Tíminn - 21.11.1992, Blaðsíða 23

Laugardagur 21. nóvember 1992
Tíminn 23
Jón Jónsson
bóndi í Klausturseli, Jökuldal
Ennþá kemur aldamótafólkið á
spjöld þeirra gengnu. Lifir nú fátt og
háaldrað orðið. Einn þeirra, Jón
bóndi í Klausturseli á Jökuldal, and-
aðist háaldraður föstudaginn 31. júlí
1992, á Landspítalanum.
Jón Jónsson var fæddur á Hafrafelli
18. janúar 1912.
Hann var kominn af austfirskum
ættum, alinn upp í Fellum. Foreldr-
ar hans voru hjónin Rósa Hávarðar-
dóttir frá Dalatanga í Mjóafirði og
Jón Pétursson, ættaður frá Bessa-
stöðum í Fljótsdal, af hinni alkunnu
Melaætt. (Pétur Sveinsson, afi Jóns,
var smiður og skrifaði á efri árum
ýmislegt úr heimabyggð sinni).
Foreldrar Jóns höfðu framan af ár-
um enga ábýlisjörð, en voru í vinnu-
mennsku á ýmsum bæjum, aðallega
í Fellum, þar sem Rósa var út af (fyr-
ir sig), sem kallað var, með börnin.
Þau voru bæði vel verki farin, og
varð því gott um vistir. Þau eignuð-
ust a.m.k. sex börn.
Sigurlaug og Jón voru yngst barna
þeirra, og misstu þau tvíburadreng
að Sigurlaugu, innan við árs gaml-
an. Þrjár eldri systurnar voru á ein-
hverju skeiði aldar upp hjá vanda-
lausu fólki á góðum heimilum, þar
til þær björguðu sér sjálfar.
í mínu fyrsta minni bjuggu þau Jón
eldri og Rósa á Setbergi í Fellum í
tvíbýli, en fluttust svo upp á Hlíðar-
sel, beitarhús frá Ormarsstöðum. Á
Hlíðarseli byggði Þórarinn bóndi
Sölvason rúmgóða baðstofu handa
þeim, sem lengi stóð, en fjárhús
voru þar allrúmgóð fyrir.
Þá urðu fljótt góð kynni okkar
systkinanna í Refsmýri við krakkana
í Hlíðarseli, Jón og Sigurlaugu, því
stutt bæjarleið var á milli. Við lék-
um okkur því oft saman. Héldust
alla tíð okkar æskukynni, þó árin
liðu. Nonni var um þremur árum
yngri en ég, en það kom ekki að sök.
Hann var snemma frár á fæti og lét
sig ekki fyrir eldri krökkum. Hann
var ekki stór um fermingaraldur, en
hár til hnésins, sem er merki hávax-
inna manna.
Kunningsskapur okkar átti þó
heldur betur eftir að verða lengri.
Eftir þriggja ára dvöl þessarar fjöl-
skyldu í annað skipti á Setbergi,
fluttust þau að Ási, til Margrétar,
elstu dótturinnar, í vinnumennsku
með Nonna og Laugu, vorið 1923.
Margrét var þá gift Bergsteini Brynj-
ólfssyni á Ási. Voru þau í tvíbýli við
föður Bergsteins, Brynjólf Bergsson,
og Agnesi Pálsdóttur móður mína.
Jafnan dregur til atburða í lífi
manna. Við systkinin í Refsmýri
fluttum þetta sama vor, 1923, með
móður okkar inn að Ási. Rifjuðust
þá fljótt upp kynni okkar krakkanna
frá Hlíðarselsárunum. Við Nonni
urðum mjög samrýmdir, og er
margs að minnast frá þessum árum.
Við pössuðum hestana saman af
báðum búunum, fram að útengja-
slætti. Sprettum þá stundum úr
spori á reiðhestunum í hvarfi frá
bænum. Smalamennskur, hestaleit-
ir og bæjarrekstrar. Af þeim stafar
ljómi í minningunni.
Á vetrum var það Lagarfljótið, sem
alltaf lagði þá. Isinn varð eftirsóttur
ólympíuleikvöllur okkar ungling-
anna á Ási. Á ísnum var oft tekinn
skeiðsprettur, eftir að hestarnir voru
skaflajárnaðir á þorranum. Við eign-
uðumst líka skauta og komumst
fljótt upp á lag með að renna okkur
á þeim. Þeyttumst við landa á milli á
korteri, þegar ísinn var sléttur. En
stundum snjóaði mikið á ísinn. Varð
þá að bíða eftir hláku, sem olli tví-
stæðu á fljótinu, þangað til saman
fraus.
