Tíminn - 05.02.1994, Síða 4

4
fíRCBjCKraiMitLl,
?ww
Laugardagur 5. febrúar 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingan Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 105 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmiblunar hf.
Mána&aráskrift 1400 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Deilur í stab stefnumótun-
ar í landbúnaðinum
Eftir langt þóf milli stjómarflokkanna var fmmvarp
til breytinga á búvömlögum tekið til umræbu síðast-
liðinn fimmtudag. Fmmvarpið, ef aö lögum verður,
á að eyða óvissu um innflutning á landbúnaöarvör-
um þangað til Gatt-samningar taka gildi, sem vænt-
anlega verður á næsta ári. Þá verður gmndvöllurinn
sá aö innflutningur verður leyfður, en jafnframt leyft
að jafna aðstöbumun innlendrar framleiðslu með
svokölluðum tollígildum og jöfnunargjöldum.
Deila sú, sem staðið hefur á milli stjórnarflokkanna
um forræði á innflutningi landbúnaðarafurða, hefur
staðið nær ár, og mönnum er í fersku minni þegar
Davíð Oddsson forsætisráðherra sendi þingið heim í
maí á síðasta ári, áður en þingviljinn hafði komið
fram í þessu máli. Sú ákvörðun var vegna þess að
upplausn var í stjómarflokkunum í málinu.
I framsöguræðu sinni á Alþingi fyrir fmmvarpinu,
sem nú liggur fyrir, lét landbúnaðarráðherra svo um
mælt að nú þyrfti að snúa sér að framtíðarskipulagn-
ingu landbúnaðarins. Undir þau orð skal svo sannar-
lega tekiö. Sannleikurinn er sá að heilu ári hefur ver-
ið sóað í þessar deilur stjórnarflokkanna, og þær hafa
tekið upp tíma og starfskrafta viðkomandi ráðherra,
þar á meðal landbúnaðarráðherra, sem hefði átt að
vera að sinna því að leggja hinar breiðu línur um
hvemig landbúnaðurinn á að bregðast við gjör-
breyttu umhverfi.
Deilan um innflutninginn er tilkomin végna þess
að Alþýðuflokkurinn hefur þá stefnu, sem ráðherrar
hans em trúir, að veita landbúnaðinum enga vernd
eða aðlögun að innflutningi. Bændur eiga von á öllu
hinu versta úr þessari átt, og landbúnaðarráöherra
hefur styrkt pólitíska stöðu sína út á það eitt að deila
við samstarfsflokkinn um hvemig eigi að skipa inn-
flutningsmálum í nokkra mánuði. Stóm málin bíða
hins vegar öll úrlausnar.
Fjöldamargar stórar spurningar bíða úrlausnar varð-
andi landbúnaðarmálin. Með hverjum hætti verður
skipulag framleiðslunnar í framtíðinni? Á að búa við
það kerfi, sem nú er, áfram þegar sá búvömsamning-
ur, sem nú gildir, fellur úr gildi? Hvernig getur land-
búnaðurinn mætt vaxandi innflutningi, þegar þar að
kemur? Með hverjum hætti getur hann tryggt neyt-
endum samkeppnishæft verð og bændum lífskjör?
Með hverjum hætti er hægt að stuðla að þeim út-
flutningsmöguleikum, sem kunna að vera í landbún-
aðinum? Með hverjum hætti geta stjómvöld greitt
götu vistvæns landbúnaðar? Hvemig á að skipu-
leggja afurðasöluna, svo að hún sé sem skilvirkust og
ódýmst? Verður skipulag landbúnaðarmála miðað
við það að halda byggð í landinu, eða verða önnur
sjónarmið ofaná?
Allt em þetta mjög stórar spurningar, sem krefjast
stefnumótunar og svara frá æðstu stjórn landbúnað-
armála í landinu. Hins vegar verður ekki annað séð
en þessi stefnumótun hafi setið á hakanum fyrir deil-
um við kratana um það að verjast innflutningi fram
yfir næstu áramót. Það eitt sýnir offorsið í þeim
flokki, þegar landbúnaðarmálin em annars vegar.
Vonandi kemst á vinnufriður í landbúnaðarmálun-
um á næstu mánuðum, en þann tíma þarf að nýta
vel til stefnumótunar í landbúnaðarmálum á breið-
um gmndvelli.
