Tíminn - 19.08.1993, Blaðsíða 9

i
Fimmtudagur19. ágúst 1993
Tíminn 9
aðarmálin. Vonir standa til aðviðun-
andi árangur náist í þeirri lotu sem
stendur yfir þessi árin. Stefnt er að
því að opinber stuðningur minnki á
árabili og er svo ráð fyrir gert að
heimildir til að stuðnings við land-
búnaðar-vörur í milliríkjaviðskiptum
lækki um 36%. Við það munu milli-
ríkjaviðskipti aukast, en þó ekki
mjög mikið, þar sem sett viðmiðun-
arverð er svo lágt að þó að tollvemd
Iækki um 36% mun það sjaldnar
duga.
Við getum sett upp dæmi í einföld-
um tölum til þess að skýra hvemig
við-miðunarverðið er notað til
vemdar. Hugsum okkur að í heima-
landi einhverrar vöm sé verðið 300
kr. Þessa vöru værí að jafnaði hægt
að fá innflutta á 200 kr. Lægst verð í
milliríkjaviðskiptum, sem jafnframt
væri gert að viðmiðunarverði væri
120 kr. Tollur eða verðjöfnunargjald
hefur gjaman verið mismunurinn á
innlendu verði og viðmiðunarverði,
en nú skulum við lækka það gjald
um 36%. Verðið á innfluttu vömnni
væri þá 200+115 = 315 kr., eða 15
krónum hærra en innlenda verðið,
eða 5% hærra. Þar við bætist kostn-
aður. Nú getur viðmiðunarverðið að
sjálfsögðu verið hærra en greinir í
þessu dæmi og myndi það auðvelda
innflutning.
Þó að ekki sé réttlætanlegt að nota
viðmiðunarverð það sem sett hefur
verið til þess að meta raunvemlegt
verðlag, getur verið fullkomlega rétt-
mætt að nota það til samanburður.
Þó þarf að hafa mikla aðgát. Það get-
ur verið auðvelt að nota viðmiðunar-
verð til nálgunar í samanburði á
verðlagi landbúnaðarafurða á Norð-
urlöndum, eins og gert er í skýrslu
Hagfræðistofnunar til Norrænaráð-
herraráðsins. Hins vegar er fráleitt
að draga af því ályktanir um raun-
verulegt verð eins og gert er í frétta-
tilkynningu Iðnaðar- og viðskipta-
ráðumeytisins frá 4. ágúst, en þar
stendun “Könnunin leiddi í ljós að
íslenskir neytendur gætu sparað sér
tæpa 6 milljarða ísl. króna á verðlagi
ársins 1993 með því að fá land-bún-
aðarvömr á heimsmarkaðsverði.”
Alþjóðlegur saman-
burður
Kauplag í heiminum er mjög mis-
jafnt og verðmyndun ólík og torveld-
ar það allan raunhæfan samanburð
en gefúr óvönduðum strákum mikla
möguleika á að láta ljós sitt skína á
kostnað sannleikans. í einu landi
geta þjóðartekjur numið 30.000 doll-
urum, en í öðm 300 dollurum. Þetta
segir ekki að lífskjör í síðara landinu
séu aðeins hundraðasti hluti lífskjara
í hinu. Sá sem býr í 30.000 dollara
þjóðfélaginu verður að greiða allan
kostnað sem myndast í nágrenninu á
verðlagi sem miðar við 30.000 doll-
ara, á meðan hinn greiðir í samræmi
við 300 dollara. Vissulega má ætla að
sá sem býr við 30.000 dollarana búi
við miklu betri Iffskjör, en hlutföllin
er allt önnur en tölumar gefa til
kynna. Hagfræðingar hafa lengi gert
sér grein fyrir þeim vanda í saman-
burði sem af þessu leiðir og reyna að
taka tillit til þess.