En áhyggjuleysi okkar og leikjum á
Ási urðu takmörk sett og alvara lífs-
ins tók við. Nonni fluttist burt frá
Ási eftir 4 ára veru, 15 ára gamall, til
vandalausra, til að vinna fyrir sér.
Bót var að stutt var flutt, tvær bæj-
arleiðir, að Birnufelli. Hann kom oft
inn í Ás á sunnudögum, og líka var
hann í sendiferðum milli bæjanna.
En mikil viðbrigði held ég það hafi
verið, að fara frá foreldrum sínum
og systrum og glaðværum stráka-
hóp á Ási. Þótt stundum skærist í
odda var það fljótt að jafna sig.
Nonni bar sig alltaf vel og var hinn
rúsknasti, á hverju sem gekk. Á
Birnufelli var hann þrjú ár.
Vorið 1930 flutti hann sig inn í
Skeggjastaði. Vistaðist hjá Þóreyju
Brynjólfsdóttur húsfreyju og Guð-
finni Oddssyni ráðsmanni hennar.
Þar átti Nonni heima í nokkur ár,
sem hann minntist ávallt með hlý-
hug.
Nonni var alltaf heppinn með hús-
bændur. Hjá Ólafi á Birnufelli og
Björgheiði konu hans hafði hann
mikið að vinna, en nóg og gott fæði
og aðhlynningu. Á Skeggjastöðum
var hann frjáls gerða sinna. Síðustu
árin þar heyjaði hann fyrir kindum
sínum og hesti. Þaðan fór Jón stór
og þroskaður maður.
Hann átti næst heima á Egilsstöð-
um á Völlum, hjá þeim Pétri og EI-
ínu. Þar hafði hann mikil ferðalög.
MINNING)
V________J
Þá voru póstflutningar yfir Fagradal
á vetrin með hest og sleða, og lenti
þá stundum í vondum veðrum og
færð, en Jón var ótrauður ferðamað-
ur. Næsta áratuginn eða lengur átti
Jón heima í Vallahreppi, og hafði
heimili sitt einhver ár í Sauðhaga,
hjá Magneu Jónsdóttur húsfreyju
þar, hálfsystur sinni. Hann heyjaði
fyrir fáeinum kindum, sem hann fór
með austur, og vildi ekki farga.
Sumarið 1939 vann Jón í vinnu-
flokki við að byggja Gunnarshús á
Skriðuklaustri. Hrærði þar steypu
allt sumarið, með skóflu á palli. Bar
öllum saman um það, sem lentu í
þessu, að ekki hefði það verið á færi
neinna aumingja.
Síðar vann Jón við Skógræktina á
Hallormsstað. Þar kynntist hann
konuefni sínu, Guðrúnu Aðalsteins-
dóttur húsmæðrakennara frá Vað-
brekku í Hrafnkelsdal. Giftu þau sig
vorið 1950 og fóru að búa á Vað-
brekku, með foreldrum Guðrúnar,
Ingibjörgu Jónsdóttur og Aðalsteini
Jónssyni. Þau fengu beitarhús norð-
ur við Jökulsá. Þangað er löng beit-
arhúsaganga, um lágan háls að fara,
einnig á engjarnar.
Eftir tvö ár flytjast þau austur í
Klaustur, þar sem Jón vann á til-
raunabúi ríkisins, hjá Jónasi Péturs-
syni tilraunastjóra í tvö ár. Þeim var
fengin góð íbúð í Gunnarshúsi, því
nóg er þar rými. Eldhúsið var lengi
nefnt „eldhúsið hennar Guðrúnar",
en hún var út af með tvö börn
þeirra. Að sjálfsögðu var Jón fjár-
maður á búinu. Fékk hann orð fyrir
gott vit á líðan og hegðun kindanna
sem hann umgekkst.
Þá var Klaustursel á Efradal laust
til kaups. Keyptu þau Jón og Guð-
rún jörðina, og fluttu þangað í far-
dögum vorið 1954. Klaustursel er
landmikil jörð, útbeit fyrir sauðfé
góð og snjólétt að jafnaði. Bústofn
þeirra hefur varla verið stór í byrjun,
en hjónin voru samhent og dugleg,
svo búið óx fljótt. Jón var mjög
áhugasamur að afla heyja og var
duglegur sláttumaður. Túnið var
heldur lítill kragi kringum bæinn,
en engjar nægar. Jón byrjaði tún-
ræktina með einni Farmall-dráttar-
vél, og vann túnflög á þurrum bökk-
um Jökulsárinnar. Stórvirkar jarð-
vinnsluvélar komu upp á Jökuldal
ekki löngu síðar, og skurðgrafa kom
þar uppeftir. Túnin í Klausturseli
þöndust út. Reyndar var Klaustursel
orðin stórbýlisjörð eftir að Stuðla-
foss lagðist með til afnota þegar þau
Jón og Guðrún hættu búskap eftir
17 ár og seldu sonum sínum jörð-
ina. Jón fóðraði allar skepnur vel, og
þurfti því mikil hey. Hann setti aldr-
ei á guð og gaddinn. Beitti aldrei í
misjafnri veðráttu á gaddfrosna
hnjóta.
