Tíminn - 03.06.1992, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 3. júní 1992
MINNING
Theódóra Hallgrímsdóttir
frá Hvammi
Fædd 9. nóvember 1895
Dáin 13. maí 1992
Það getur varla talist harmsefni,
þegar háöldruð kona fær langþráða
hvíld, en samt sem áður snertir and-
látsfregn viðkvæman streng og vek-
ur oft upp nýjar og gamlar minning-
ar.
Theódóra föðursystir mín var fædd
á Snæringsstöðum í Svínadal, Aust-
ur-Húnavatnssýslu, 9. nóvember
1895. Hún tilheyrði því hinni svo-
kölluðu aldamótakynslóð, sem lifað
hefúr meiri breytingar í íslensku
þjóðlífi en nokkur önnur kynslóð.
Foreldrar hennar voru Sigurlaug
Guðlaugsdóttir og Hallgrímur Hall-
grímsson, sem bjuggu góðu búi á
Snæringsstöðum frá 1889 til 1903.
Theódóra var yngst af sjö börnum
þeirra. Hin voru, talin í aldursröð:
Margrét, maki Þorvaldur Helgason,
en þau bjuggu um árabil að Beigalda
í Borgarfirði. Eðvarð, maki Signý
Böðvarsdóttir, þau bjuggu á ýmsum
jörðum í Vatnsdal, en lengstan tíma
á Helgavatni. Albert lést ungur,
ógiftur og barnlaus. Ingunn, hús-
freyja á Hofi í Vatnsdal, maki Ágúst
B. Jónsson. Guðjón, bóndi í
Hvammi og síðar á Marðarnúpi,
maki Ingibjörg Rósa ívarsdóttir. Að-
alheiður, dvaldi lengi í Danmörku,
lést þar ógift og barnlaus.
Hvammshjónin tóku tvo drengi í
fóstur. Annar þeirra, Guðmundur
Jónasson síðar bóndi að Ási í Vatns-
dal, kom til þeirra á íyrsta ári og var
hjá þeim fram á fullorðinsár. Ég
heyrði hann oft tala um fósturfor-
eldra sína með mikilli virðingu.
Hinn drengurinn, Björn Kristjáns-
son að nafni, kom líka til þeirra á
barnsaldri. Hann flutti á fullorðins-
aldri til Reykjavíkur. Allt þetta fólk
er nú látið.
í þessari stóru fjölskyldu lifði
Theódóra sín bemskuár. Faðir
hennar hafði framúrskarandi létta
lund, hjúasæll og búhöldur mikill.
Kona hans vann verk sín meira í
kyrrþey, gjafmild og búsýslukona
mikil, svo orð fór af.
Árið 1903 urðu þáttaskil í lífi fjöl-
skyldunnar á Snæringsstöðum, þeg-
ar faðir Theódóru keypti Hvamm í
Vatnsdal af Benedikt, syni Björns
sýslumanns Blöndal, sem frægur
var á sinni tíð. Nýja fjölskyldan í
Hvammi var fljót að aðlagast menn-
ingar- og félagslífi í Vatnsdal, en það
var með miklum blóma um þetta
leyti. Theódóra var þar enginn eftir-
bátur, þegar tímar liðu. Hún hafði
snemma mikinn áhuga á tónlist og
ung að árum eignaðist hún orgel.
Komu þá í ljós góðir hæfileikar
hennar á því sviði.
Theódóra fór til náms í Kvenna-
skólann á Blönduósi, eins og flestar
ungar stúlkur í Húnavatnssýslu á
þeim árum. Einnig dvaldi hún í
Reykjavík einn eða tvo vetur, lærði
karlmannafatasaum og sótti auk
þess orgeltíma hjá Páli Isólfssyni.
Það er ekki langt síðan að frænka
mín sagði mér frá ýmsu, sem á daga
hennar hafði drifið. Hún minntist
með ánægju vetrartíma sem hún
dvaldi á Sauðárkróki, þeim þekkta
leiklistarbæ, en þar komst hún á
fjalirnar, eins og hún orðaði það.
Þarf engan að undra, sem þekktu
hana, þótt hún væri eftirsótt í hvers-
konar menningar- og félagsstarf-
semi, því hún hafði góða hæfileika
og óvenju glæsilega framkomu.
