Tíminn - 06.10.1992, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 6. október 1992
Tíminn 5
Þjóðleikhúsið:
Ríta gengur menntaveginn
Leikritíð Ríta gengur menntaveginn eftír Bretann Willy Russell fjallar um
samskiptí lágstéttarkonunnar Rítu og drykkfellda háskólakennarans
Franks. Ríta er orftin þreytt á tilbreytíngalausri tílveru og ákveður aft láta
gamlan draum rætast meft því að innrita sig í bókmenntanám í opnum há-
skóla. Frank verður kennarinn hennar og þarna mætast manneskjur, sem á
yfirfoorftinu virðast afar ólíkar.
Ríta er leikin af Tinnu Gunnlaugs-
dóttur og rétt eins og í gamanleikn-
um Skvaldri eftir Richard House-
monger (sýnt í Þjóðleikhúsinu árið
1983), sannast það að hún er prýðis
gamanleikkona. Merkilegt að hún
skuli ekki fá fleiri slík hlutverk.
Svipbrigði og látbragð eru óaðfinn-
anleg, hvort sem hún er að túlka
kátínu eða örvæntingu hinnar
námsþyrstu Rítu.
Frammistaða Amars Jónssonar í
hlutverki Franks er mjög góð. Túlk-
un hans er sannfærandi á formfasta
fræðimanninum, sem lifir ekkert
áhugaverðara lífi en Ríta, þó svo að
hann „þekki muninn á E.M. Forster
og Jodie Foster". Samleikur Amars
og Tinnu er óaðfinnanlegur og leik-
stjóranum Maríu Kristjánsdóttur
leikstjóra hefur greinilega tekist vel
upp.
Litla sviðið býður ekki upp á mikl-
ar tilfæringar og sviðsmyndin er
einatt sú sama: skrifborð umkringt
bókastöflum. Guðrún Sigríður Har-
aldsdóttir, búninga- og leikmynda-
hönnuður, nær vel fram andrúms-
lofti þunglamalegrar skrifstofu. Ég
tel þó til Iasts að áhorfendur séu
látnir sitja beggja vegna við leikrým-
ið. Það er fremur hvimleitt að sjá
glitta í aðra áhorfendur bak við leik-
arana. Ekki Iaust við að einbeitingin
og innlifunin skerðist eilítið við að
vera minntur svo óþyrmilega á að
þetta er bara leikhús.
Búningar eru í flestum tilfellum vel
heppnaðir. Klæðaburður Franks
breytist ekkert, en stíll Rítu er gálu-
legur í byrjun en svo tekur snyrti-
legur menntakonuklæðnaður við. í
einu atriðinu keyrir þó fatavalið um
þverbak, eða í atriði þar sem hún
kemur blaðskellandi úr Lundúna-
ferð í svartri ósmekklegri kápudulu.
Athygli mín fór frá atburðarásinni í
að skoða flíkina og bíða eftir því að
Tinna flæktist í henni og steyptist
fram yfir sig. Kápan gæti átt að sýna
leit Rítu að eigin stíl, en þama þótti
mér sköpunargleði hönnuðar taka
út yfir allan þjófabálk og heildar-
svipurinn bíða hnekki af.
Tónlistin milli þátta þótti mér aftur
á móti vel valin, en hún er úr söng-
leiknum My Fair Lady sem Þjóðleik-
húsið fmmsýnir síðar í vetur. Þar
með er bent á skyldleika þessara
tveggja verka, sem bæði fjalla um
samskipti nemanda og kennara.
Sýningin er mjög skemmtileg og
þá sérstaklega fyrir hlé. Hún hægist
eilítið eftir hlé án þess þó að vera
nokkum tímann langdregin eða
leiðinleg. Þýðandi verksins, Karl Ág-
úst Úlfsson, á stóran hlut í að sýn-
ingin er eins skemmtileg og raun
ber vitni. Málfar Rítu breytist í sam-
ræmi við aukna menntun: ung-
lingamálið hverfúr og í stað þess
kemur fágað mál. Þýðingin er laus
við alla tilgerð og ýkjur, eins og hætt
er við þegar einhver sérstök sér-
kenni eiga að koma fram í máli per-
sóna. Hönnuðir leikskrár eiga Iíka
hrós skilið fyrir frumleika.
