Tíminn - 08.07.1993, Síða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 8. júlí 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóran Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Skrrfstofur: Lynghálsi 9,110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1368,- , verö I lausasölu kr. 125,-
Grunnverö auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þjóðarsátt formælt
Verkamannafélagið Dagsbrún í Reykjavík hefur löng-
um gegnt lykilhlutverki í íslenskri verkalýðshreyf-
ingu og verið sá brimbrjótur sem á mæddi, þegar í
odda skarst í baráttunni um brauðið.
Nú gera launþegahreyfingin og atvinnurekendur
með sér samkomulag um sameiginlegar kröfur á
hendur ríkissjóði og kalla kjarasamninga þegar sam-
an gengur.
Stjórnvöld þykjast hafa himin höndum tekið, þegar
svona samningar eru gerðir, og kalla þjóðarsátt. Eftir
síðustu samninga við aðila vinnumarkaðarins hælist
forsætisráðherra um og segir þá marka tímamót og
að vinnufriður sé tryggður um sína daga í stjórnar-
ráðinu.
Ekki eru allir jafnánægðir með þau kjör, sem samið
var um í þjóðarsátt Davíðs Oddssonar og höfuðpaura
atvinnurekenda og launþega. Formaður Alþýðusam-
bands Norðurlands hefur látið þung orð falla um hve
slælega var staðið að verki af hálfu launþegasamtak-
anna og nú er forystulið Dagsbrúnar farið að byrsta
sig svo heyrist um allt þjóðlífið.
Halldór Björnsson, varaformaður Dagsbrúnar, segir
umbúðalaust í viðtali við Tímann að segja eigi þess-
um samningi tafarlaust upp og láta hann renna út
um áramótin næstu. Hann telur fráleitt að verkalýð-
urinn bindi sig allt þetta og næsta ár í því ástandi
sem við blasir.
Um áramótin verða 700 félagsmenn Dagsbrúnar at-
vinnulausir, að áliti forystumanna félagsins, en sam-
svarandi tala var 500 um síðustu áramót. Hér þarf að
spyrna við fótum og fer Halldór Björnsson ekki dult
með álit sitt á ástandi verkalýðshreyfingarinnar:
„Mér finnst þetta vera fyrst og fremst djöfuls aum-
ingjaskapur. Við erum alls staðar á undanhaldi hvert
sem litið er. Bæði félags- og kjaralega séð er þetta allt
á undanhaldi. Ég held að þetta séu syndir sem hafa
verið að hrúgast upp.“ Ennfremur: „í góðærinu
höfðu menn svo mikla yfirtíð að þeir gleymdu sér í
helvítis gullgrafaraæðinu. Síðan þegar á móti blæs
detta menn niður á berstrípaða taxtana 40-50-60 þús-
und krónur á mánuði."
Strípaðir láglaunataxtar, sem ekki er hægt að fram-
fleyta sér á, og fjöldaatvinnuleysi með bótum við ör-
birgðarmörkin er sú framtíð sem blasir við þúsund-
um fjöískyídna. Allt það fólk, sem þannig er ástatt
fyrir, hefur engu að tapa þótt einhver áhætta sé tekin
til að knýja fram skárri kjör.
Stjórnvöld geta vel kallað ástandið þjóðarsátt og að
minnsta kosti einhverjir af aðilum vinnumarkaðarins
eru hæstánægðir með þann „vinnufrið", sem hún á
að tryggja langt fram í tímann. En það verður engin
sátt í þjóðfélaginu, ef hópar fólks á örbirgðarmörkum
eiga að draga fram lífið á kauptöxtum og atvinnubót-
um, sem minna öðru fremur á kreppuna miklu á fyrri
hluta aldarinnar.
Hámenntað og mikið tæknivætt þjóðfélag nútím-
ans, með einhverja mestu framleiðni og þjóðartekjur
sem mælast, getur ekki leyft sér þá gífurlegu mis-
munun lífskjara, sem blasa við þeim sem minna bera
úr býtum, en eru hulin sjónum þeirra sem betur
mega.
Það er þetta sem Dagsbrúnarkarlarnir sjá og skynja
og hafa nú fullan hug á að koma skilaboðum um
áleiðis til þeirra sem skammta frelsi og brauð.
-
Garri minnistþess að eitt sinn eft-
ir undirskrift kjarasamnings, sem
kannski mætti kalla annan í þjóð-
arsátt, spurði blaðamaður á Tínv
anum þáverandi forseta ASÍ spum-
ínga, sem efnislega voru á þá leið
hvort verkalýðshreyfingin væri
orðin að brauðfættum risa sem
nennti varla lengur né gæti samið
um kaup sem hægt væri að
skrimta af, en léti meðlimum sín-
um sjálfum eftir að lemjast f prívat-
Scjarasamningum, hver á sínum
vinnustað.
