Tíminn - 10.03.1993, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 10. mars 1993
Tíminn 5
Björn S. Stefánsson:
Stj ómarskráin er ekki dulmál
í hveiju felst staðfesting forseta íslands á Iögum? Lögin taka
nefnilega gildi, þótt forseti synji staðfestingar. 26. grein stjórn-
arskrárinnar mælir fyrir um meðferð laga, sem Alþingi hefur
samþykkt. Orð greinarinnar eru skýlaus. Samkvæmt þeim felst
það aðeins í synjun forseta um staðfestingu, að þeim er vísað til
þjóðarinnar til staðfestingar.
Þau taka strax gildi og halda því,
nema því aðeins að þjóðin synji um
staðfestingu með atkvæðagreiðsl-
unni.
Greinin segir ekkert um þær
ástæður sem forseti skuli hafa til
að synja staðfestingar. Þar er því
ekki mælt fyrir um, að forseti skuli
því aðeins gera það, að þau séu
honum á móti skapi. Þar er ekki
heldur mælt fyrir um, að vitað sé
að almenningi séu lögin á móti
skapi.
Sem von var lá utanríkisráðherra
á að fullvissa utanríkisráðherra
hinna EFTA-ríkjanna um, að hann
hefði Alþingi með sér í EES-mál-
inu. Það sannaðist í atkvæða-
greiðslu 12. janúar. Heföi forseti ís-
lands þá synjað staðfestingar, hefði
utanríkisráðherra engu að sföur
haft gild lög að leggja fram á fundi
EFTA-ráðherra. Hann hefði vitan-
lega getað látið það fylgja sögunni,
að þau Iög, sem önnur lög, mætti
afnema. Oftast er það löggjafar-
þing, sem afnemur lög, en í þessari
stöðu hefði það einnig verið í hendi
þjóðarinnar án milligöngu Alþing-
is. (Það truflar reyndar allar rök-
ræður um málið, að lögin eru um
samning sem ekki er til — það er
eftir öðru í ráðslaginu, að slík Iög
skuli hafa verið sett).
Öðru máli hefði gegnt, hefði sú
breyting verið komin á, sem ein-
róma stjómarskrámefnd gerði til-
lögu um fyrir rúmum áratug. Þá
y
Þaö er lagt út af skoð-
unum þessara mantta
eins og véfréttir séu.
Þeir sem það gera og
þeir sem vitnað er í eru
svo til allir lögfrœðing-
ar. Slíkar tilvitnanir i
framliðna rnenn minna
á dýrkun helgra
manna. Stjórnarskráin
er ekki dulmál ofar
skilningi almennings,
allra síst 26. grein
hennar.
hefði í stað ákvæðis um, að lögin
tækju gildi, þótt forseti synjaði
staðfestingar, verið ákvæði, sem
frestaði gildistöku laganna fram yf-
ir þjóðaratkvæðagreiðslu. Ef forseti
hefði þá farið þannig að, hefði ut-
anríkisráðherra ekki haft í hönd-
unum gild lög um samninginn á
fyrstu EFTA-ráðherrafundum sín-
um eftir atkvæðagreiðslu Alþingis.
Breytingartillaga stjómarskrár-
nefndar, sem aldrei var afgreidd,
hefði því aukið vald forseta.
í umræðum um þetta mál er
gjama vitnað í sem æðsta dóm
skoðanir og gerðir þeirra, sem ekki
em nú á dögum og hafa ekki, svo
vitað sé, séð fyrir að slíkt mál kæmi
upp sem lögin um EES-samning-
inn eru. Það er Iagt út af skoðunum
þessara manna eins og véfréttir
séu. Þeir sem það gera og þeir sem
vitnað er í eru svo til allir lögfræð-
ingar. Slíkar tilvitnanir í framliðna
menn minna á dýrkun helgra
manna. Stjómarskráin er ekki dul-
mál ofar skilningi almennings,
allra síst 26. grein hennar.
Maður nokkur tók sig til milli jóla
og nýárs og fékk á fáum dögum svo
til alla sem vom í námunda við
hann, á 4. hundrað manns á kjör-
skrá, til að skora á forseta íslands
að vísa EES-málinu undir þjóðar-
atkvæði. Skoðun hvers og eins
þessara manna um gildi 26. greinar
stjórnarskrárinnar er vitaskuld
þyngri á metunum en skoðanir
þeirra sem horfnir em af þjóðskrá
og kjörskrá.