Jón fór strax að rótast um í kofun-
um í Klausturseli, byggði upp og
bætti við, allt myndarlega byggt.
Baðstofan var nokkuð stæðileg með
þilvegg á móti suðri. Nokkuð fljótt
byggðu þau snoturt íbúðarhús, ein-
Iyft, úr asbesti á trégrind. Húsið
smíðaði Snorri Gunnarsson frá Eg-
ilsstöðum í Fljótsdal. Er þar mörgu
haganlega fyrir komið og leynir sér
ekki handbragð Snorra. Eitthvað
síðar byggðu þau fjárhús yfir 300
kindur, trégrind klædd bárujárni, og
hlöðu við, úr sama efni.
Jón eignaðist gott bú í Klausturseli
og fallegar kindur. Á Jökuldal verður
fólkið að lifa á sauðkindinni, öðru er
þar ekki til að dreifa, utan örfárra
bitlingamanna, sem eru í öllum
sveitum.
Fyrir fyrstu göngur í Stuðlafoss-
heiði talaði Jón við þá Fljótsdælinga,
sem sækja áttu fé á Klausturselsrétt.
Bað þá að smala með sér norður
Kiausturselsheiðina. Sjálfur kom
hann á Miðheiði, þar sem Fljótsdæ-
lingar mættu honum, og stjórnaði
göngunni. Þótt Fljótsdælingum
bæri ekki að smala Klaustursels-
land, tóku flestir þessu vel, og sáu
ekki eftir því að gera Jóni þennan
greiða, þegar sest var að borðum í
eldhúsinu hjá Guðrúnu húsfreyju.
Öllum gangnamönnum úr Fljótsdal
var þar fengið rúm í tvær nætur.
Engir sváfu þar andfætis eða í hlöðu.
Þá má geta þess hér, að girðingar,
sem safninu var smalað í, voru vel
heldar og yfirfarnar á hverju hausti,
svo ekki misstist úr þeim fé.
Aftur áttu þau hjónin eftir að koma
við sögu á Hallormsstað. Árið 1969
réðist Guðrún (aftur) kennari við
Húsmæðraskólann, en Jón vann hjá
Skógræktinni. En skólahaldið í
Húsmæðraskólanum breyttist á
þessum árum, og fluttu þau þá út í
Egilsstaðaþorp, keyptu sér íbúð og
hafa átt þar heima síðan.
Jón hafði aldrei kennt neins krank-
leika um dagana og verið mikill
vinnuhestur. Vann m.a. við Lagar-
fossvirkjun, meðan hún var í bygg-
ingu. Fram yfir sjötugs aldur vann
Jón við ýmis störf í þorpinu. Síðustu
mánuðina sem hann lifði varð hann
að vera á sjúkrahúsum.
Jón var skapmaður og fljótur að
skipta skapi, tilfinningarikur, og
mótlæti þoldi hann illa. Hann var
alla tíð glaðsinna, orðheppinn og
tíðum með spaugsyrði á vörum,
greiðamaður snemma, trygglyndur
og vinur vina sinna. Þá hafði Jón al-
veg einstakt lag á að hæna að sér
börn og unglinga. Hann talaði við
þau í léttri kímni og alvöru um leið.
Hændust börn hans mjög að hon-
um.
Jón gat verið rökræðinn ef því var
að skipta, hélt fast á skoðunum sín-
um og var þá ekkert billegur, en
þrætur voru honum víðs fjarri, og
endaði alltaf með hans eðlislæga
brosi og hneggjandi hlátri.
Þegar aldur og heilsuleysi settust
að honum síðasta áratuginn, settist
Jón ekki að í sínu horni. í eðli sínu
var hann félagsgefinn, enda lengst
ævinnar verið á fjölmennum heimil-
um. Nú höfðu nokkrir cldri menn í
þorpinu spilafélagsskap, söng og
dans. Jón var fjörugur spilamaður.
