgjöf um það síð-
arnefnda.
Álit Hafrannsóknarstofnunar um ástand fiski-
stofna við ísland er væntanlegt um miðjan júní.
Þessi forleikur gefur ekki tilefni til bjartsýni um
að það verði hægt að auka afla á íslandsmiðum.
Þvert á móti eru líkur fyrir því að enn verði að
draga úr. Þetta eru sérlega alvarleg tíðindi í ljósi
þess að framleiðslan í sjávarútvegi er enn undir-
staðan í útflutningstekjum okkar, og ekki hefur
tekist að skjóta jafngildum stoðum undir at-
vinnulífið í landinu á undanförnum árum.
Við og við heyrast raddir um að vísindamenn
okkar, sem vinna hjá Hafrannsóknarstofnun, séu
á villigötum. Það er mjög varasamt að leyfa sér
slíka hugsun. Það er ástæða til þess að taka fullt
mark á þeim viðvörunum og ráðgjöf, sem stofn-
unin lætur frá sér fara. Það er staðreynd að eng-
inn uppgripaafli hefur verið að undanfömu, og
aflaleysi í bolfiski hefur verið viðvarandi á ýmsum
fiskislóðum. Kenningar um að nógur fiskur sé í
sjónum em aðeins til þess fallnar að vekja falskar
vonir og láta menn stinga höfðinu í sandinn.
Hafrannsóknarstofnun hefur mjög færa vís-
indamenn innan sinna vébanda, sem búa yfir
mikilli reynslu eftir rannsóknir undangenginna
ára og áratuga. Það er því ástæða til þess að taka
fullt mark á þeirra ráðgjöf. Hitt er svo jafnvíst að
mikill samdráttur þorskafla frá því, sem nú er,
þýðir gífurlegt efnahagslegt áfall fyrir íslendinga,
sem örðugt er að bregðast við í þeirri þröngu
stöðu sem nú er í öðmm atvinnugreinum.
Orðagj álfur í Rió
Umhverfisráðstefnan í Rio de
Janeiro hefst í dag og er þegar
búið að útvatna eða fella alveg
allar þær ályktanir, sem ein-
hverju skipta í þeirri viðleitni að
vemda lífríkið. Það var gert á
undirbúningsfundum í New
York og Nairobi. Margir máls-
metandi menn hafa lýst því yfir
að umhverfisráðstefhan sé
gagnslaus og í skásta tilfelli
skaðlaus. Aðrir telja hana lítið
spor í rétta átt
Á íslandi hefur mikil umræða
staðið um ráðstefhuna mánuð-
um saman, og er hún eins stein-
geld og fjarri allri náttúruvemd
og brasilísku gestgjafamir em
gagnvart mannréttindum og
vemdun lífríkisins.
Hér hefur ekki verið fjallað
um annað en hve margir
„fái“ að fara til Ríó á
kostnað ríkisins. Alþingis-
menn öfluðu sér viðbótar-
virðingar með því að þrá-
stagast á því hverjir þeirra
„fengju“ að fara. Sumir töldu að
þingflokkamir ættu að eiga full-
trúa í Ríó og aðrir að skipta
bæri opinberum reisupössum
milli stjómarliða og stjómar-
andstöðu.
Ferðaskrifstofa hins opinbera
skipulagði Ríóför fyrir flugvél-
arfarm með tilheyrandi gisti-
rými í kamivalborginni. Svo var
farið að skera niður og var það
ekki sársaukalaust fremur en
annar niðurskurður.
Um þetta var þruglað í fjöl-
miðlum, í stjómarskrifstoftxm
og manna á meðal um mánaða
skeið, en enginn spurði og eng-
inn upplýsti hver væri tilgang-
urinn með umhverfisráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna í Rio de
Janeiro, sem hefst í dag.
Það var líka eins gott, því
hver stórhöfðinginn af öðmm
úti í heimi lýsir því yfir að ráð-
stefnan sé marklaus og muni
þeir hvorki hlýða erkibiskups
boðskap né hafa hann að neinu.
Ekkí ég, ekkí ég
George Bush Bandaríkjafor-
seti lýsir því yfir að þjóð sín sé
svo illa stödd á efnahagssviðinu
að ekki komi til mála að undir-
rita neitt sem felur í sér að
hætta verði rányrkju eða vemd-
un villtra dýra og jurta, sem
Ameríkanar hafa atvinnu af að
nýta.
Stjómin í Washington mun
því ekki taka þátt í neinni þeirri
umhverfisvemd, sem kemur við
pyngju umbjóðendanna.
