Tíminn - 04.03.1993, Qupperneq 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 4. mars 1993
Um 32,4 milljarðar teknir að láni í útlöndum í fyrra, hvar af 19,3 fóru í afborganir eldri lána:
Erlendu skuldirnar gleypa
28% útflutningstekna í ár
Þótt viðskiptahaUinn hafi minnkað verulega 1992 frá árinu áður, þá jukust
erlendar lántökur samt um 2,7 milljarða milli ára, samkvæmt Hagtölum
Seðlabankans. „Fjármagnsjöfnuður var jákvæður um 16,6 milljarða króna
á árinu 1992 vegna mikilla erlendra Iántakna og innstreymis skammtíma-
fjírmagns." Erlendar lántökur námu samtals 32,4 milljörðum á árinu, bor-
ið saman við 29,7 milljarða árið áður.
Þótt viðskiptahallinn hafi minnkað
verulega 1992 frá árinu áður, þá juk-
ust erlendar lántökur samt um 2,7
milljarða milli ára, samkvæmt Hag-
tölum Seðlabankans. „Fjármagns-
jöfnuður var jákvæður um 16,6
milljarða króna á árinu 1992 vegna
mikilla erlendra lántakna og inn-
streymis skammtímafjármagns."
Erlendar lántökur námu samtals
32,4 milljörðum á árinu, borið sam-
an við 29,7 milljarða árið áður.
En þar sem afborganir eldri lána
jukust milli ára, varð hreint inn-
streymi erlendra lána 13,1 milljarð-
ur, eða um hálfum öðrum milljarði
lægri upphæð en árið áður.
Ríkissjóður virðist þarna hafa verið
frekastur til fjárins. „Erlendar lán-
tökur ríkissjóðs voru miklar á síð-
asta ári og námu þær 10,5 milljörð-
um króna umfram afborganir af
eldri lánum," segir Seðlabankinn.
Erlendar skuldir opinberra aðila
hækkuðu um 22% á síðasta ári og
voru komnar í 131.100 milljónir
króna í árslok. Ríkissjóður hefur
þannig „veðsett“ hvern einasta ís-
lending fyrir sem svarar 500.000
króna láni í útlöndum.
Löng erlend lán stóðu í rúmlega
228 milljörðum króna í árslok (3,5
milljónir á hverja fjögurra manna
fjölskyldu). Hækkunin var 19,5% á
árinu, úr 191 milljarði um næstu
áramót á undan. Ríflega helmingur
þessarar hækkunar var vegna geng-
isfellingarinnar s.l. haust og hækk-
unar Bandaríkjadollars í lok ársins.
Þessar erlendu langtímaskuldir
svöruðu til 54,7% landsframleiðsl-
unnar og/eða 167% útflutnings-
teknanna á síðasta ári. Meira en
fjórðung (26,4%) útflutningstekn-
anna hefði þá þurft til að standa
undir greiðslu afborgana og vaxta.
Greiðslubyrðin hefur hækkað mikið
á undanförnum árum og áætlað er
að hún hækki enn, upp í 28,3% út-
flutningstekna á þessu ári. Búist er
við að skuldahlutfallið fari í 60% af
landsframleiðslu á þessu ári.
Vaxtagreiðslur af erlendum lánum
Iandsmanna, umfram vaxtatekjur,
námu nærri 14 milljörðum króna á
síðasta ári. Nefna má til samanburð-
ar, að þetta var t.d. tvöfalt hærri
upphæð heldur en borguð var fyrir
allan olíuinnflutning á árinu. Þær
tekjur, sem íslendingar höfðu af er-
lendum ferðamönnum hér á landi á
árinu, hefðu ekki einu sinni dugað
fyrir helmingi þeirra vaxta sem
þjóðin þurfti að greiða erlendum
fjármagnseigendum.