Ríta gengur menntaveginn fjallar
um einstakling, sem tekst að rífa sig
úr viðjum hjarðmennskunnar sem
samfélagið krefst af honum. Rétt
eins og harmleikir geta verið býsna
fyndnir og gamanleikir býsna sorg-
legir, getur lágstéttarkonan látið
drauminn um að mennta sig rætast,
þó ekki hafi þess verið vænst af
henni.
Þó konan sé í brennidepli í Ríta
gengur menntaveginn, er leikritið
ekkert endilega um stöðu konunnar,
heldur er staða einstaklingsins í
samfélaginu almennt hér til um-
fjöllunar. Mér kæmi ekki á óvart þó
Ríta gengur menntaveginn ætti eftir
að njóta vinsælda í vetur.
—Gerftur Kristný
Tito Beltran sem Edgardo og Sigrún Hjálmtýsdóttir í titilhlutverkinu.
Tímamynd Árni Bjarna
Minningarsjóður Björns Jónssonar:
Svelnn Skorrt Höskutdsson (Ut.) afhentHr llluga Jökulssynl vlðurkenn-
Ingu Mlnnlngarsjóðs BJÖms Jónssonar. Mllll þolrra stendur Ólafur G.
Elnarsson menntamilariðfterra.
Ulugl Jökulsson blaðamaður hlaut i
gær verðlaun úr Minningarsjóði
Björns Jónssonar, en verðlaunin
eni veitt starfandi blaftamanni, sem
aft dómi sjóðsijómar hefur ritað svo
gððan stfl og vandaft íslenskt mál aft
viðurkenningar sé vert.
Minningarsjóður Björns Jóns-
sonar — MóðurmáJssjóðurinn var
stofnaður árift 1943 tíl minningar
um Bjöm Jónsson, ritsfjóra lsa-
foldar. í stjóra hans sitja nú Atíi
Magnússon blaðamaður á Tíman-
um, Höskuidur Þráinsson pró-
fessor, Kristján Karlsson rithöf-
undur, Pétur Björa Pétursson
hagfræftingur og Sveinn Skorri
Höskuldsson prófessor.
Lucia di
Lammermoor
tslenska óperan frumsýndi Lúcíu di
Lammermoor eftír Donizettí á fostu-
dagskvöldið undir stjórn Robins
Stapleton. Aðrir frammámenn voru
einnig útlendingar. Michael Beau-
champ leikstýrði, leikmynd og bún-
inga gerði Lubos Hruza, æfíngastjóri
var Iwona Jagla og konsertmeistari í
hljómsveitinni Zbigniew Dubik.
Svona er listin nú alþjóðleg.
Stjama sýningarinnar er hins vegar
Sigrún Hjálmtýsdóttir, sem syngur
titilhlutverkið sem jafnframt er hið
langmesta í óperunni. Frægustu Lúc-
íur hafa verið þær María Callas og Jo-
an Sutherland, eins og Aðalgeir Krist-
jánsson gerir grein fyrir í pistli um
hljómplötur í tónleikaskrá, og ekki
ætla ég að halda því
fram að Sigrún
standist þeim snún-
ing. En hún gerir
þetta ótrúlega vel, bæði söng og leik,
svo hvergi ber skugga á. Sigrún hefur
gert ótrúlega hluti á leið sinni frá
kyrjara dægurlaga til mikillar óperu-
söngkonu og er skemmst að minnast
Næturdrottningarinnar í Töfraflautu
Mozarts — sumir sögðu að hún væri
besta Næturdrottning sem þeir hefðu
heyrt. Og með hinni 20 mínútna
löngu brjálsemisaríu í lokaþætti Lúc-
íu di Lammermoor bætir Sigrún enn-
þá einni rós í hnappagatið, ef svo má
að orði komast.