Höfundur er dr. scienL
Magnús H. Gíslason:
Umboðsmaður
almættisins
„Kaldhæðinn maður sagði að Einar hefði gert ein alvarleg strat-
egisk mistök og þau voru að deyja fímm árum of seint. Með því
var hann að vísa til þess hversu vandræðalegir arftakar Einars
hafa verið þegar þeir hafa minnst hans við andlát hans.
Nýlegar heimildir um tengsl Einars
og félaga í austurveg valda því, að það
er erfiðara að skrifa hina hefðbundnu
tegund af eftirmælagreinum nú en
fyrir fimm árum.“
Þessa ósmekklegu klausu er að
finna í grein eftir Áina nokkum Pál
Ámason. Birtist hún f Pressunni
þann 18. febrúar s.l. og nefnist rit-
smíðin: ,Að Einari Olgeirssyni
gengnum".
Burtséð ffá ósmekklegheitunum,
þá vekur það fúrðu hversu miklum
þvættingi er hægt að koma fyrir í
ekki lengra máli. Svo aðeins sé gripið
á einu af mörgu: „Tengsl Einars og
félaga í austurveg", eins og greinar-
höfúndur orðar það, em engin ný
sannindi. Um þau vissu allir, löngu
áður en Ámi Páll komst til þeirra
mannvirðinga að verða varaformað-
ur Alþýðubandalagsfélags Reykjavík-
ur. Hvemig í ósköpunum gat blásak-
laus englakroppur eins og Ámi Páll
verið þekktur fyrir það að gegna
trúnaðarstarfi í samtökum, sem telja
„tilganginn helga meðalið". En nú
hefur Ájtií Páll frelsast og fengið af-
lausn. Hamingjunni sé Iof. Nú hefúr
hann gerst nokkurskonar skutil-
sveinn Jóns Baldvins. Og nú, þegar
hann lítur um öxl og hugsar til fyrri

félaga í syndinni, getur hann tekið
sér í munn hið fomkveðna: „Drott-
inn, eg þakka þér...“.
„Við útför Einars Olgeirssonar vom
hans nánustu lærisveinar og vinir
trúir einum versta gallanum í þessu
kenningakerfi", — (að auðvelt sé að
réttlæta „að fóma mannslífi fyrir hið
endanlega takmark"). „Guð eða
prestur komu ekki nærri útförinni
en í stað þess brá Ingi R. Helgason
sér í a.m.k. annað hlutverkið. Og
með fullri virðingu fyrir Inga R. þá
finnst mér það klén býti“.
Þetta er merkilegur samsetningur.
Nú veit eg ekki hvort Ámi Páll var
viðstaddur athöfnina í Dómkirkj-
unni, enda mun enginn láta sig það
neinu skipta. TVúlegt er það þó, því
að einhver taldi sig sjá hann vera að
læðupokast í kringum erfidrykkjuna
í Oddfellowhúsinu. En þar sem Ami
Páll lætur sér sæma að dylgja um
það að „nánustu lærisveinar og vin-
ir“ Einars heitins hafi ráðið því með
hverjum hætti athöfnin fór fram, þá
er rétt að upplýsa, að þar var í einu og
öllu farið að fyrirmælum Einars
sjálfs. Hann óskaði eftir að prestur
mælti ekki yfir moldum sínum og er
sú afstaða engan veginn einsdæmi
og má, hvað hann snertir, rekja til at-
viks, sem átti sér stað norður á Akur-
eyri fyrir löngu síðan og Einar tók
ákaflega nærri sér. Menn hafa auðvit-
að misjafnar skoðanir á ræðum
presta jafnt sem annarra. En að mín-
um dómi var ræða Inga R. Helgason-
ar ágæt, enda þekkti hann Einar
heitinn mjög vel. Eg dreg í efa, að
nokkrum presti hefði mælst betur
fyrir þær sakir einar, að hann væri
vígður maður.
