Tíminn - 06.10.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 6. október 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöamtstjóri: Oddur Óiafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasimi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verð i lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
í pólitískum
stórfiskaleik
í dag verður fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar lagt
fram á Alþingi. Flestir eru sammála því að fjárlögin séu
sá hornsteinn, sem efnahagsstefna ríkisstjórna byggist
á, og því er eðlilegt að líta til fjárlagafrumvarpsins þeg-
ar svipast er um eftir efnahagsstefnu ríkisstjórnar Dav-
íðs Oddssonar. í þessu ljósi hlýtur almenningur að btí-
ast við samstíga ríkisstjórn, sem stendur sem einn
maður að baki fjármálaráðherra þegar þetta grundvall-
arplagg er lagt fyrir þing og þjóð. Og raunar getur eng-
in ríkisstjórn, sem tekur sjálfa sig alvarlega, boðið upp
á annað en samstöðu og stefnufestu í ljósi þeirra erið-
leika sem steðja að í íslensku þjóðlífi. Atvinnulífið á í
erfiðleikum og óvissan er nagandi hjá þúsundum ís-
lenskra fjölskyldna, sem margar hverjar hafa misst at-
vinnu sína eða eru í þann veginn að missa hana.
En ríkisstjórnin og fylgdarlið hennar hefur hins veg-
ar ekki verið samstíga í fjárlagagerðinni og aðdrag-
andinn hefur svo sannarlega ekki verið traustvekj-
andi.
„Pólitískur stórfiskaleikur" er nafngift, sem gagn-
merkur áhugamaður um stjórnmál hefur kallað
vinnubrögðin við fjárlagagerðina, ekki síst írafárið í
kringum þau skattahækkunaráform sem tengjast
breytingum á virðisaukaskattinum. Þessi nafngift er
sérstaklega viðeigandi, því ríkisstjórnin hleypur fram
og til baka með vsk-breytingarnar, allt eftir því hvað
hún teiur í það og það skiptið að sé líklegt til að draga
úr óvinsældum hennar.
Fyrir örfáum árum hafnaði Sjálfstæðisflokkurinn
menningar- og bókaskatti, og Jón Baldvin barðist
hetjulega gegn tveggja þrepa virðisaukaskatti.
Fyrir örfáum vikum töldu ráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins bókaskattinn vera í lagi, og Jón Baldvin
gerðist um leið hetja og riddari tveggja þrepa virðis-
aukaskatts.
Fyrir örfáum dögum þótti sjálfstæðismönnum síðan
rétt að ný tegund af bókaskatti kæmi í stað tveggja
þrepa skattsins, og Jón Baldvin upplýsti alþjóð á ný
um að tveggja þrepa skattur væri hreint ekki eftir-
sóknarverður þrátt fyrir allt.
Núna, hins vegar, er tveggja þrepa skattur á ný orð-
inn besta lausnin að dómi krata og e.t.v. einhverra
íhaldsmanna líka.
Eini gallinn er sá að búið er að prenta fjárlögin, þó
enn sé ekki ljóst hvaða útgáfa virðisaukaskatts fór inn
í frumvarpið. Raunar skiptir það ekki ekki öllu máli,
því ljóst er að tekjuhlið frumvarpsins er svo alvarlega
fötluð að taka þarf tjárlögin upp að stórum hluta
hvort sem er.
Fjárlagavinnunni er greinilega langt frá því að vera
lokið af hálfu ríkisstjórnarinnar. Um það vitnar sá
hringlandaháttur, sem verið hefur í fjárlagagerðinni
og kristallast í því að pólitískar kúvendingar eru að
eiga sér stað allt fram til þess að frumvarpið er lagt
fram. Það væri svo sem í samræmi við annað verklag
ríkisstjórnarinnar og kæmi ekki á óvart þó fljótaskrift
væri á fleiri mikilvægum atriðum í frumvarpinu, þar
sem plástrað er yfir ágreiningsmálin í trausti þess að
þetta „reddist" einhvern veginn. Þjóðin á hins vegar
kröfu á öðru og meira. Raunar má segja að engin þjóð
eigi skilið þau örlög að fá yfir sig ríkisstjórn í stór-
fiskaleik.