Jafnframt var forsetinn spurður
um hvort honum fyndist hann
ekki vera í hálf geðklofosýkislegri
stöðu að vera fyrir hönd launþega
að rexa í því við stjómvöld að
lækka vexti og vaxtamun, en sitja
samtímis í stjóm banka sem ætti
líf og hagsmuni undir því að hafo
sem hæsta vexti og mestan vaxta-
mun.
Þetta þótti forsetanum vera afer
heimskulega spurt og lýsa engu
öðru en fordómum miklum og
auiahætti gríðarlegum hjá spyrj-
anda og blaði hans. Forsetinn tí-
undaði síðan mörg viturleg rök
fyrir því hvað hreyfingin væri sam-
heldin, sterk og áhrifamikil í þjóð-
felagsmótuninni og hvað hún
gætti vel hagsmuna þegna sinna,
ekki hvað síst í vaxtamálum. Pað
síðastnefrída gerði hún einmitt
með því að hafo forseta sinn í
sbóm einkabanka.
Öliu þessu hjali og gáfulegum út-
skýringum forsetans hefur Garri
löngu gleymt og finnst reyndar
sem aldrei hafi fengist neitt svar af
viti — síst af öllu um þetta með
geðklofasýkina.
Nú er þessi forseti ekki lengur
verkalýðsrekandi, heldur er hann
orðinn einn stjómenda þess banka
sem nú tekur hæsta útlánavexti af
Hann virðist ekkert botna í því að
verkalýðsstjórar hafa gengist inn á
frjálsa verðlagningu og þá trúar-

viðskiptavinum sínum, sem er ís^
lensk alþýða að stórum hluta. í
hinum gamla stól hans situr nú
mikill sjóðastjóri og talsmaður
þeirra sem eitt sinn vom netrídir
uppmælingaaðall.
Hinn nýi forseti hefur nýlega gert
kjarasamninga fyrir hönd umbjóð-
enda sinna og ekki hækkuðu
launataxtamir við það. Nú er hins
vegar engin þensla: öll yfirvinna er
dottin niður, gengið fellur, allt
hækkar og órói hjá taxtalaunþeg-
um fer vaxandi, enda hafo þeir
engu að tapa lengur. Forsetinn
virðist ekki botna neitt í neinu og
reynir að halda andlitinu með því
að reyna að stela verðlagseftirlitinu
frá Dagsbrún, meðan það bregður
sér f sumarfrí.
setníngu að samkeppni stiili verð-
lagi á vömm og þjónustu í hóf á ís-
landi og æpir um það að bflar hafi
hækkað meir en hann vildi. Garri
bendir forsetanum á að leita fyrir
sér á markaðnum og reyna að
finna umboðsaðila bíla sem ekki
hefur makað krókinn á gengisfelt-
ingunni, þurfi hann að fó sér nýjan
Meðan verkalýðsstjórinn botnar
ekki meira en þetta í þörfúm taxta-
fólksíns og heldur að það sé helst
að kaupa sér nýjan bíl, þá á Garri
ekki von á því að hann botni meira
í vaxandi óróa innan ASÍ og því
sem rekur Dagsbrúnarmenn út í
að segja sig úr samfloti með sam-
tökunum. Kr það sem Garra sýnist,
að brauðfætur ASÍ-risans hafi
bragðisthonum og hann sé fallinn
um koll og geti sig ekki hrært?
Garri
Hraklegar aðfarir
Vel má halda því fram að það sé
að bera í bakkafullan lækinn að
fara enn einu sinni að skrifa um
gjaldþrot, sem er eitt höfuðvið-
fangsefni fjölmiðlunarinnar hin
síðari ár. Því er til að svara að
gjaldþrotum fjölgar og þau verða
sífellt stærri og glæsilegri.
í ár em gjaldþrot í Reykjavík
helmingi fleiri en í fyrra og er
það út af fyrir sig eitthvað til að
tala um.
Fallít stórfyrirtækja er alþjóð-
legt fyrirbæri, þótt íslendingar
standi öðmm þjóðum framar í
því sem öðmm efnum. Aðal-
munurinn er sá að á íslandi ber
enginn ábyrgð á gjaldþrotum
fyrirtækja og eigendur þeirra og
stjómendur ganga sem stór-
eignamenn út úr þrotabúunum.