Á um það bil einu ári hafa lífskjör í
Japan batnað um hátt í 30% í alþjóð-
legum samanburði í dollurum mælt,
vegna breytinga á gengi yens gagn-
vart dollara. í raun hafa lífskjör í
Japan sáralítið batnað af þessum sök-
um. Á sama tíma hafa lífskjör í
mörgum ríkjum Evrópu versnað um
tugi prósenta í sams konar saman-
burði vegna þess að viðkomandi
myntir hafa farið halloka fyrir doll-
ara. Það hefur tiltölulega lítil áhrif
haft á lífskjörin. Þetta ætti að sýna
hversu vandrötuð samanburðarleið-
ingeturverið.
Heimsmarkaðsverð á
prófessorum
Ónákvæmur og óvandaður saman-
burður getur leitt menn í ógöngur.
Þaðmá berasaman margt annað en
verð á Iandbúnaðarafúrðum, til
dæmis laun. Það má horfa framhjá
því að menn lifa í misjöfnu efnahags-
umhverfi. Þannig má komast að hin-
um undarlegustu niðurstöðum.
Þann 24. júlí var upplýst í viðtali í
DV að mánaðarlaun prófessora í Kína
væru 35 dollarar, en það gerir um
2.500 ísl. krónur. Nú hef ég ekki
upplýsingar um laun prófessora al-
mennt, en þykist þó vita að þau séu
ekki lægst í Kína. En í Kína býr yfir
fimmtungur mannkyns svo að það er
ekki fjarri lagi að ætla að launin þar
geti verið eðlilegt viðmiðunarverð í
þeim skilningi sem hér er verið að
fjalla um, og þar með heimsmarkaðs-
verð í sama skilningi. Miðað við það
er markaðsstuðningur við íslenska
prófessora á bilinu 98-99% eða meiri
en við Iandbúnað.
Hér er síst af öllu verið að leggja
til að það mat verði lagt á að mark-
aðs-stuðningur við íslenska prófess-
ora sé 98-99%, þ.e.a.s. að af launum
þeirra sé aðeins eitt eða tvö prósent
raunveruleg laun á heimsmarkaðs-
verði, allt hitt sé styrkur. Þvert á
móti er hér verið að vara við þeim
vinnubrögðum að taka einstök mál
til meðferðar, án þess að gæta nauð-
synlegs samhengis, án þess að hafa
fúlla yfirsýn. Séu slík vinnubrugð
stunduð er auðvelt sýna hvað sem er
í hvaða ljósi sem er. Séu slík vinnu-
brögð stunduð er dæmið um prófess-
oranajafngilt oghvaðannað. Þaðer
nauðsynlegt að það komist rækilega
til skila að svona má ekki vinna.
Lokaorð
Það hefúr komið fram hér að fram-
an að íslenskar landbúnaðarafúrðir
eru dýrar í samanburði við landbún-
aðarvörur almennt. Að hluta til er
því mætt með niðurgreiðslum eða í-
gildi þeirra, eins og víða annars stað-
ar. En það breytir að sjálfsögðu engu
um heildarverðið. Samdráttur síð-
ustu ára hefur valdið greininni erfið-
leikum, þannig að erfiðara en ella
hefúr verið að ná fram lækkun á
verði. Nú síðustu árin hefúr samt
verið unnið markvisst að þeim skipu-
lagsbreytingum sem nauðsynlegar
eru til þess að lækka verðið. Þetta
hefur skilað árangri og mun vafa-
laust halda áfram að skila auknum
árangri á næstu árum. Enginn
skyldi samt sem áður reikna með
öðru en að íslenskar landbúnaðaraf-
urðir verði um langa framtíð meðal
hinna dýrari. Það liggur meðal ann-
ars í hnattstöðu landsins. Vit-
neskjan um það firrir framleiðendur
samt sem áður ekki þeirri ábyrgð
sem á þeim hvílir, að gera allt sem í
þeirra valdi stendur til þess að gera
reksturinn eins hagkvæman og
frekast er kostur. En það verður Iíka
að gera þá kröfu til þeirra sem telja
sig þess umkomna að gagnrýna land-
búnaðinn, að þeir búi yfir þekkingu á
stöðu greinarinnar og ræði mál af á-
byrgð.
Landbúnaðarmálin eru flókin.