Reyndar kemur ástmaður Lúcíu,
Edgardo, líka úr dægurlagabransan-
um, því Chilemaðurinn Tito Beltran,
sem nú er orðinn Svíi, hóf einmitt fer-
il sinn á þeim vettvangi. En hann virð-
ist vera heilmikið efni í tenórsöngv-
ara, og er reyndar mjög góður nú þeg-
ar, og stóð sig prýðilega. Hinu verður
þó ekki neitað, að heldur var dauft
gneistaflugið sem stafaði af brennandi
ást þeirra Lúcíu og Edgardos í 2. atriði
fyrsta þáttar — en þau bættu það upp
margfaldlega með sínum bráðfallega
dúett. Bróður Lúcíu, hinn eigingjama
Enrico — sem þó mundi teljast
dyggðum prýddur samkvæmt kenn-
ingum nýkapítalismans, því hann er
tilbúinn að selja allt fyrir peninga,
jafnvel systur sína — syngur Bergþór
Pálsson. Bergþór er reffilegur á sviði,
öruggur söngvari og prýðilegur leik-
ari. Hins vegar felli ég mig ekki alls
kostar við rödd hans, sem mér fmnst
skorta hljóm, höfuðtónar heita það
víst, sem m.a. veldur því, að hún
hljómar ekki vel í samsöng. Vonandi
eru þetta bara hleypidómar hjá mér.
Rödd Sigurðar Steingrímssonar,
guðsmannsins Raimondos, er hins
vegar hljómfögur en ekki mikil ennþá.
Normanno skógarvörð syngja þeir til
skiptis Bjöm I. Jónsson og Sigurjón
Jóhannesson. Bjöm mun hafa sungið
á frumsýningunni — hann mætti
mýkja ögn mikla tenórrödd sína. Og
þá eru ótalin þau Signý Sæmunds-
dóttir og Sigurður Bjömsson, sem
syngja Alísu lagsmey og Arturo von-
biðil Lúcíu, öruggir söngvarar og leik-
arar bæði tvö.
Lúcía di Lammermoor er ennþá eitt
glæsistykki íslensku óperunnar, raun-
ar hið 23. frá stofnun hennar 1979 en
hið 21. í eigin húsi. Þeir, sem séð hafa
þessa óperu í frægustu húsum heims,
segja að sjálfsögðu að „miðað við að-
stæður“, svo sem íbúafjölda á íslandi
eða stærð leiksviðsins í Gamla bíói,
hafi vel tekist til. En í rauninni kemur
þetta hvorki við fólksfjölda né sviðs-
stærð, því sýningin
stendur og fellur með
Lúcíu sjálfri, Sigrúnu
Hjálmtýsdóttur, og
hún sló svo sannarlega í gegn. En alit
annað tókst líka prýðilega, þannig að
áhorfendur þurftu alls ekki að finna til
þess að þröngt væri á sviðinu, jafnvel í
hópsenum sem teygðust fram í salinn
á stundum. Sýningin gekk fyrir sig
hratt og snurðulaust undir öruggri
stjóm Stapletons, leiktjöld og búning-
ar sómdu sér vel og Ijósum var hagan-
lega beitt; einsöngvarar og kór stóðu
sig með ágætum, þannig að óperan er
„trúverðugt drama" auk þess að vera
yndisleg músík. Og tónleikaskráin er
efnismeiri og þykkari en nokkru sinni
fyrr. Vonandi hlýtur þessi sýning þær
vinsældir meðal áhorfenda sem hún
verðskuldar — og sem hrifningin á
frumsýningu bendir til — enda er hér
um mjög „aðgengilega" óperu að
ræða, fulla af fallegum aríum sem
auðveldlega festast í minni. Lúcía di
Lammermoor er sú ópera Donizettis
sem varanlegust og vinsælust hefur
orðið, enda má víða greina í henni
áhrif á óperukónginn Verdi. Sig.SL