Fjölmiblar og stjómvöld
Birgir Gubmundsson skrifar
:avinavœöingin tekur á sig nýja
rúi útvarpsstjóra rekinn:
( -sssr*
„ynd. • « kalldf á ÚM.pntjó,

-uV 9 ^ bréfí,
igrímur Hermannsson um „pólitíska notkun“ ríkisljölmiðlanna:
Nálgast hinn
fíloA
,-nii 4. KK\WÚML!22i
ívarpi
Stjóm Bla&amannafélags ís-
lands sendi í vikunni frá sér
ályktun vegna fjöldaupp-
sagna hjá íslenska útvarpsfélag-
inu og þess skelfilega ástands
sem skapast hefur í atvinnumál-
um blaðamanna. í sjálfu sér er
eðlilegt að stéttarfélag eins og
Blaðamannafélagið hafi áhyggj-
ur af vaxandi atvinnuleysi með-
al félagsmanna sinna, en at-
vinnuleysið í stéttinni er að
verulegu leyti angi af stærra
máli, sem snertir stöðu íslenskr-
ar menningar og stöðu íslenskra
fjölmiðla gagnvart þeim stjóm-
völdum sem nú ráða ríkjum í
landinu. í fyrmefndri ályktun
Blaðamannafélagsins er raimar
komið að þessu, þvi þar segir á
einum stað: „Með tilkomu 14%
virðisaukaskatts á fjölmiðla á sl.
sumri var gerð alvarleg atlaga aö
starfsgrundvelli flestra útgáfu-
og fjölmiðlafyrirtækja í land-
inu.... Stjómvöld verða að snúa
frá stefnu gjaldþrota og sam-
dráttar og fella hið snarasta nið-
ur virðisaukaskatt á fjölmiðla.
Eingöngu með því móti er hægt
að tryggja stööugleika í fjöl-
miðlun, öryggi í atvinnumálum
fjölmiðlafólks og um leið frjálsa
skoðanamyndun og lýðræðis-
lega umræðu í landinu."
Hversdagslegur
menningarvettvangur
Að mörgu leyti er sú ríkisstjóm,
sem nú situr, fjölmiðlafjand-
samlegasta stjómvald sem veriö
hefur í landinu. Það liggur við
að hægt sé að tala um kerfis-
bundna aðför að fjölmiðlun á
síðustu ámm, rétt eins og ráöa-
menn geri sér enga grein fyrir
mikilvægi þeirrar þjóðfélagsum-
ræðu, sem fer þar fram. Fjöl-
miðlamir og ekki síst blööin em
hinn hversdagslegi burbarás
menningar, þar sem íslensk
tunga og einhvers konar tilvís-
un til sameiginlegs íslensks
reynsluheims er í aðalhlutverki.
íslensk fjölmiðlun er þess vegna
ekkert annað en framlenging á
íslenskri tungu. Hún er eitt af
fmmskilyrðum þess að við get-
um borið uppi eitthvað sem
heitir íslensk menning, ekki síð-
ur en skólahald, lestrarkunn-
átta, leikhús eba bókmenntarit-
un. Þetta sjónarmið virðist þó
ekki eiga hljómgmnn hjá nú-
verandi ráðhermm, sem ganga
fram hvað eftir annað og spilla
fyrir rekstrargmndvelli og tiltrú
fólks á fjölmiðlunum.
Það er rétt mat hjá stjóm
Blaðamannafélagsins að leggja
ríkasta áherslu á viröisauka-
skattinn, því trúlega er álagning
hans stærsta einstaka atlagan að
íslenskri fjölmiðlun sem nokkm
sinni hefur verið gerð. Án þess
að það sé hugmyndin hér að til-
taka í einstökum atriðum nei-
kvæð áhrif bókaskattsins, þá er
rétt að minna á að auk annars
kemur hann á erfiðum tíma fyr-
ir fjölmiðla og gerði t.d. útslagiö
með samdráttinn sem ákveðinn
var hjá íslenska útvarpsfélaginu
á dögunum. Þess utan sigla ís-
lendingar mótvind í þessum
efnum, miðað við það sem er ab
gerast í Evrópu. Þar er búib að
marka sérstaka menningar-
stefnu um aö afnema skatta á
blöb, þar sem þeir hafa þekkst.
Cegn umræðu
En þó að bókaskatturinn sé al-
varlegasta atlaga núverandi
stjómvalda ab íslenskum fjöl-
miölum, fer því fjarri ab hann
sé sú eina. Fljótlega eftir að rík-
isstjómin komst til valda stór-
minnkabi hún blabakaup ríkis-
ins og gaf út tilmæli varðandi
ríkisauglýsingar, en hvort
tveggja kom hlutfallslega miklu
harðar nibur á minni blöðunum
og héraösfréttablöðunum. Þrátt
fyrir að upphæbimar, sem ríkið
sparaði með þessu móti, hafi
ekki verið háar, skipti þetta
miklu máli fyrir þessi blöð. Rík-
isstjómin vissi þetta auðvitað
mætavel, en það virðist abeins
hafa styrkt hana í ásetningi sín-
um, enda ljóst að áhrifin yrðu
ekki eins mikil á þá miðla sem
tekið hafa pólitísku málsvari
stjómarinnar. Vitaskuld er ekki
hægt að ætlast til að fjölmiblar
séu á framfæri ríkisins. Hins
✓
I
tímans
rás
vegar er víðast hvar á Vestur-
löndum talið eftirsóknarvert
fyrir ríkisvaldið ab stuðla að sem
fjölbreyttastri fjölmiðlaum-
ræðu. Á hinum Norðurlöndun-
um er beinlínis stuðlað að slíku
með fjárframlögum og styrkjum
til smærri blaða, sem eiga undir
högg að sækja. íslensk stjóm-
völd hafa hins vegar lítinn
áhuga á umræðu, hvorki í fjöl-.
