Tíminn - 25.08.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 25. ágúst 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Mótvægi hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fróttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Asgrfmsson
Skrtfstofur Lynghálsi 9.110 Reykjavlk Slml: 686300.
Auglýslngasiml: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1368,- , verð I lausasölu kr. 125,-
Grunnverð auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
r
Urbætur í
fangelsismálum
Eitt af því sem veldur mestum áhyggjum í samfé-
laginu er hvað ofbeldi hvers konar hefur færst í
vöxt. Alvarlegustu afbrotum hefur fjölgað og þeim
einstaklingum sem hættulegastir eru umhverfi
sínu. Fjöldi þessara ógæfumanna er innilokaður í
fangelsum á íslandi, en fangelsismálin hafa verið í
sviðsljósinu í sumar vegna flótta fanga frá Litla
Hrauni og nú vegna voðaverks sem drýgt var um
síðustu helgi af fanga sem var á reynslulausn.
Fangelsismálastofnun annast daglega yfirstjórn á
rekstri fangelsa samkvæmt lögum um fangelsi og
fangavist. Það er einnig hlutverk stofnunarinnar
að sjá um fullnustu refsidóma og annast eftirlit
með þeim sem dæmdir eru skilorðsbundið, fá skil-
orðsbundna reynslulausn, náðun eða frestun af-
plánunar. Einnig er það hlutverk stofnunarinnar
að annast félagsþjónustu við fanga.
í þróuðum þjóðfélögum og þar sem mannréttindi
eru í heiðri höfð, er það takmarkið með fangavist
að reyna að koma brotamanninum á betri brautir
jafnframt því sem hann tekur út sína refsingu.
Slíkt verkefni er vandasamt og það verkefni sem
Fangelsismálastofnun er falið er langt í frá að vera
auðvelt. Þar á að ákveða í hvaða fangelsi afplánun
fer fram og skal við þá ákvörðun tekið tillit til ald-
urs, kynferðis, búsetu og brotaferils fangans. Við
þau vistunarúrræði sem nú tru í landinu er áreið-
anlega erfitt að uppfylla þessi skilyrði.
Það er skemmst frá því að segja að hér hefur ríkt
tómlæti um fangelsismálin og engu líkara en að
þjóðin og ráðamenn hennar vilji sem minnst af
þessari starfsemi vita. Fangelsin sem mest mæðir
á, eru úreltar byggingar, bæði fyrir fangana og það
starfsfólk sem vinnur í fangelsunum. Þetta er önn-
ur hlið málsins, það þarf að bæta hér úr, og áform
eru uppi um slíkt.
Hin hlið málsins er sú sem snýr að föngum sem
annað hvort losna úr fangelsi eða eru á reynslu-
lausn. Það skiptir afar miklu máli að vel sé staðið
að eftirliti og leiðsögn með þessu fólki. Því miður
má ætla að Fangelsismálastofnun hafi hvorki fjár-
muni né mannafla til þess að sinna því hlutverki
sem henni er ætlað á þessu sviði.
Hörmungaratburður eins og nýskeður, þar sem
fangi á reynslulausn varð manni að bana, ætti að
vera tilefni, ásamt öðrum atburðum sumarsins
varðandi fangelsismálin, til að allir aðilar sem
þessum málum tengjast leggist á eitt um úrbætur í
þessum málaflokki. Eins og áður er getið hefur
hann verið nokkurt olnbogabarn í samfélaginu en
svo má ekki verða til frambúðar.
Sá vítahringur er skelfilegur, ef fangelsisvist sem
á að leiða til betrunar fanga leiðir tií þess að þeir
komi enn verri út í samfélagið en áður, og ekki séu
fyrir hendi fjármunir eða mannafli til þess að sinna
þeim. Slæmar aðstæður geta leitt til þessa og er
hér ekki verið að sakast við það fólk sem að þessum
málum vinnur. Þeirra hlutverk er erfitt og það þarf
stuðning þjóðfélagsins í ríkari mæli en hingað til
hefur verið.
