Tíminn - 23.10.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 23. október 1993
Tíminn 5
Djúpavogshreppur heitir nú sveitarfélag sem áöur náöi yfir þrjá hreppa. Ekki ber á ööru en þvf aö sameiningin hafi oröiö öllum fbúunum til heilla.
Vel heppnuð sameining
r
Olafur Ragnarsson skrifar
Ekki er nema mánuður þar til íbúar flestra
sveitarfélaga landsins kjósa um að leggja
niður sveitarfélög og sameinast öðrum og
mynda með því stærri einingar. Um er að
ræða grundvallarbreytingar á stjómkerfi,
sem rekja má allt til upphafs byggðar í Iand-
inu, en hreppaskipanin er eldri en Alþingi
og var til samhliða hinum forau goðorðum.
Mjög hefur verið að því fundið að þau mál-
efni, sem kjósa á um, hafi verið illa kynnt
og að almennt viti fólk tæpast um hvað það
á að velja og hvaða breytingar sameining
sveitarfélaga kemur tU með að hafa, þegar
hún er um garð gengin.
En umræður um sameiningu sveitarfélaga
hafa samt staðið yfir lengi, og víða hefur
verið kosið um málið og breytingar verið
gerðar í nokkrum fámennustu sveitarfélög-
unum.
Árangur sameiningar er að koma í Ijós og
í eftirfarandi skrifi gerir Ólafur Ragnars-
son, sveitarstjóri í Djúpavogshreppi, grein
fyrir hvemig reynslan er, þegar ár er liðið
frá sameiningu þriggja sveitarfélaga í eitt
Um aðdraganda
sameiningar
Þann 1. október 1992 sameinuðust þrjú
syðstu sveitarfélög í Suður- Múlasýslu, þ.e.
Búlandshreppur, Beruneshreppur og Geit-
hellnahreppur, í eitt sveitarfélag undir nafn-
inu Djúpavogshrcppur. Árið 1940 var Bú-
Iandshreppi skipt út úr Geithellnahreppi. í
manntali 1703 hét hreppurinn Álftafjarðar-
hreppur og síðar Geithellnahreppur. Grein-
arhöfundi er ekki kunnugt um annað en að
Beruneshreppur hafi ávallt verið sjálfstætt
sveitarfélag og með þeim landsmerkjum
sem giltu fyrir sameininguna 1992.
í gegnum árin hefur af og til verið viðruð
sú hugmynd að sameina þessi sveitarfélög í
eitt Það var þó ekki fyrr en haustið 1991 að
ákveðið var að kjósa samráðsnefnd, sem
kannaði kosti þess og galla að sameina þessi
sveitarfélög. Nefndin skilaði áliti í maí árið
eftir og lagði til að kosið yrði um samein-
ingu þessara sveitarfélaga 4. júlí 1992. í kjöl-
far jákvæðrar niðurstöðu var ný sveitar-
stjóm kosin 5. september og tók við 1. októ-
ber 1992.
Samstarf sveitarfélaganna
f gegnum tíðina var samstarf sveitarfélag-
anna mikið. Má þar nefna að á Djúpavogi
komu böm saman í efri bekki gmnnskóla
(8.-10. bekk). Svæðið var eitt atvinnusvæði
með eitt verkalýðsfélag. Samstarf var um
rekstur heilsugæslu ásamt Breiðdalshreppi
(Djúpavogshreppur og Breiðdalshreppur
eru eitt læknishérað frá 1897). Árið 1990 var
hafist handa við byggingu dvalarheimilis
aldraðra á Djúpavogi, sem var samstarfs-
verkefni sveitarfélaganna. Heimilið á að
rúma 12 vistmenn og er um 430 m2 að
stærð. Tónskóli
Djúpavogs var
nýttur af ná-
grannasveitarfé-
lögunum og hér-
aðsbókasafn var
staðsett á Djúpa-
vogi. Þá tóku
sveitarfélögin þátt
í rekstri slökkvi-
liðs á Djúpavogi. Sameiginleg félagsstarf-
semi var líka töluverð á milli þessara fyrrver-
andi sveitarfélaga.
Undirbúningur
sameiningar
Samstarfsnefndin fór ítarlega í gegnum þau
mál, sem hún taldi að skiptu íbúana mestu
og hefðu mest að segja um afstöðu til sam-
einingar. Haldnir voru borgarafundir í öll-
um sveitarfélögum. Áður en fundimir voru
haldnir sendi nefndin frá sér dreifibréf, þar
sem velt var upp helstu málum sem fram
höfðu komið á fundum nefndarinnar. í fram-
haldi af borgarafundunum var síðan leitast
við að fá svör við hinum ýmsu málum, sem
fram komu.
Þau mál, sem helst vom skoðuð, vom
skólamál, vegamál, málefni aldraðra (s.s.
heimilishjálp), fjármál, sorphirða, hrein-
dýramál, nefndaskipanir og síðast en ekki
síst hvert yrði hlutverk skólamannvirkja og
samkomuhúsa í dreifbýlinu, yrði skóli lagð-
ur af þar.