Theódóra var fengin til að kenna
ungu fólki að leika á orgel, á tveim-
ur fjölmennum menningarheimil-
um, Hjaltabakka og Torfalæk. Guð-
mundur Jónsson, f.v. skólastjóri
sem nú er kominn á tíræðisaldur,
segist ennþá muna hve það hafi ver-
Sumartími skrifstofu
Framsóknarflokksins
Frá 18. mal er skrifstofa okkar í Hafnarstraeti 20, III. hæð, opin frá kl. 8.00 til 16.00
mánudaga-föstudaga.
Verið velkomin.
Framsóknarflokkurínn.
Framsóknarfélagið í Garðabæ
og Bessastaðahreppi
Almennur félagsfundur verður haldinn fimmtudaginn 4. júnf n.k. kl. 20.30.
□agskrá:
Hvað er að gerast I bæjarmálum og fl.
Þetta er I siðasta sinn sem félagsfundur verður haldinn I Goðatúni 2.
Mætum öll.
Stjómln.
Ásta Ragnheiður
Kópavogsbúar athugiö
Eftirtaldir einstaklingar verða til viðtals á Digranesvegi 12, fimmtudaginn 4. júnl milli
kl. 17 og 19:
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir, upplýsingafulltrúi Tryggingastofnunar rikisins.
Inga Þyri Kjartansdóttir, formaður Félagsmálaráðs.
Sigurður Geirdal bæjarstjóri.
Kópavogsbúar, lltið inn á Digranesveginum og fræðist um nýja almannatrygginga-
löggjöf, félagslega þjónustu I Kópavogi og bæjamiálin almennt.
Stjóm fulltrúariós framsóknarmanna I Kópavogi.
Sumarhappdrætti
Framsóknarflokksins 1992
Dregið verður I sumarhappdrætti Framsóknarflokksiris 19. júní n.k.
Velunnarar flokksins eru hvattir til að greiöa heimsenda gíróseðla fyrir þann tlma.
Allar frekari upplýsingar veittar á skrifstofu flokksins eða I síma 91-624480.
Framsóknarfíokkurínn.
ið ánægjulegur tími þegar hún var
að kenna þeim bræðrum.
Eiginmaður Theódóru var Stein-
grímur Ingvarsson frá Sólheimum í
Svínavatnsshreppi, fæddur 28. júní
1897. Þau gengu í hjónaband 5. júní
1920. Steingrímur var glæsilegur
ungur maður af styrkum ættum
kominn. Ingvar, faðir hans, var bú-
maður góður og öll umgengni á búi
hans til fyrirmyndar. Ungu hjónin
áttu heima í Hvammi fyrsta árið, en
vorið 1921 hófu þau búskap í Sól-
heimum, að föður Steingríms látn-
um, og mun þá hafa verið ráðgert að
þar yrði framtíðarheimili þeirra. En
það fór á annan veg, þau snéru aftur
að Hvammi vorið 1922. Theódóra
kaus að koma aftur heim í dalinn
sinn.
Þau Theódóra og Steingrímur
eignuðust íjögur börn, talin í ald-
ursröð: Ingvar, bóndi á Eyjólfsstöð-
um, maki Ingibjörg Bjarnadóttir.
Þau eiga fjögur böm. Hallgrímur
Heiðar, bifreiðarstjóri í Reykjavík,
ókvæntur og barnlaus. Þorleifur
Reynir, bóndi í Hvammi, lést 3. nóv-
ember 1989. Maki Salóme Jónsdótt-
ir, þau eiga tvær dætur. Sigurlaug
húsmóðir, maki Haukur Pálsson.
Þau eru búsett á Sauðárkróki og
eiga þrjú börn.
Sigurlaug, móðir Theódóm, lést
árið 1921. Faðir hennar var því
ekkjumaður, þegar hún kom að
Hvammi aftur, og dró hann þá sitt
góða bú saman. Jörðinni var skipt í
tvö lögbýli árið 1926. Theódóra og
Steingrímur eignuðust aðra jörðina,
en foreldrar mínir hina.
Nú þegar frænka mín er kvödd
hinstu kveðju, koma fram í huga
minn óteljandi minningar, allt frá
bernskuámm mínum. Það verður
því ekki nema örlítið brot af þeim,
sem hér verða festar á blað.