Stjómendur lánastofnana, sem
tapa milljörðum á milljarða ofan
á gjaldþrotum skuldunautanna,
ém sömuléiðis fúllkómlega
stikkfrí og dettur engum í hug að
væna þá um að vera þeir verald-
arinnar aular sem þeir bersýni-
lega em.
Ábyrgðin eina og
sanna
En til em þeir sem bera full-
komna ábyrgð á þeim skuldum,
sem þeir geta ekki staðið skil á,
og er lítil miskunn sýnd þegar
sýslumannsembætti, fornfræg
að endemum, ganga erinda lán-
ardrottna og gera eigur þeirra,
sem minna mega sín, upptækar.
Gjaldþrot einstaklinga og nauð-
ungarsölur á eignum þeirra em
oftast til komin vegna kröfu op-
inberra aðila, svo sem gjald-
heimtumanna og annarra mkk-
ara meira og minna opinberra
sjóða og stofnana.
Ef einhverjar eigur em skráðar
á þá þrotamenn sem auðveldast
er að ganga að, em það heimili
þeirra. Þau em hiklaust seld
nauðungarsölu og oft langt und-
ir markaðsverði.
Ekki er spurt að fjölskyldustærð
eða öðmm aðstæðum þegar
heimili em tekin af fólki með
valdi. Eina sjónarmiðið sem
ræður, er að lánardrottnar fái sitt
og svo er náttúrlega ágætt ef ein-
hver getur hagnast á því að fá
eignir þeirra heimilislausu fyrir
slikk.
Einhver klásúla mun vera til í
lögum um að þrotamenn fái að
Vítt og breitt
halda ívemfötum sínum og
sængurfatnaði, þegar réttvísin
tekur aðrar eigur þeirra að sér.
Ógeðfelldar hótanir
Nauðungamppboðin og sffelld-
ar hótanir sjóða og lögmanna
um að hirða heimilin af fjöl-
skyldum er ógeðfellt athæfi, sem
varla mun eiga sinn líka í lönd-
um sem teljast réttarríki.
Lögbirtingablaðið er orðið að
átta síðna dagblaði, sem í er lítið
annað en hótanir um eignaupp-
töku á heimilum, oft vegna lítilla
skuldaupphæða. Þá em þar til-
kynningar um gjaldþrotakröfur
og -skipti.
Virðingin fyrir einstaklingum
og réttindum hans er í full-
komnu lágmarki hjá þeim aðil-
um, sem stjórna því að hótanirn-
ar og úrskurðimir em auglýstir
með nöfnum, heimilisföngum
og kennitölum sem em orðnar
allra eign samkvæmt lagaboð-
um.
Þegar þessar hraklegu aðferðir
duga ekki til að ná aurunum af
þeim, sem ekki geta staðið í skil-
um, em heimilin veðsett, ef þau
em það ekki fyrir, og seld ofan af
fólki. Rukkumm og embættis-
mönnum kemur það ekkert við
hvað af fjölskyldunum verður.
Væri ráð fyrir áhugafólk um
mannréttindi að kynna sér hvort
svona aðfarir samrýmast borg-
aralegum réttindum og vemd
heimila og fjölskyldna í þjóðfé-
lögum sem kenna sig við lýð-
ræði. íslensk löggjöf og dómstól-
ar em berir að því að hafa lítinn
skilning á því í hverju réttindi
einstaklinga felast og em eins og
þursar frá fyrri öldum, þegar þeir
þurfa að verja gjörðir sínar fyrir
mannréttindadómstóli í útlönd-
um.
Lánastofnanir og harðúðugir
sýslumenn bíta höfuðið af
skömminni, þegar gengið er áð
eigum fólks sem ekki skuldar
neitt, en hefur ljáð nafrí sitt á
pappíra sem aðrir slá lán út á og
standa svo ekki í skilum. En óá-
byrgar lánastofnanir heimta
tryggingar af svona tagi til að
þurfa ekki að taka neina áhættu í
lánastarfseminni.
Mætti líka athuga hvort svona
háttalag tíðkast hjá lánastofríun-
um sem bera einhverja virðingu
fyrir eigin starfsemi og fyrir
áreiðanleika og greiðslugetu við-
skiptavina sinna.
Ef það er sérstaklega í verka-
hring opinberra lánastofnana og
embætta að rústa heimili með
hótunum og eignaupptökum,
hlýtur að fara að koma að því að
fólkið í landinu fari að hugsa
sinn gang og spyrja hvað það er
alltaf að kjósa yfir sig.
OÓ
7T-