Þar sem borgarafundir vom frekar illa sótt-
ir og óánægja kom fram í hreppsnefndum
dreifbýlishreppanna um að málið væri ekki
nægjanlega kynnt, var ákveðið að formaður
samstarfsnefhdarinnar færi á þau heimili í
dreifbýlinu sem óskuðu þess og kynnti mál-
ið frekar. Tel ég að þær heimsóknir hafi ver-
ið mjög gagnlegar fyrir alla aðila.
Samstarf eftir
sameiningu
Sameining Búlands-, Bemnes- og Geit-
hellnahrepps gekk mjög vel, að mínu mati.
Það ákvæði í 109.
gr. sveitarstjóm-
arlaga 8/1986 um
að meirihluta at-
kvæðisbærra íbúa
þyrfti til að fella
sameiningu
(þ.e.a.s. meirihluti
þeirra sem höfðu
atkvæðisrétt í
sveitarfélaginu) virkaði frekar neikvætt á
fólk og tel ég það til bóta að þessu ákvæði var
breytt nú fyrir kosningamar 20. nóvember.
Við hreppsnefndarkosningamar 5. septem-
ber 1992 komu fráfarandi hreppsnefndir sér
saman um lista til framboðs þar sem skipt-
ingin var nokkuð jöfn milli gömlu hrepp-
anna. Við nefndakosningar síðar var jafn-
framt reynt að hafa sem mesta dreifingu á
nefndamönnum, sem mun að mínu mati
verða nokkuð leiðbeinandi um skiptingu í
nefndir síðar. Fjölgað var í sveitarstjóm úr 5
í 7 og komið var á fót þriggja manna hrepps-
ráði.
Eins og áður hefur komið fram, var sam-
vinna þessara sveitarfélaga nokkuð mikil.
Halda mætti að með sameiningu sveitarfé-
laganna og þar með fækkun sveitarstjórnar-
manna væri valdið tekið frá fólkinu og lýð-
ræði þar með skert. Ég tel aftur á móti að því
sé öfugt farið. Það fyrirkomulag, sem var á
samstarfinu, þ.e. að 15 hreppsnefndarmenn
hittust einu sinni til tvisvar á ári, var mjög
þungt í vöfum. Eftir sameiningu hittist
hreppsnefndin einu sinni í mánuði og
hreppsnefnd eftir þörfum þess á milli.
Nefndir hafa verið virkari eftir sameiningu,
en þess má geta að í mörgum smærri sveit-
arfélögum eru ekki starfandi nefndir, þannig
að raunverulegt vald þar er á fárra höndum.
Niðurstaða
Ljóst er að töluverður sparnaður varð með
sameiningunni. Skrifstofa Búlandshrepps
tók við öllu bókhaldi fyrir hið nýja sveitarfé-
lag án þess að bæta við starfskrafti. Hagræð-
ing náðist í skólaakstri og skólamálum með
breyttu skipulagi án þess að það kæmi niður
á nemendum.
Skóli var aflagður á Berufjarðarströnd og
má segja að það hafi verið aðalágreinings-
málið eftir sameiningu. Rétt er að það komi
fram að fimm nemendur áttu að vera í skól-
anum og foreldrar þriggja þeirra óskuðu eft-
ir að bömin þeirra færu í skóla á Djúpavogi.
Hreppsnefnd taldi ekki réttlætanlegt að reka
skóla fyrir tvö böm, enda var ekki um lengri
veg að fara í skóla á Djúpavogi.
Sorphirða var tekin upp í sveitum og sveit-
arfélagið bauð upp á aðstoð sumarstarfsfólks
við að taka til á jörðum, t.d. við að fjarlægja
hús sem ekki nýttust lengur. Heimilishjálp
hefur aukist eftir sameininguna, sem skýrist
m.a. með því að í litlum samfélögum veigra
menn sér frekar við því að þiggja þessa þjón-
ustu.
Minni valdabarátta
Það er mitt mat að sameining þessara sveit-
arfélaga hafi verið mikið framfaraskref, sem
mun styrkja þetta byggðarlag og gera það
betur í stakk búið til að veita íbúum sínum
þá þjónustu sem þeir eiga rétt á lögum sam-
kvæmt. Við þekkjum þess dæmi að í smærri
samfélögum hafa komið upp miklar deilur
milli manna og fjölskyldna um það sem við
köllum „völdin“. Slíkar deilur hafa gert það
að verkum að fólk hefur flust í burtu og at-
vinnutækifæri hafa jafnvel tapast úr byggð-
arlögum. Með stærri einingum verður
minni hætta á slíku, þar sem návígið verður
minna. Sameining sveitarfélaga er eitt mik-
ilvægasta hagsmunamál landsbyggðarinnar
í dag. Flutningur verkefna til sveitarfélag-
anna, sem skapa fleiri störf, mun m.a. gera
það að verkum.