Sumarið 1927 veiktist faðir
Theódóm og var rúmfastur heima í
Hvammi fyrst, en síðan á sjúkrahús-
inu á Blönduósi. Að kvöldlagi, þann
10. september, um haustið var ég,
sem lítill drengur, að snúast kring-
um föður minn þar sem hann var að
ganga frá ýmsum verkfæmm að af-
loknum slætti. Þá kom Eðvarð föð-
urbróðir til að láta vita að afi hefði
látist þá um daginn. Síminn var þá
ekki kominn að Hvammi. Það var
síðla um kvöldið, sem Theódóra
kallaði til mfn og bað mig að koma
með sér. Hún tók með annarri hendi
þétt í lítinn lófa, en í hinni hafði hún
klút sem hún notaði öðru hvom til
að þerra tárvot augu. Ég sá mikið
eftir afa og kenndi í brjósti um
frænku mína. Við gengum niður
engjaveginn og út á Arnarnefið þar
sem silunganet lá í ánni og við dróg-
um það upp. Ekki man ég hvort
nokkur veiði var, því hugurinn var
bundinn við annað. Þetta var eitt af
þessum ógleymanlegu síðsumar-
kvöldum, á æskuheimili mínu, þeg-
ar gylltum bjarma slær á klettaborg-
ir og hamraþil í fjallinu og síðustu
geislar kvöldsólarinnar falla á speg-
ilsléttan flöt Vatnsdalsárinnar og hið
víðáttumikla engi, sem þá var að
mestu uppslegið.
Ég minnist margra ánægjustunda
þegar ég, sem barn, hlýddi hugfang-
inn á frænku mína leika á orgelið,
en það gerði hún nokkuð oft, bæði á
hátíðisdögum og við ýmis tækifæri,
t.d. þegar góðir gestir komu, sem
höfðu áhuga á söng og hljóðfæra-
slætti. Á jólum man ég eftir að fólk-
ið í Hvammi safnaðist saman í stóru
stofunni, sem svo var kölluð, og fað-
ir minn las húslestur og Theódóra
lék jólalög. Þá skal þess getið að hún
mun hafa spilað þegar við systkinin,
sjö að tölu, vorum skírð. Síðar átti
hún eftir að spila við skírnir minna
eigin barna.
Theódóra og Steingrímur höfðu
aldrei mjög stórt bú, en það var sér-
lega afurðasamt því allar skepnur
voru vel með farnar. Þau höfðu bæði
mikinn áhuga á hestum og áttu
nokkra frábæra gæðinga, enda
Steingrímur góður tamningamað-
ur. Theódóra var líka lagin við hesta
og hafði mikið yndi af þeim.
Theódóra var hamhleypa til allra
verka, hvort heldur það var við
saumaskap, aðrar hannyrðir eða bú-
sýslu. Þá kom íyrir að hún greip í
----------------------------------------------------\
Látinn er
Eyvindur Sigurðsson
fyrrum bóndl Austurhlíð
Helðmörk 44, Hverageröl
Kristín Siguröardóttir
Hilmar Ingólfsson
Rúnar Steindórsson
Sunna Guömundsdóttir
/-------------------------------------
íí
Innilegar þakkir til allra sem sýndu okkur hlýhug og
samúö við andlát og útför eiginkonu minnar, móöur,
tengdamóður, ömmu og langömmu
Guðríðar Kristjánsdóttur
Miðleiti 5
Pétur Sigurösson
Ingibjörg Pétursdóttlr Magnús Kari Pétursson
Sigrún Pétursdóttir BJöm Ólafsson
Halldóra Karísdóttlr
Kristján Pétursson Eria Magnúsdóttir
Siguröur Kr. Pétursson Helga Magnúsdóttir
Sigþór Pétursson Colleen Pétursson
barnabörn og barnabarnabörn
hrífu um heyskapartímann og mun-
aði áreiðanlega um hana á spild-
unni. Afköstin og myndarskapurinn,
að hverju sem hún gekk, var slíkur
að orð fór af. Þau hjón voru hjúasæl
með afbrigðum, hann var mildur og
sanngjarn en hún rausnarleg. Þeim
hélst svo vel á vinnufólki að margir
voru hjá þeim árum saman.