- HEI
Norræna verkalýðssambandið hvetur ríkisstjórnir Norðurlanda til að hætta að
nota fjárlagahalla sem afsökun fyrir aðgerðaleysi gegn atvinnuleysi:
Atvinnuleysið er
stærsta vandamálið
Norræna verkalýðssambandið telur atvinnuleysið vera lang alvarlegasta
vandamálið á Norðurlöndunum öllum, en um ein og hálf milljón manna eru
þar án atvinnu og næstum því tvöfalt fleiri lenda þar í tímabundnu atvinnu-
leysi. „Við mælum með vinnu í stað óvirkrar framfærslu."
Norræna verkalýðssambandið, sem
í eru 11 verkalýðssamtök með sam-
tals 7.6 miljónir félagsmanna og þar
á meðal eru bæði ASÍ og BSRB,
hvetur ríkisstjórnir Norðurlanda til
að viðurkenna atvinnuleysið sem
stærsta efnahagsvandamál nútím-
ans og hætta að nota fjárlagahalla og
svipuð rök sem afsökun fyrir að-
gerðaleysi. Ef ekki verður gripið til
aðgerða gegn atvinnuleysinu, er það
mat sambandsins að það muni enn
aukast með ófyrirsjáanlegum afleið-
ingum.
í tillögum Norræna verkalýðssam-
bandsins við ríkisstjórnir Norður-
landa til að vinna bug á atvinnuleys-
inu er m.a. lagt til að þær beiti
sveiflujöfnunaraðgerðum sem virku
hagstjórnartæki og að ráðist verði í
aðgerðir eins og viðhald bygginga og
fjárfestinga í samgöngubótum og
fjarskiptakerfum.
* Að atvinnumálin fái forgang í al-
þjóðlegri efnahagssamvinnu og
unnið verði að sameiginlegri evr-
ópskri efnahagsáætlun til þess að
lækka vaxtastigið.
Yfir 90% landsmanna telja að kaup á ís-
lenskum vörum fækki atvinnulausum:
Aógihs 12 /o
velja alltaf
íslenskt
Um níu af hveijum tíu íslending-
utn telja aö meö kaupum á is-
lenskutn vörum stuöli þeir aft
fækkun atvinnulausra. Afteins
rúmlega einn af hverjum tíu
(12%) kaupir þó alIUf íslenskar
vörur fremur en innfluttar. En
rúmlega helmingur landsmanna
segist þó frekar kaupa íslenskar
vörur núna heldur en þeir hafi áft-
urgert.
ÞetU er meftal niftursUftna
könnunar, sem Félag íslenskra
iftnrekenda féldc ÍM-Gallup til aft
gera fyrir sig á þvi hvort og hvafta
áhrif kynningarstarf fyrir íslcnsk-
an iftnaft heföi á kauphegðun al-
mennings. Fólk var annars vegar
spurt hvort það teidi kaup á ís-
lenskum vörum stuftla aft mlnnk-
andi atvinnuieysí og hins vegar
hvort kauphegöun þess heffti
breyst vegna auglýsingaherferftar-
innar sem FÍI, verkalýftsfélögln
og fleiri stóftu aft. Athygli vekur
aft einungis um 6% svarenda
sögðu ákvörftun sína, um aft
kaupa íslenskt efta ekid, fara eftir
vörunni. Nærri þrir af hverjum tíu
(28%) sögftust ekkert frekar
kaupa íslenskar vðrur nú en áður.
Hins vegar sagðist drjúgur helm-
Sngur nú fremur kaupa íslenskt en
áður og 12% kaupa alltaf íslenskt,
sem áftur segir.
• HEl
* Fjárfest verði í samgöngukerfum,
umhverfi og rannsóknum, enda
ódýrara að fjárfesta í endurbótum f
samgöngukerfinu á tímum mikils
atvinnuleysis. Með því að leggja
áherslu á sjálfbæran hagvöxt skapast
einnig möguleikar til að auka at-
vinnu.
* Vel menntað vinnuafl er forsenda
þess að hægt sé að ná þeirri sam-
keppnisstöðu, sem tryggir að hag-
kerfið taki við sér á nýjan leik og fyr-
ir hendi séu fullnægjandi orlofs-
möguleikar til þess að hluti vinnu-
aflsins geti verið í stöðugri menntun
og sé stöðugt að bæta hæfni sína.