„íslenskir karlmenn j>eir eru sko alls
engar gungur", Einhvem veginn
þannig hljómar Iína úr lagi með Stuð-
mönnum, úr bfómyndinni „Meðalltá
hreinu", sem sýnd var í nýja bílabíóinu
f Reykjavík um helgina. Vínsældir
þessárar myndar urðu ótrúlegar eins
urgöngu hennar tii þess að í myndinni
er brugðið upp svipmyndum úr göl-
skyldualbúmi þjóðarinnar. Bíómyndin
gefur ótrúlega raunsanna mynd a/ ís-
lendingum, hversdagslegu amstri
þeirra, raunum og draumum.
Ástarmálin eru vitaskuld þungamiðja
tilverunnar hjá fslendingum eins og
öðrum og togstreita kynjanna var tii-
öfni þeirrar Ijóðlínu sem vitnað var til í
upphafi. Síðar í laginu kemur svar ís-
lenskra kvenna þar sem rraa. er spurt
hvað sé svona merkilegt við það að
vera karimaður og hvað sé svona
merkilegt við það að skipta um ddtk -
ávörubfi?!?!
Togastá
Alla þessa rullu kannast menn við ef
ekki úr hinni vinsælu bíómynd, þá úr
hversdagslífinu hjá sjálfum sér. Tog-
streitan miilí kynjanna er hreyfiafl sem
hvort tveggja í senn heidur þjóðlffinu
gangandi oggefur því gildj. Þessi sann-
indi eru e.tv. ekld ný af nálinni, en
óhætt er að fullyrða að sérkenni þjóða
og þróttur ráðist að nokkru leyti af þvf
hvemig þessi togstreita fer fram. Á ís-
iandi td. hefur um margra áraskeið
varla mátt á milli sjá hvort kynið hefur
haft betur í þessari baráttu þótt eflaust
muni kvenréttindakonur ekki ánægð-
ar með sitt hlutskipti í þjóðfélagínu.
Hins vegar hafa íslenskar konur al-
mennt ekki lotið karlmönnum f undir-
gefni heldurstaðið upp í hárinu á þeim
og ekki látið þá komast upp með moð-
reyk og kjaftæði {nema í þeim tilfell-
um sem slíkt hentaði kvenþjóðinni).
Þetta sjálfstæði og kröfuharka í ís-
lenskum konum hefur vitaskuld gert
þeim karimönnum sem vilja viðhalda
„karlasamfélagi", þar sem karlmenn
fera með húsbóndavaldið, erfitt fyrir
og knúið þá til að standa sig betur en
þeir ella hefðu gert vegna þess að þeár
þurfa að sanna sig fýrir „veikara kyn-
inu“. Einhvem veginn hefur togstreita
kynjanna á ísiandi þannig náð að iaða
ffam marga góða kosti bæði hjá köri-
um og konum, sem síðan má flokka
Austurlenskar og íslenskar konur
vn Anægöur“ skrifar:
gna þeirrar umræöu er átt hefur
staö í þjóölífinu að undanfómu
na kvenna sem Qutt hafa hingaö
lands og eru af austurlenskum
runa Qnnst mér ég veröa aö
ija viö bak þeirra manna sem leit-
ia£a eftir konum þessum og
ibúð meö þeim eöa gifst
er sjálfúr gjftur konu
ii og er mjög ánægöi
tekiö þá ákvöröun
skri konu í staö '
reynt sambúö
rnfólki og þaö þi
rei hefur þaö gei
ibúöin í þetta 10-16
iö er staöreynd aö það
iara aö búa meö konu
r upp hérlendis og eru
ú margvislegar. íslenskar konur
aft kröfuharöar og aö minu mati
ari en góöu hófi gegnir. Nægju-
in cr takmörkuö en tilætlunar-
ún allinikil. Ailar þær konur er
þekki og eru af austurienskum
runa eru bæöi nægjusamar og
'lduogvinum
Ðréfrflari i
auðveldi öll dagleg s
austurlenskum konum •
Fræðilega ætti aö vera minna i
ofbeldi gagnvart austurlensb
öll dagleg samskipti viö annað fólk.