Skiptust þeir á og spiluðu sitt kveld-
ið hjá hverjum. Svona spilaklúbbar
stytta stundirnar.
Ánægjulegustu stundirnar átti þó
Jón ennþá uppi í Klausturseli, hjá
fólki sínu, og lengi var hann þar
siálfsagður maður á sauðburðinum.
Á slættinum fór hann þangað oft um
helgar til að hjálpa til við heyskap-
inn. Á hverju hausti kom Jón á lög-
réttir Fljótsdælinga og Fellamanna.
Það var mjög ánægjulegt að sjá
þennan hávaxna, gráhærða mann
standa í miðri þvögunni, þreifa á
eyrum kindanna, og benda krökkum
með sterkum rómi í hvaða dilka ætti
að draga þær, án þess að blaða í
markatöflu. Hann var sjálfur lifandi
markatafla. Minni hans á mörk var
mjög trútt, þótt aldur færðist yfir.
Eftirsjá var þegar Jón hvarf af Fljóts-
dalsrétt, og var hans saknað þar, svo
sjálfsagður var hann orðinn í réttar-
gleðinni.
Jón undi best glaður við sitt, heima
hjá konu og börnum, og hjá kindum
sínum, sem ekki voru bara númer í
hans huga. Hann var óáleitinn, góð-
ur og greiðasamur nágranni, sem
kom sér vel við samferðafólkið,
þekkti marga og átti góða kunningja
og vini.
Þau Jón og Guðrún áttu barnaláni
að fagna. Þau eignuðust fimm börn,
og bóndinn sex. Þau eru öll vel að
manni, og hafa öll eignast sinn
maka. Talin eftir aldri eru þau:
Hrafnkell A., Aðalsteinn Ingi, Jón
Hávarður og dæturnar Rósa og Ingi-
björg Jóhanna.
Jón var jarðsettur þriðjudaginn 11.
ágúst í kirkjugarði Egilsstaða,
kvaddur af fullri kirkju fólks.
Bið þér Guðrún og börnum ykkar
blessunar, einnig aldraðri systur,
Sigurlaugu Jónsdóttur.
Hallgrímur Helgason,
Droplaugarstöðum

Innilegar þakkir fyrir auösýnda samúö og vinsemd viö andlát og útför eig-
inmanns míns, föður okkar, fósturfööur, tengdafööur, afa og langafa
Guðlaugs Valdimarssonar
Bergþórugötu 8
Ingibjörg Helgadóttir
Ester Guölaugsdóttir Sæmundur Karl Jóhannesson
Stefán Guölaugsson Anna Ringsted
Kolbrún Guðlaugsdóttir José Antonio Ramos
Þröstur Óskar Kolbeins Svala Stefánsdóttir
barnabörn og langafabarn
__________________________________________________________J
FRÁ BORGARSKIPULAGI REYKJAVÍKUR
Bráðræðisholt:
Breyting á skipulagi
Tillaga að breytingu á skipulagi á Bráðræð-
isholti á staðgreinireit nr. 1.520, sem mark-
ast af Lágholtsvegi, Framnesvegi, Granda-
vegi og lóð Lýsis hf., er auglýst samkvæmt
17. og 18. grein skipulagslaga nr. 19/1964.
Uppdráttur með greinargerð verður til sýnis
hjá Borgarskipulagi Reykjavíkur, Borgartúni
3, 3. hæð, kl. 8.30-16.15 alla virka daga frá
23. nóvember 1992 til 1. janúar 1993.
Athugasemdum, ef einhverjar eru, skal
skila skriflega á sama stað eigi síðar en 15.
janúar 1993. Þeir, sem ekki gera athuga-
semdir innan tilskilins frests, teljast sam-
þykkir tillögunni.
Innilegar þakkir til ykkar allra sem
glödduð mig á sjötugsafmæli mínu
þann 8. nóvember.
Guð blessi ykkur öll.
DýrleifAndrésdóttir,
Leirhöfn
Innkaupastofnun Reykjavíkurborgar, f.h. Byggingadelldar borgarverk-
fræöings, óskar eftir tilboöum I framleiöslu á 800 m2 af tvöföldu einangr-
unargleri og flutning þess á ísetningarstaö fyrir ýmsar fasteignir Reykja-
vikurborgar.
Útboösgögn veröa afhent á skrífstofu vorri, Frlkirkjuvegi 3, Reykjavfk,
gegn kr. 5.000,- skilatryggingu.
Tilboöin veröa opnuö á sama staö fimmtudaginn 3. desember 1992, kl.
11,00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
°.° ^ Frikirkjuvegi.Sp-Simi 25800 • „ ‘