Sumir j afnari
en aðrir
Einstæðar mæður hafa löng-
um verið öskubuskur þjóðfé-
lagsins. Með vitundarvakningu
og frjálsræðisbaráttu síðustu
tveggja áratuga hefur kirfilega
verið vakin athygli á hvflíkum
afarkostum einstæðar mæður
hafa orðið að sæta og sýnt fram
á í ræðu og riti hve afskipar
þær hafa verið í skömmtunar-
kerfi velferðarinnar.
Þetta hefur verið þeim mun
bagalegra fyrir þá sök að með
auknu frjálslyndi og tíðum
hjónaskilnuðum hefur fjöl-
skyldueiningin einstæð móðir
með barn eða böm fjölfaldast
og hjónabandsfólki fækkað að
sama skapi.
Um árabil var varla gerð sú
breyting á lögum og reglugerð-
um að upp risi ekki mikil
mótmælaalda og sýnt og
sannað með gildum rök-
um að hver sú aðgerð,
sem var til umræðu
hverju sinni, kæmi ekki harð-
ast niður á fjölskyldugerðinni
einstæð móðir.
Ný samfélagseining
Að því kom að yfirvöld fóru að
leggja eyrun við neyðarópum
þeirra sem hæst höfðu og báðu
nauðstöddum miskunnar. í öll-
um frumvörpum, sem lögð
vom fram, og reglugerðum,
sem út voru gefnar, var þess
sérstaklega gætt að hvergi yrði
gengið á hlut einstæðra
mæðra. Og þegar réttsýnin var
komin í spilið var farið að bæta
um betur og leiðrétta allan
þann misgjörning, sem ein-
stæðar mæður og börn þeirra
höfðu mátt þola með því að
með því að gera ívið betur við
samfélagseininguna einstæð
móðir en annað fólk.
Þá kom réttlætið því til leiðar
að hugtakið einstæð móðir
hvarf smátt og smátt úr kan-
sellístílnum og fundin var upp
eintala af fleirtöluorðinu for-
eldrar og þar með einstætt for-
eldri til að dekka jafnréttið.
Þar kom að í jafnréttisbardag-
anum mikla, að suma var farið
að gruna að sumir væru orðnir
jafnari en aðrir, eins og við vill
brenna þegar verið er að leið-
rétta óréttlæti. En um það þor-
ir náttúrlega enginn að tala
upphátt, fremur en í öðrum
jafnréttissamfélögum þar sem
opinber trúarbrögð banna allt
gáleysistal um að sumir séu
jafnari en aðrir.
Úreltar dyggðir
Svo bar til að þegar réttlæti ein-
stæðra foreldra var farið að
stinga í augu og hvíslingar orðn-
ar að hálfkveðnum vísum, að
ráðuneyti setti saman nefnd til
að komast að því hvers vegna
harðgift fólk, sem býr við bama-
lán í hamingjusömum fiölskyld-
um, tekur upp á því að fara að
slíta samvistum og láta lesa sig í
sundur hjá fógetum, en heldur
áfram að búa saman og eignast
böm eins og ekkert hafi ískorist
Niðurstöður rannsóknarinnar
vom gerðar heyrinkunnar fyrir
helgina. Það er engin vitglóra í
því að vera í hjónabandi og ala
upp böm innan veggja heimilis
þar sem foreldri er ávarpað í
fleirtölu.
Leiðréttingamar á högum ein-
stæðra mæðra og lögbinding
réttlætisins í sambandi við það
er aðeins liður í þeim staðfasta
vilja löggjafa- og reglugerðavalds
að rústa fiölskylduna í nútíma-
þjóðfélagi.