Þessi sama stjóm neyddi ís-
lendinga til að hætta hvalveið-
um af umhverfisvemdarástæð-
um. Hótað var viðskiptabanni
og öðmm harðræðum, ef ekki
væri farið að vilja herraþjóðar-
innar í Washington, og er hót-
unin viðvarandi, þannig að ís-
lendingar verða að sæta afar-
kostum ef þeir dirfast að nýta
auðlindir í eigin lögsögu.
Fleiri þjóðir koma einnig við
sögu. í Alþjóða hvalveiðiráðinu
ráða landíuktar þriðjaheims-
þjóðir lögum og lofum og
banna íslendingum og Inúítum
að veiða hval og sel sér til viður-
væris.
Bretar hyggjast nú fara að
dæmi Bandaríkjamanna og
hunsa umhverfisvemdarráð-
stefnuna í Brasilíu, m.a. vegna
þess að vanþróaðar þjóðir
heimta að iðnríkin hreinsi til
hjá sér og kosti síðan umhverf-
isvemdina í þriðja heiminum.
Þetta finnst Bretum og Könum
harðir kostir og vilja hvergi
nærri koma, af spamaðarástæð-
um. Hins vegar er ágætt að nota
vanþróuðu þjóðimar til að
þjarma að veiðimannaþjóðfé-
íögum norðursins, þegar sá
gállinn er á náttúruvemdinni.
Og þriðji heimurinn lætur ekki
letja sig til stórræðanna, þegar
vemda á lífríkið nógu langt í
burtu frá honum.
Fátækt
Ef til vill skilar allt það sjónar-
spil, sem náttúruvemdarráð-
stefnan í Ríó er, einhverjum ár-
angri. í það minnsta er þarna
vettvangur skoðanaskipta þar
sem fulltrúar þjóða og heims-
hluta geta skammað hver ann-
an fyrir náttúmspjöll, þótt eng-
inn þykist þurfa að hreinsa til í
eigin garði.
Gallinn við umhverfisvemd
er sá að enginn þykist hafa efrii
á að vernda lífríkið eða koma í
veg fyrir eyðingu plantna og
dýrategunda, eða þá að vemda
lífsskilyrðin í sjónum eða hætta
að eitra andrúmsloftið.
Iðnríkin óttast efnahagssam-
drátt, ef ekki verður haldið
áfram að eyða ósonlaginu, og
hlutabréf gætu lækkað á verð-
bréfamörkuðum, ef draga á úr
súra regninu með minnkandi
brennslu olíu og kola. Fyrr
steindrepa ríku þjóðimar sig en
að gefa spönn eftir í einkabfla-
brjálæðinu eða brennslu þotu-
hreyfla uppi í ytri lögum and-
rúmsloftsins.
Fátæku þjóðimar em engir
eftirbátar í eyðingu náttúm-
gæða, enda em allir sammála
um að þær eigi að vera samstíga
tæknivæddu ríkjunum og til-
einka sér ffamfarir þeirra og
lífsmáta.
Tæknikratar og hagvaxtar-
postular allra landa hafa fyrir
löngu sameinast um að gefa
náttúmnni langt nef, pína
hana og plaga í naftii
framfara og tækniþróun-
ar og brjóta allar brýr að
baki sér í „stökkinu mikla
fram á við“, eins og Maó kallaði
það. Enda var hann nær búinn
að koma þjóðum sínum á stein-
aldarstigið fyrir vikið og varð
óumdeildur hungurmeistari
allra tíma.
Hótanir um samdrátt
Þar sem engin þjóð hefur efni
á náttúmvemd, sýnist hún vera
tómt mál um að tala. Áfram er
haldið að ffamleiða baneitmð
efhi sem þykja hentug í alls
kyns tækni, svo sem rafhlöður
og ísskápa, svo alþekkt dæmi
séu tekin. Iðnaðurinn hótar
samdrætti, ef hann fær ekki að
eitra vötn og loft, og vanþróuðu
þjóðimar segjast eiga allan sinn
eitmnarkvóta eftir, miðað við
skemmdarverk iðnríkjanna í á
aðra öld.
Það er ekki fyrr en náttúran
sjálf grípur í taumana að ein-
hvers konar vemdun hefst
Skýrslan um þorskstofhinn við
ísland er dæmi þar um. í ár hef-
ur gengið erfiðlega að fiska upp
í kvótann og því em menn til-
búnir að trúa fiskifræðingun-
um. Kvótaskerðingin verður því
af náttúmlegum orsökum, þótt
reglugerðimar séu samdar í
ráðuneytum.
Þótt ekki horfi gæfulega með
árangur af umhverfisvemdar-
ráðstefhunni, verður vonandi
ekki verr af stað farið en heima
setið.
OÓ