Tíminn - 17.03.1994, Síða 17

Fimmtudagur 17. febrúar 1994
Skeið Vflahringsins

17
Lfnur For- skeið Ilættu- skeiB Loka- skeiB
Arðsemis- lína 1. Efnahagur þrengist 7. Hfnahagur versnar 13. Efnahagur í rúst
Persónu- lína 2. Streita 8. Aukin streita 14. Svefnleysi (sjúkdómar)
Fjærumhverfi- lína 3. Streita bltnar á öðrum 9. Umhverfi hættir að skipta máli 15. Kennir öðrum um
Nærumhverfi- Ifna 4. Spenna 10. Ræðir ekki um vandamálin 16. Skilnaður?
Orku-lína 5. Hvatar til verka minni 11. Hvati til vinnu horfin 17. Svartsýni (sjálfsmorðs- hugleiðingar)
Framleiðni- Ifna 6. Minni afurðir 12. Missir stjóm og yfirsýn 18. Einkenni sinnulcysis
Undir annarra stjórn Hvað svo? 19. Greiðslustöðvun 20. Gjaldþrot
Skeib VÍTAHRINGSINS
Sjá meðfylgjandi töflu.
Það er ekki algilt að lenda í
öllum skeiöum gormsins.
Sumir lenda aðeins á þeim
skeiðum sem hafa með arð-
semina að gera. Þ.e. fjárhag-
ur þrengist svo að fjárhags-
legt gjaldþrot er að síðustu
óumflýjanlegt. Viðkomandi
getur hins vegar alveg slopp-
ið við önnur skeið gormsins
þannig aö hvorki framleiöni
né orka minnki og sam-
heldni fjölskyldu er gób.
Skeið VÍTAHINGINGSINS
geta flestir notað til aö finna
eigin „"stööu" á línum hans.
Sé um að ræða að vera á ein-
hverjum punkti hans fyrir
utan miðju, er hægt að lesa
sér til um möguleika sem í
fljótu bragði eru fyrir hendi,
annað hvort sem leið aftur
inn að miðju eða sem leið út
úr aðstööunni. Þess ber þq
ab geta, að þetta eru aðeins
tillögur en ekki heilagur
sannleikur. Þessar tillögur
verða ékki kynntar hér þar
sem um of langt mál yröi aö
ræða.
Gert er ráö fyrir að á for-
stigum VÍTAHRINGSINS sé
aubveldast fyrir einstakling-
inn að snúa neikvæöri þró-
un við en síðar meir. Því
fjær miðju sem viðkomandi
fer, því erfiðara er að snúa
viö þrátt fyrir utanaðkom-
andi hjálp. Þetta er þó ekki
ómögulegt eins og reynslan
sýndi í Danmörku.
Spumingar sem kalla á svör
eru tólf. Tilgangurinn með
þeim er að auka notagildi
VÍTAHRINGSINS við raun-
veralegar aðstæöur. þær era:
1. Hver er orsök kreppunn-
ar?
2. Hefur bóndinn ákveðin
markmið með búskapnum?
3. Hvernig voru eigenda-
skiptin framkvæmd á bú-
jörðinni?
4. Hvemig er fjárfest?
5. Hvernig er vinnutilhög-
unin á búinu?
6. Hvaða búfjárframleiösla á
sér stað?
7. Hvaða stjómtæki era not-
uð og hvaða ráðgjafaþjón-
usta er í boði?
8. Hvernig er sambandið
við umhverfið?
9. Hvernig er fjölskyldu-
mynstrið?
10. Hvernig er námsferill
bóndans/stjómandans?
11. Hvernig eru núverandi
aöstæður?
12. Hvaða möguleika hefur
framtíðin upp á að bjóba?
í fæstum tilfellum er hægt
að gefa eitthvert eitt ákveðib
og algilt svar við þessum
spumingum. Ýmsar ástæður
verða þess valdandi að áður
vel rekið og blómlegt bú
lendir í vítahring skulda og
annarra rauna. Oftast er um
samverkandi orsakaþætti að
ræða úr nær og fjær um-
hverfi búsins, ásamt innri og
ytri aðstæðum þess.
Aöstæöur bænda
Bændur búa við innri og
ytri rekstrarskilyrði eins og
aðrir atvinnurekendur. Þessi
skilyrði marka starfsgrund-
völl búsins. Með innri skil-
yrðum er átt við óskir bónd-
ans, sterkar og veikar hliðar.
Hér hefur viðkomandi ein-
staklingur möguleika á að
hafa þau áhrif sem hann
æskir. Við sjálfskönnun á
sterkum hliðum kemur oft í
ljós frekari styrkur á ein-
hverjum sviðum sem gefur
viðkomandi möguleika á að
styrkja enn frekar eigin
stöðu. Þannig er oft hægt að
vega upp á móti veikum
hliðum viðkomandi.
Ytri skilyrði bóndans eru
möguleikar og takmarkanir
sem umhverfið setur honum
og hann getur ekki alltaf
haft áhrif á.
Sjálfstæðum atvinnurek-
endum er nauðsynlegt að
hafa sett sér markmiö meö
rekstrinum. Þetta á ekkert