Hinir heföbundnu útfararsálmar
vom ekki fluttir við athöfnina. En
hvað kom í staðinn? Hvað var lesið
og hvað var sungið? Jú, Land míns
föður eftir Jóhannes úr Kötlum og
Þórarin Guðmundsson, Þökk sé
þessu lífi eftir Violeta Parra, í þýð-
ingu Þórarins Eldjáms, Kveld (í
rökkrinu þegar eg orðinn er einn)
eftir Stephan G. Stephansson, Maí-
stjaman eftir Halldór Laxness og Jón
Ásgeirsson, Nótt (Nú ríkir kyrrð í
djúpum dal) eftir Magnús Gíslason
og Áma Thorsteinsson. Flytjendur
vom: Hljómkórinn, undir stjóm
Marteins Hunger Friðrikssonar, Sig-
rún Hjálmtýsdóttir og Herdís Þor-
valdsdóttir. Gunnar Kvaran lék Pre-
lúdíu úr sellósvítu J.S. Bach og Mar-
teinn H. Friðriksson lék forspil, Int-
ermezzo úr Cavalleria Rusticana eftir
P. Mascagni og eftirspil Pílagríma-
kórinn úr Tánnháuser eftir Richard
Wagner. Og í stað hinna heföbundnu
orða, sem mælt em þegar rekum er
kastað, fór Jóhann Sigurðarson með
þessar ljóðlínur Þorsteins Valdimars-
sonar:
Ljós ber á rökkurvegu,
rökkur ber á Ijósvegu.
Lífber til dauða,
og dauði til lífs.
Það má nú vera býsna gott guðsorð,
sem tekur því fram, sem þama var
flutt. En guð almáttugur var samt
ekkert að ómaka sig að þessari útför.
Fyrir því hef eg að vísu ekki hans orð
heldur Áma Páls, hvenær sem hann
hefur nú fengið umboð til þess að
kveða upp úr með það fyrir hönd al-
mættisins hvaða athafhir það telur
sér sæmandi að vera viðstatt og
hveijar ekki. Fráleitt hefur það þó
gerst fyrr en hann skírðist til hinnar
einu, sönnu pólitísku trúar.
Höfundur er fyrrverandi blaöamaður
og bóndi.
Lítið öðru-
vísi ævisaga
Ömólfur Ámason: Lffsins Dómínó.
Skúll Halldórsson. Ævisaga.
Skjaldborg. Reyjavfk 1992.
281 bls.
Ef ég man rétt, var þessi bók aug-
lýst sem „öðmvísi ævisaga" fyrir
síðustu jól. Að lestri loknum er mér
ekki fullljóst að hvaða leyti hún á að
vera öðmvísi en flestar þær ævisög-
ur sem nú tíðkast, illu heilli, að
skrifa um menn sem enn eru á lífi
og sumir í fúllu fjöri. Bókin byggist
að langmestu leyti á frásögn sögu-
hetjunnar sjálfrar, er upprifjun
þess, sem um er fjallað, á eigin ævi-
ferli. Skrásetjarinn gerir ekki ann-
að en að skrá frásögn sögumanns,
sem lengst af bókinni talar í fyrstu
Bókmenntir
persónu. Að þessu leyti er þessi
„ævisaga“ keimlík flestum öðmm
ritum, sem út hafa komið á undan-
fömum ámm og kallast „ævisög-
ur“, en em í raun réttri endur-
minningar.
Ekki er ástæða til að rekja hér efni
bókarinnar, hún fjallar að sjálfsögðu
um ævi Skúla Halldórssonar tón-
skálds, og fer best á því að lesendur
kynni sér hana sjálfir með lestri
ritsins. „Öðmvísi“ er bókin kannski
að því leyti að sögumaður er á köfl-
um harla berorður um sjálfan sig og
aðra, ekki síst foreldra sína og nána
ættingja. Lesendur verða að dæma
þær frásagnir, en mér þykja þær
margar hverjar næsta ósmekklegar
og tel þær lítið erindi eiga á bók: skil
ekki tilganginn.
Að öðm leyti er þetta ósköp venju-
leg endurminningabók, sögumaður
er oft bráðskemmtilegur, fyndinn
og kann vel að segja sögur. Skrásetj^
arinn færir efnið í læsilegan búning
og lesandinn hefúr dágóða skemmt-
Skúli Halldórsson.
an af því að eyða einni góðri kvöld-
stund í lesturinn. Jón Þ. Þór
Örnólfur Árnason.