miðlum né annars staðar. Þetta
sýna dæmin, bæbi í lítilsvirö-
ingu ráðherranna fyrir Alþingi
og eilífum atlögum þeirra að
fjölmiðlum. Raunar má segja að
skilningsleysi og andúb ráö-
herra á líflegri fjölmiðlaumræbu
almennt, bæöi hvað varðar pól-
itík og annaö, sé einkennandi
fyrir afstöðu þeirra til íslenskrar
fjölmiölunar.
Ef til vill er sá ótrúlegi farsi, sem
nú er byrjaöur á Ríkissjónvarp-
inu í tengslum vib brottrekstur
Arthúrs Björgvins Bollasonar,
dæmigerður fyrir sljóleikann og
skilningsleysið á eðli fjölmiðla
almennt og Ríkisútvarpsins sér-
staklega. Groddaleg pólitísk
fjarstýring á ríkisfjölmiðli eins
og sjónvarpinu, þar sem
ákveðnum minnihlutasjónar-
miöum er hyglað slag í slag, er
nýmæli sem núverandi stjóm-
völd hafa tekib upp. Um skeib
hafa rábherrar Sjálfstæöisflokks
og skjólstæðingar þeirra komist
upp meb slíka fjarstýringu, en
hún hefur líka orðið til þess að
grafa undan trausti þjóðarinnar
á Ríkisútvarpinu. Þó að þab sé
fyrst og fremst Ríkissjónvarpið
sem glatar tiltrú, þá á þetta líka
vib um Ríkisútvarpið og í raun
tapar fjölmiðillinn sjónvarp
trausti. Hrafnsmálið og nú Art-
húrs Björgvins- málib, sem nú
ganga undir nöfmmum Einka-
vinavæðing I pg Einkavinavæð-
ing II, hafa skrumskælt innlent
sjónvarp að því marki að það
stendur eftir stórskaðað. Fjar-
stýring frá hugmyndafræbileg-
um rétttrúnaði er hins vegar
andstæð faglegri fjölmiðlun og
því hlaut að koma að því að upp
úr syöi á meðal starfsmanna á
Ríkissjónvarpinu. Blaðran
sprakk fyrst hjá Arthúri Björg-
vini og forsætisráðherrann hef-
ur þegar reitt upp refsivöndinn,
eins og alþjóö þekkir.
Fjölmiölar sem
féþúfa
Öll þau atriði, sem hér hafa ver-
ið nefnd — bókaskatturinn,
ásamt niðurlægingu og pólit-
ískri misnotkun á ríkisfjölmiðl-
um og raunar margt fleira —
sýna að sú ríkisstjóm, sem nú
situr, skilur ekki að innlendir
fjölmiðlar geta skipt sköpum
fyrir menningarlegt sjálfstæði
fámennrar eyþjóðar. Þess vegna
er þab nánast grátbroslegt þegar
menntamálaráöherra landsins,
sem annan daginn hamast við
að skemma rekstrargrundvöll
dagblaða og annarra innlendra
fjölmiðla, upphefur hinn dag-
inn einhverja leiksýningu í sínu
nafni og ætlar að bjarga lestrar-
kunnáttu bama meb því að
standa fyrir lestrarsamkeppni
eins og gerbist í fyrra! Lestrar-
samkeppni er í sjálfu sér ágæt,
en íslenskri menningu verður
ekki bjargað með einhverjum
flogakenndum átaksverkefnum
úr ráðuneytinu. Mebal niður-
stabna úr alþjóðlegri lestrar-
könmrn á dögunum var raunar
það, að hvað lestur varðar
standa böm betur ab vígi á þeim
heimilum, þar sem dagblöð em
keypt, en annars staðar. Það er
aðeins lítið dæmi um hversu
nátengdir fjölmiðlamir em
tungunni og menningunni.
Vissulega er ástæða til að taka
undir ályktun Blabamannafé-
lagsins gegn bókaskattinum um
að brýnt sé aö tryggja í fjölmiðl-
um „frjálsa skoðanamyndun og
lýðræðislega umræðu". En við
hana má bæta, að þörf er á
stefnubreytingu stjómvalda og
auknum skilningi á því að fjöl-
miðlamir em lifandi vettvangur
íslenskrar menningar á tímum
vaxandi alþjóblegrar samvinnu
og ágangs erlendra menningar-
áhrifa. Þess vegna er það ein-
faldlega rangt ab gera fjölmiðla
ab féþúfu ríkissjóbs í illa ígmnd-
uðum tilraunum til ab ná ein-
hverjum heimatilbúnum mark-
miðum í fjárlagagerbinni.