Ég vil eindregiö koma því á framfæri
við þá menn sem hafa í hyggju a
sem einkennandi fyrir þjóðina. Það er
því allt að því momingariegt slys, efsú
skoðun fær byr ufidir vængi að éftir-
sókmrwrt sé að iosna undan þessari
togstreitu, en siík uppgjöf hefur ein-
mitt verið viðruð á opinberum vett-
vangi í nýlegu lesendabréfi í DV Þar
röileggur .JEinn ánægður" fslenskum
karlmönnum að ieita eftir austur-
lenskum konum, vegna þess að þær
séu viðráðanlegri en þær íslensku,
Þessi ,/mægói“ sem hefur að eigín
sögn búið með þremur íslenskum
togstreita kynjanna verður manni um
megn og í stað þess að viðkomandi
verði að betri manni í gegnum glímu
sína við hina íslensku konu verður
uppgjöfin allsráðandi. 'Rlraunir til að
því að sækja sér konu til annars meruv
Íngarsvæðis, þar sem allt aðrar grund-
vallanreglur gilda í samskiptum kynj-
anna og innræting kvennaer gjörólík
konum segir rraa. í bréfi sínu: J’að er
staðreynd að það er mun erfiðara að
búa með konu sera alist hefur upp hér-
lendis og eru ástæðumar margvísleg-
ar. íslenskar konur eru oft kröfuharðar
og að mínu mati frekari en góðu hófi
gegnir. Nægjusemin er takmörkuð en
tiiætíunarsemin allmíkil. Allar þær
konur er ég þekki og eru af austur-
lenskum uppruna eru bæði nægju-
samar og duglegar og sýna fjölskyldu
og vinum virðingu en ekki óvirðingu
og hroka.™. Fræðilota ætti að vera
minna um ofbeldi gagnvart austur-
lenskum konum en íslenskum vegna
þess hversu elskulegar og agaðar þær
austurlensku eru.“
Uppgjöfin
Hér er sorglegt dæmi um hvemig
aldrei annað en fétækleg sjálfeblekk-
ing. Sannleikurinn er auðvitað sá að
þótt fiuttar séu inn konur með ólíkan
menningarbakgrunn frá þeirn fs-
lensku þá losna menn ekkert undan ís-
menningarumhvetfi að öðru
hvorki austurlensku konumar né aðr-
ir munu sætta sig við að með þær
verði farið eins og „mannleg húsdýr",
sem virðist vera það sem gerir ritara
lesendabréfeins .ánægðan", Slíkt á
heldur ekkert skylt við eðlileg sam-
skipti kynjanna, þar sem spennuna
vantar, húsböndavald kemur aldrei í
stað gagnkvæmrar togstreitu. Sem
betur fer byggja samskipti íslenskra
karia og austurienskra kvenna í flest-
um titfellum á sömu gamálgrónu
spennunni og samskipti íslenskra
karla og kvenna. Undantekningamar
eru þó líka til þar sem karimenn neita
að skilja að það að gefast upp á glím-
unni við felensku konuna er að gefast
upp á æskílegum og eðlilegum sam-
skiptum við allt það besta sem prýtt
geturkonur. Caanri
Sighvatur og Halldór - Stigið!
Það er fróðlegt að fylgjast með
krossferð Sighvats Björgvinssonar í
Iandbúnaðarmálum, sem nú hefur
staðið í nokkrar vikur. Sighvatur
kynnti á dögunum skýrslu Hag-
fræðistofnunar Háskólans þar sem
fullyrt var að búið væri að reikna út,
upp á krónur og aura, hvað heimilin
gætu sparað sér ef opinber vemd og
stuðningur við landbúnaðinn væri
minni. Þessi skýrsla mætti litlum
skilningi meðal talsmanna landbún-
aðarins og landbúnaðarráðherra,
enda rangt farið með tölur og álykt-
anir dregnar af forsendum sem ekki
áttu lengur við í raunveruleikanum.