Þau eru ekki flóknari hér á landi en
annars staðar. Þau verða ekki gerð
einföld eingöngu með aðgerðum
innanlands. Margtafþvísemfúndið
er íslenskum landbúnaði til foráttu
er sameiginlegt öllum landbúnaði. Á
vegum GATT hefur verið unnið að
því að greiða úr alls konar flækjum í
heimsviðskiptum. Þar er landbúnað-
urinn nú til með-ferðar og þar eru
flækjumar hvað mestar. Viðræðum-
ar um landbúnaðar-málin hafa geng-
ið seint og ágreiningur verið mikill.
Þar er annars vegar tekist á um vilja
manna til þess að auka frelsi í við-
skiptum og hins vegar að vemda
landbúnaðarframleiðsluna á þeim
svæðum þar sem hún er óhag-stæð-
ari. Sums staðar er hún landfræði-
lega óhagstæð, annars staðar er hún
óhagstæð vegna þess að kaupgjald er
með hærra móti, og þjóðir með
lægra kaupgjald gætu brotist inn á
markaðinn. Það vill svo til að þessi
barátta fer oft fram í sama mannin-
um, þar sem viljinn til aukins frjáls-
ræðis í viðskiptum er í andstöðu við
viljann til þess að viðhalda landbún-
aðarframleiðslu og kvíðinn fyrir
þeim áhrifum sem það kann að hafa á
allt samfélagið efnahagslega og
menningarlega að veikja landbúnað-
inn, eða brjóta hann niður.
Höfundur er formaður Vlnnumálasam-
bands samvinnufélaganna
Má nú
vænta
annars
barns?
Leikaramir og hjónin Nicole Kid-
man og Tom Cruise hafa í mörg
ár óskað sér að eignast barn en
ekki tekist fyrr en fyrir nokkrum
mánuðum að þau ættleiddu litla
stúlku og skfrðu Isabellu.
Hjónin tóku sér frí í sumar frá
kvikmyndum og öðru erilsömu
félagslífi til að vera saman ásamt
dótturinni í friði fyrir forvitni fjöl-
miðlanna og njóta þess að vera
orðin fjölskylda, leigðu sér lysti-
snekkju úti fyrir eynni Sardiníu í
Miðjarðarhafi og tóku því óvenju
rólega. Engu að síður spurðist til
þeirra og ljósmyndari festi á filmu
þessar myndir af hamingju ungu
hjónanna.
Þó var eftir tekið að Nicole, sem
venjulegast klæðir ekki af sér
fagran líkamsvöxtinn heldur Iegg-
ur jafrian áherslu á að sýna grannt
mittið ásamt öðru prýði, klæddist
nú hólkvíðum bolum og mittis-
línan virtist eitthvað hafa breyst.
Þá hafði hún hægt um sig, en er
venjulega kvik á fæti og nýtur
þess að ærslast með manni sínum
í sjónum 'og annars staðar. Þau
eru til dæmis bæði tvö ákaflega
áhugasöm um fallhlífastökk. Að
þessu sinni var það eiginmaður-
inn einn sem skemmti sér við
stökk og sund og siglingar á sjó-
sleðanum meðan þær mæðgur
horfðu á og klöppuðu honum lof í
lófa fyrir hreystina. Aðeins einu
sinni allan tímann fóru þau í land
og fengu sér létta göngu á eynni.
Þykir mönnum nú ekki leiki vafi
á að Nicole sé ófrísk, þegar þau
hjónin loksins slappa af í sælu
sinni yfír litlu dótturinni. Vænta
má að sælan tvöfaldist þegar þau
eignast einnig sitt eigið bam inn-
an árs. Tálsmaður hjónanna segir
aftur á móti að enginn fótur sé
fyrir slíkum fréttum því framund-
an sé afer erilsamur tími í leikara-
starfi frúarinnar - en myndimar
tala sínu máli hvað sem hver seg-
ir.
Tom undirbýr leik á seglbrettinu og Nicole horfir á.
Hjónin á léttri göngu. Er leikkonan örlítiö framsett-
ari en venjulega?
Nýbökuö
móöir og
dóttirin Isa-
bella

I