Tíminn - 17.03.1994, Qupperneq 23

Fimmtudagur 17. mars 1994
WMmmU
23
hesta og Gotlandshesta.
Félagskerfið í hrossa-
ræktinni á Noröur-
löndum
Á Norburlöndunum öllum
eru starfræktar ræktunarskrif-
stofur sem hafa með ýmsa
þætti hrossakynbótastarfsins
aö gera, s.s. skýrsluhald, út-
gáfustarf og fleira en ræktun-
arfélög hinna ýmsu hrossa-
kynja hafa verulega mikið að
segja um framkvæmd kyh-
bótastarfs í hverju kyni fyrir
sig. Ræktunarskrifstofurnar
vorú allar stofnsettar nú síð-
ustu áratugina; 1971 í Dan-
mörku, 1973 í Finnlandi, 1985
í Svíþjóð og 1^91 í Noregi.
Áöur en ræktunarskrifstofurn-
ar tóku til starfa var ræktunar-
starfinu stjórnað fyrst og
fremst frá landbúnaöarráðu-
neytum landanna þar sem
landsráðunautarnir sátu.
Ræktunarskrifstofurnar, í sum-
um landanna a.m.k.hafa sér-
fræðinga í starfi sem veitt geta
fjölþætta ráðgjöf. Ræktunarfé-
lögin sum hver hafa öfluga
starfsemi á sínum snærum;
skýrsluhald, útgáfustarf og
fleira og njóta sérfræðilegrar
aðstoðar háskólastofnana og
sérfræðinga, enda var hlutverk
landbúnaðarháskóla sumra
landanna aukið hvað hrossa-
ræktina varðar þegar embætti
landsráönautanna í hrossa-
rækt voru lögð niður eða flutt
úr landbúnaöarráðuneytun-
um. Félag ræktenda veðreiöa-
brokkhesta í Svíþjóð er dæmi
um öflugt ræktunarfélag sem
ekki er aðili að ræktunarskrif-
stofu lands síns en hefur á sín-
um snærum sérfræðinga og
mikiö samband við landbún-
aðarháskólann í Ultuna, báð-
um aðilum til góðs. Starfsemi
félags brokkhestaræktenda í
Svíþjóð er faglega traust og er
árangur starfseminnar eftir
því. Smærri ræktunarfélög
hafa hins vegar mikið gagn af
starfsemi ræktunarskrifstof-
anna en aðild að þeim er í
valdi hvers ræktunarfélags fýr-
ir sig.
Rannsóknir á sviði
hrossaræktar á Norð-
urlöndum
Rannsóknarstarfsemi á öll-
um sviðum hrossaræktar er
töluvert öflug í heild á Norð-
urlöndum, sé t.d. tekið mið af
slíku starfi annars staðar í
heiminum.
Hvað varðar rannsóknir í
kynbótafræði standa Svíar
langfremstir og koma íslend-
ingar næstir þeim. í Noregi
hefur rannsóknastarfsemi ver-
ið stórefld á síðustu árum.
Finnar voru fyrstir af stað á
þessum vettvangi og þar var
farið að gera merkar athuganir
á þessu sviði um 1920. Þetta
starf hefur síðan verið eflt að
nýju í Finnlandi nú á síðustu
ámm. í Danmörku hafa rann-
sóknif í kynbótafræði hrossa
alla tíð verið hvað minnstar á
Norðurlöndum, þó aö þær
hafi heldur verið auknar á síð-
ustu árum.