Síðan þá hafa þeir ráðherrar, Sig-
hvatur viðskiptaráðherra og Halldór
Blöndal landbúnaðarráðherra, sent
hvor öðrum kaldar kveðjur í fjöl-
miðlum og eru komnir í ískalt stríð
vegna landbúnaðarmála.
Hersveitir til reiðu
Báðir hafa þessir ráðherrar nokkurt
bakland í baráttu sinni. Halldór hef-
ur auk þaulvanra ráðuneytismanna
á að skipa hagsmunasamtökum
bænda og öllu því sérfræðingaveldi
sem þar er saman komið. Sighvatur
hins vegar hefur sér tii ráðuneytis
einhverja menn í viðskiptaráðuneyt-
inu en beitir þó helst fyrir sig í hinni
pólitísku glímu Hagfræðistoínun
Háskólans. Baráttumarkmiðin eru
skýr og ekki hefur verið farið með
þau í felur, Sighvatur og Hagfræði-
stofnun hafa það að markmiði að
sanna að landbúnaður á íslandi sé til
mikillar óþurftar og að heimilin í
landinu gætu komist miklu betur af
með heimsvarkaðsverð. Tilgangur
Sighvats er greinilega að auka á pól-
itískar vinsældir sínar með því að
láta líta svo út sem hann sé mikill
talsmaður lægra vöruverðs. Erfiðara
er að skilja tilgang Hagfræðistofn-
unar Háskólans, en hin augljósa pól-
itíska þráhyggja sem þar kemur
f Vitt og breitt)
fram hlýtur að eiga rætur í persónu-
legum pólitfekum skoðunum starfe-
manna þar.
Á hinum vængnum eru barattu-
markmiðin ekki síður augljós,
bændasamtökin vilja gæta hags-
muna bænda f umræðunni og land-
búnaðarráðuneytið vill sömuleiðs
ekki gera lítið úr sínum málaflokki
eða þeim stórfelldu aðhalds- og sam-
dráttaraðgerðum sem farið hefur
verið út í á síðustu árum.
Reiknað upp á nýtt
Enginn endir virðist í sjónmáli á
þessari einkennilegu deilu og Sig-
hvatur Björgvinsson viðskiptaráð-
herra boðaði til fundar í gær þar
sem hann lét menn sína á Hagfræði-
stofnun segja við fjölmiðla að víst
væri skýrsla þeirra „að mestu leyti
rétt". Fram kom þó á þessum fundi
að Halldór Blöndal landbúnaðarráð-
herra virtist ekki taka það hátíðlega
þótt starfsmenn Sighvats f Hag-
fræðistoftiun endurtækju söng sinn
í sífellu, því Halldór hefur fyrirskip-
að að sínir menn í ráðuneytinu
reikni skýrsluna alla upp á nýtt
Enginn þarf að efast um að niður-
staðan verður önnur heldur en þeir
fengu út hjá Hagff æðistofnun, enda
má búast við að ráðuneytismenn
noti nýrri tölur og taki mið af þeim
breytingum sem orðið hafa á íslandi
og í heiminum frá 1988.
Óneitanlega vakna forvitnilegar
spumingar varðandi framtíð Hag-
fræðistofnunar Háskólans og þess
hvaða hlutverki hún muni gegna í
framtíðinni, þegar breytt verður um
pólitíska herra í landsstjóminni.
Mun hún verða stjómarherrum á
hverjum tíma til reiðu í pólitískum
sjónleikjum eða mun hún einfald-
lega láta sig hverfa inn í bakgmnn
íslensks veruleika.
En hver svo sem framtíð stofnunar-
innar verður og hver svo sem niður-
staðan verður úr útttekt landbúnað-
arráðuneytisins, er rimman milli
ráðherranna staðreynd og í sjálfu sér
mjög athyglisvert pólitískt mál varð-
andi framhald ríkisstjómarsam-
starfsins. Ekki er hægt að skilja ís-
köld skeytin sem milli fylítinga
ganga öðruvísi en sem merki um
kólnandi sambúð á stjómarheimil-
inu. - BG