síður við um bændur. Mark-
mið er æskilegt framtíöará-
stand og stjórntæki bónd-
ans. Til þess að markmið
nötist sem stjórntæki þurfa
þau að vera mælanleg, raun-
hæf, innbyröis samræman-
leg og stillanleg í forgangs-
röð.
Mælanleg markmið inni-
halda kröfu bóndans til arð-
semi ofl. (ósk, þörf), kosti og
leiðir til ab ná markmiðinu
og mat á árangrinum (gagn-
rýni og athugun).
Bóndinn býr einnig viö
svokallað fjær og nær um-
hverfi. Fjær umhverfi er það
umhverfi sem bóndinn er í
flestum tilfellum háöur en
hefur lítil sem engin áhrif á.
Nær umhverfið er það um-
hverfi sem bóndinn er háð-
ur og það (umhverfið) er
háð honum.
Hið óháða fjær umhverfi er
t.d. veðrið, Alþingi (ríkis-
stjóm) alþjóbaþróvm, stéttar-
félög og tækniþróun. Hér
hefur bóndinn litla sem
enga möguleika á að hafa á-
hrif, alla vega ekki sem ein-
staklingur. En á móti getur
fjær umhverfið haft mikil á-
hrif á hann með lögum og
reglugerðum (ríkisstjórn),
veðurfari (uppskeru) úreld-
ingu tækni (endurnýjun véla
í ótíma), og inngöngu í al-
þjóða samfélög (EB?, EES?).
Háða umhverfið er aftur á
móti umhvefi þar sem bónd-
inn getur haft áhrif sem ein-
staklingur og umhverfið hef-
ur áhrif á hann. Hér er t.d.
um að ræða viðskiptavini,
birgja, sveitarfélög, lána-
stofnanir, starfsfólk, fjöl-
skyldu o.fl. Bóndinn er háö-
ur þessum aöilum vegna
vináttubanda (fjölskyldan)
og þeirra viðskipta sem
hann á í, við þá og þeir háö-
ir honum vegna þess sama.
Rétt er að geta þess hér að
því sterkari sem bóndi er
fjárhagslega því ,,háðara"
verður umhverfið honum og
öfugt. Þ.e. sé bóndinn fjár-
sterkur er hann ekki "upp á
bankann kominn" með
lánsfjármagn eða birgja sína
með að fá aö taka út í reikn-
ing. Þannig mun vera um öll
fyrirtæki.
Lokaorb
Skattalegt uppgjör sýnir að
afkoma flestra búgreina fari
versnandi. Margir bændur
búa eflaust við mjög erfiö
rekstrarskilyrði sem um-
hverfið hefur sett þeim.
Eins og áður er fram komiö
byggir kenningin um VÍTA-
HRINGINN á rannsókn sem
gerð var meðal bænda í
kreppu í Danmörku árið
1991. Kenninguna mætti
eins laga aö íslenskum að-
stæðum og gera svipaða
rannsókn hér heima með
það í huga, að finna leiðir til
að bæta ríkjandi rekstraram-
hverfi búanna út frá feng-
inni reynslu bænda.
Kaupsýslan hf.:
Kanar ab
skoba ís-
lenska
Fulltrúar bandarískra neytenda
hafa nú til skoðunar fyrstu til-
raunasendinguna af vistvænu
íslensku kjöti. Kjötið er sér-
merkt sem hollustuvara án
auka- eða snefilefna, en banda-
rísk heilbrigðisyfirvöld heimil-
uðu það fyrir skömmu.
Einungis lítið magn var sent
af kjöti í fyrstu sendingunni,
eða 200 kíló. Það er útflutn-
ingsfyrirtækiö Kaupsýslan hf.
sem stendur fyrir sendingunni.
Um er aö ræða kjöt á mismun-
andi stigum vinnslu. Allt frá til-
búnum neytendapakkningum
niður í hráefni fyrir hakk. -ÁG
EIIMDBP 200
Verð aðeins kr. 980.000,
til 30. nóvember 1993.
Með eftir-
töldum
búnaði:
- án vsk.
Sjálfvirkt
smurkerfi.
Baggasparkari.
Tvöfaldurhjöruliður
í drifskafti við dráttar-
vél.
Yfirstærð á hjólbörðum.
Sópvinduhlíf fyrir smá-
gert hey.
Tvöfalt bindikerfi með
sparnaðarstillingu.
Sjálfvirk eða handstýrð
gangsetning á bindi-
kerfi.
Vökvalyft sópvinda.
Búnaður að vali kaupenda:
Tveggja metra lágbyggö sópvinda með
þjöppunarvalsi, sem eykur heymagn í
bagga um allt að 20%.
Söxunarbúnaður með 14 hnífum.
Netbindikerfi.
Flotdekk 15-17.
Welger-rúllubindivélarnar hafa verið mest seldu vélarnar hér á landi, sem
og í Evrópu. Ástæða þess er einstakt gangöryggi, áralöng ending og góð
þjónusta sérþjálfaðra þjónustumanna um allt land.
Eiaendahandbók á íslensku fvlair öllum Welaer-rúllubindivélunum

(J^
Globusi
Lágmúla 5, s:681555