Örlögin höguðu því svo til að ég fór
að búa í Hvammi II vorið 1946. Þá
voru flestir hlutir öðruvísi en nú
eru, t.d. var allt neysluvatn halað
með handafli upp úr djúpum brunni
og svo þurfti að bera það allnokkra
leið. Við Steingrímur hófumst
handa strax fyrsta sumarið og leidd-
um vatn í íbúðar- og gripahús. Þetta
var erfitt verk, því leiðin var löng og
grýtt og verkfæri ekki önnur en
skófla, haki og jrnkarl. En mikil var
ánægja okkar allra að þessu verki
loknu.
Einn skuggi hvíldi þó yfir heimil-
inu í Hvammi. En þannig var að
Steingrímur hafði ekki gengið heill
til skógar um nokkurt skeið. Heilsu
hans hrakaði eftir því sem leið á vet-
urinn, og sumarið eftir fór hann á
sjúkrahúsið á Blönduósi. Þaðan lá
leið hans til Reykjavíkur. Gekkst
hann þar undir skurðaðgerð, en
komst ekki til heilsu eftir það og lést
þann 9. október 1947 í Reykjavík,
öllum harmdauði sem til hans
þekktu.
Theódóra bar harm sinn í hljóði,
hún var hraust bæði líkamlega og
andlega og lét ekki erfiðleika beygja
sig. Hún hélt búskap áfram með
börnum sínum, sem studdu hana
með ráðum og dáð.
Nú fór í hönd betri tíð fyrir bændur
í Húnaþingi. Þeir höfðu barist við
fjárpestir í fleiri ár. Nýr fjárstofn var
fenginn og mjólkurbú stofnað á
Blönduósi. Theódóra hafði gott kúa-
bú og seldi fljótlega mikla mjólk.
Hún var kosin fulltrúi á aðalfundi
Mjólkursamlagsins og þótti það tíð-
indum sæta, því ekki hafði kona áð-
ur setið slíka fundi. Fulltrúar úr
hennar sveit voru stoltir af því að
hafa þessa glæsilegu konu í sínum
hópi.
Theódóra hélt búskap sínum áfram
allmörg ár, en smátt og smátt tóku
sonur hennar og tengdadóttir við
búsforráðum í Hvammi.
Hún flutti til Reykjavíkur 1962 og sá
alllengi um heimilishald fyrir Hall-
dór Jónsson frá Arngerðareyri. Eftir
lát hans átti hún heima í Eskihlíð 10.
Þegar kom að þeim tímamótum í lífi
Theódóru að hún gat ekki fullkom-
lega séð um sig sjálf, flutti hún á elli-
deild Héraðshælisins á Blönduósi.
Síðustu árin var hún á sjúkradeild,
þar sem hún lést að morgni 13. maí
s.l. Börn, tengdaböm, barnaböm og
aðrir vinir og vandamenn gerðu allt
sem hægt var til þess að ævikvöld
hennar mætti verða bjart og hlýtt.
Hér að framan er farið hratt yfir
langa sögu. Það verður því margt
ósagt, sem mig hefði langað til að
nefna.
Ég get ekki lokið þessum minning-
arorðum án þess að bera fram þakkir
fyrir þá miklu tryggð og hjálpsemi,
sem Theódóra auðsýndi mér og fjöl-
skyldu minni. Em mér þá ofarlega í
huga fyrstu búskaparár okkar hjóna.
En kona mín kom langt að, ókunnug
öllum og þurfti að aðlagast aðstæð-
um sem vom gjörólíkar því, er hún
hafði áður þekkt. Þá reyndist The-
ódóra okkur sannkölluð hjálpar-
hella.
Það er ekki mjög langt síðan dóttir
okkar, tengdasonur og bömin þeirra
þrjú heimsóttu Theódóm á sjúkra-
húsið á Blönduósi. Hún beindi orð-
um sínum til bamanna og sagði:
„Það var leiðinlegt að fá ekki að
kynnast ykkur." Eftir stundarþögn
sagði hún: „Ég kynnist ykkur bara
seinna." Mér þykir vænt um þessi
ummæli hennar og þau lýsa óbilandi
trú hennar á annað líf.
Útför Theódóm fór fram frá Undir-
fellskirkju, laugardaginn 23. maí,
þar sem hún var lögð til hinstu hvílu
við hlið eiginmanns síns og annarra
náinna ástvina. Megi blessun Guðs
hvíla yfir minningu hennar.
Hallgrímur Guðjónsson
frá Hvammi