Fjölskyldan er ekki lengur
gmnneining þjóðfélagsins, held-
ur einstætt foreldri. Til að svo
megi verða, verður að gera fiöl-
skyldum eins erfitt fyrir í lífsbar-
áttunni og hugmyndaflugið
ræður yfir að skipuleggja, en
létta einstæðu foreldri lífsbarátt-
una á alla lund.
Einstæð hagræðing
Nefndin, sem fór í saumana á
þeim aðferðum sem beitt er til
að losa þjóðfélagið við eininguna
hjón og böm, komst að því með
miklum rannsóknum sem ligg-
ur í augum uppi þorra sjáandi
fólks.
Það er mikið skattalegt hagræði
að því að vera einstætt foreldri.
Alls kyns bætur úr almanna- og
tryggingakerfi em rausnarlegri
til einstæðs foreldris en til
hjónafólks eða einhleypinga. Fé-
lagslega íbúðakerfið er einkum
aðlagað þörfum einstæðra for-
eldra og ganga þeir fyrir öllu
öðm fólki þegar til úthlutunar
kemur. Þama hafa einstæðir for-
eldrar aðgang að sérstaklega
hagstæðu lánakerfi, ekki síður
en hjá Lánasjóði námsmanna
þar sem einstæða foreldrið hefur
allan forgang fram yfir fíflin sem
asnast til að geta böm og ala upp
í gamaldags hjónaböndum. Ótal-
ið er að nær ómögulegt er fyrir
hjón að koma bömum fyrir í
dagvistun, sem rekin er fyrir al-
mannafé. Reglugerðimar segja
að böm einstæðra foreldra eigi
að ganga fyrir og það er það.
Ekki allir á
nástrái
Gert er ráð fyrir að einstætt for-
eldri sé stúlka, sem á engan að
og vinnur á lægstu töxtum í fisk-
vinnslu eða á kassa í stórmark-
aði. Bamsfeður em loftandar,
sem ekki em nefndir til sögu
nema þegar þeir ryðjast inn á
bamsmæður sínar og lemja þær
sundur og saman.
Svona lýsing á við í, því miður,
alltof mörgum tilvikum, og
ber samfélaginu sannar-
lega skylda til að létta und-
ir með þeim einstæðu
mæðmm og bömum
þeirra, sem búa við kröpp kjör og
vamarleysi. En sem betur fer em
ekki allir einstæðir foreldrar á
nástrái og kjör þeirra og tekju-
möguleikar eins og gengur og
gerist í þjóðfélaginu og því varla
ástæða til að mismuna þeim og
gera þá jafnari en aðra.
Hitt er fáránlegt og sýnir aðeins
aulahátt þeirra sem gefa út
reglugerðir, að t.d. að setja bam-
margar og tekjulágar fiölskyldur
skör lægra í útdeilingu félagslegs
réttlætis en einstætt foreldri.
Það er líka helvíti hart að fólk
skuli þurfa að slíta hjónabandi til
þess eins að kerfisþrælar þeir,
sem útdeila opinberri náð, líti til
þeirra með velþóknun sem ein-
stæðs foreldris í stað þess að út-
skúfa fólki fyrir það að vera í lög-
legu hjónabandi og hlíta með því
guðs og manna lögum og virða
með því þá gmnneiningu samfé-
lagsins sem greinilega er orðin
úrelt.
Þegar það nú liggur skjalfest
fyrir að fólki er mismunað gróf-
lega eftir hjúskaparstétt, verður
væntanlega farið að leiðrétta og
búa til enn nýtt réttlæti. En þá
verður líka að gæta þess að fara
ekki að þjarma um of að ein-
stæðum mæðrum og bömum
þeirra, heldur kappkosta að gæta
þess að enginn verði jafnari en
annar. En það er útópía sem
aldrei gengur upp.
En það má reyna.
Það mætti líka reyna að fara að
vemda fiölskylduna fyrir pólit-
íkusum, sem skolast um á hverri
tískubylgju sem upp rís.
OÓ
Vitt og breitt