* Síðast en ekki síst þá hvetur Nor-
ræna verkalýðssambandið ríkis-
stjórnir Norðurlanda til að fram-
kvæmd verði virk vinnumarkaðs-
stefna og varað við öllum hugmynd-
um um að lækka atvinnuleysisbætur
í spamaðarskyni. -grh
Jón Þorsteinsson tenór.
Ólöf Kolbrún Harðardóttir sópr-
an.
Olöf Kolbrún Harðardóttir og Jón Þor-
steinsson nyrðra um helgina:
Vínartónleik-
ar á Akureyri
Ólöf Kolbrún Harðardóttir sópran-
söngkona og Jón Þorsteinsson ten-
Ólafur Ólafsson landlæknir:
RÉTTUETA TIL-
VERUNA MEÐ
BARNEIGNUM
Bamsfæöingum fækkar í heild á
krepputímum, en fjölgar hjá at-
vinnulausum konum, sem meö
því eru að réttlæta tilveru sína
að sögn Ólafs Ólafssonar land-
læknis.
„Menn hafa tekið eftir því að
það fjölgar börnum hjá atvinnu-
lausum konum á atvinnuleysis-
tímum.
Talið er að konan taki það til
ráðs til að réttlæta tilveru sína,“
segir Ólafur. Hann bætir við að
þetta sé þekkt úr erlendum
rannsóknum.
Því hefur verið haldið fram að
barnsfæðingum fjölgi á kreppu-
tímum, en það segir Ólafur að
eigi ekki við rök að styðjast.
Hann byggir álit sitt á upplýsing-
um frá þremur tímabilum á
þessari öld, þegar kreppti að. Þar
á hann við kreppuárin milli 1930
og 1940, árin 1968 til 1970, en
þá fylgdu atvinnuleysi og efna-
hagsþrengingar í kjölfarið á
hruni síldarstofnsins. Jafnframt
segir Ólafur að dregið hafi úr
fæðingum árin 1983 og 1984, en
þá gekk stutt kreppa yfir þjóðfé-
lagið.
órsöngvari verfta einsöngvarar á
Vínartónleikum Kammersveitar Ak-
ureyrar.
Auk þeirra koma fram 50 manna
hljómsveit og 50 manna kór frá Dal-
vík undir stjóm Gerrits Schuil. Kór-
inn er að uppistöðu til félagar úr
Kirkjukór Dalvíkurkirkju. Radd-
þjálfari er Hlín Torfadóttir.
Tónleikamir verða í íþróttaskemm-
unni á Akureyri á sunnudag og hefj-
ast kl. 17. Á fyrri hluta þeirra verða
flutt vinsæl óperuatriði eftir Rossini,
Verdi, Mascagni og Gounod. Efni
síðari hluta tónleikanna verður Vín-
artónlist, m.a. úr Sígaunabarónin-
um eftir Johann Strauss yngri og
fleiri lög eftir sama höfund. Þá verð-
ur flutt tónlist eftir Lenner, kennara
Strauss yngri og keppinaut Strauss
eldri.
Ólöf Kolbrún er landskunn söng-
kona og hefur sungið aðalhlutverk í
fjölmörgum óperuuppfærslum ís-
lensku óperunnar. Jón Þorsteinsson
hefur starfað sem óperusöngvari í
Hollandi um árabil og er þar lands-
kunnur. Hann mun syngja aðalhlut-
verkið í Leðurblökunni í uppfærslu
Leikfélags Akureyrar, sem frumsýnd
verður síðar í þessum mánuði.
Gerrit Schuil er Hollendingur.
Hann hefur stjórnað hljómsveitum í
Danmörku, Ítalíu, Austurríki, Finn-
landi og Bandaríkjunum auk heima-
landsins. Þá var hann aðalstjórnandi
þjóðlegu stúdentakammersveitar-
innar í Hollandi á árunum 1980-
1985. —sá