Rannsóknirnar í fyrrnefnd-
um löndum hafi falist í mati á
erfðastuðlum fyrir hina fjöl-
þættu eiginleika hrossakynj-
anna í löndunum öllum, í út-
færslu á aðferöum til að reikna
út kynbótamat fyrir undaneld-
ishross þar sem notkun BLUP
með einstaklingslíkani hefur
verið sett í öndvegi eins og er
hér á landi t.d. og í einstaka
tilvikum hefur verið samin
kynbótaáætlun fyrir hrossa-
kyn. Þessar rannsóknir stand-
ast ítrustu fræðilegar kröfur en
stundum kemur í ljós að
HROSSARÆKT - HROSSABUSKAPUR
a Opinber framlög
Xx KostnaÖur
& Tekjur af kjötsölu
0 Tekjur af lífhrossasölu
LeiÖbeiningaþjónusta BÍ
og búnaöarsambanda
Tamin ix
Kg. Hryssur,
stóöhestar
1
Geldingar
Hryssum haldið iiy é
FolökJ fæöast
Ásett folöld 7olöl(f í sláturhús
uJpeldi^^Seld á
heiríia
kJ'öt &
RagaÖ í uppeldinu,
Ujöt &
-Ná fullorðinsaldri
Ekki tamið
1
+▼ * ' I 1
NotuÖ til Seld Seld úr NotaÖir Seldir Seldir ’Hryssur, stóöhestar
undaneldis ínnan- iandi heima innan- úrlandi ^
lands ) lands Hrossakjöts- og hrossaframleiösla
© * © © * (0)
3. mynd. Framleiðsluferlið í
hrossaræktinni.
Áhersluverkefhin í íslenskri
hrossarækt
Helstu atribi:
Efling skýrsluhalds, er á ftam-
kvæmdastigi.
Útfærsla dómkerfls, er á fram-
kvæmdastigi.
Útreikningur á kynbótamati, er á
framkvæmdastigi.
Útgáfa leiðbeiningarita, er á fram-
kvæmdastigi.
Rannsóknir á sjúkdómum og með-
ferð, þarf að stórefla, t.d.
heymæði,
sumarexem,
spatt og auk þess þarf að efla rann-
sóknir á fóðrun, beit og frjósemi.
Einföldun á félagskerfi hrossarækt-
arinnar, er brýnt úrlausnarefni.
Markaðssókn þarf að stórefla og
undirstaðan þarf að vera markaös-
athuganir og faglegt starf í víðu
samhengi.
hvað varðar hrossarækt í Nor-
egi. Þá var ráðinn sérfræðing-
ur að landbúnaðarháskólanum
á Ási sem einbeitir sér að rann-
sóknum á kynbótum hrossa
og í ár, 1994, verður birt
BLUP-kynbótamat sem reikn-
að er út með einstaklingslíkani
fyrir Norðurlandsbrokkarann í
Noregi. Við fjármögnun þess-
ara rannsókna fóm Norðmenn
svipaða leið og Svíar við rann-
sóknir sínar í hrossarækt
þannig að greinin sjálf borgar
framlag til háskólans. í því
sambandi eru ræktunarfélög
brokkhesta öflugust vegna
þeirra miklu tekna sem fást út
úr veðmálum. Þær tekjur eru
langmestar í Svíþjóð en veð-
starfsemi þar er feiknamikil,
einkum þó í sambandi við
veðreiðabrokkarana.
í Svíþjóð hefur rannsóknar-
starfsemin í hrossarækt verið
langmest, m.a. af ofangreindri
ástæðu. BLUP-kynbótamat
hefur verið notað þar við rækt-
un veðreiðabrokkara frá 1981
en fram til ársins 1992 var ein-
ungis notað feðralíkan en frá
1992 einstaklingslíkan. Mjög
vandað kynbótamatskerfi fyrir
fullblóðshesta er í þann veg-
inn að vera tekið í notkun í
Svíþjóð.
í Finnlandi er ennþá verið
aö undirbúa að taka BLUP-að-
ferðiria í notkun.
Á íslandi hefur BLUP-aðferð-
in með einstaklingslíkani ver-
ið notuð á vegum leiðbein-
ingaþjónustu Búnaðarfélags ís-
lands í hrossarækt frá árinu
1986.
Nýjar rannsóknarniö-
urstöður frá Finnlandi
Á fræðafundinum voru flutt
tvö erindi frá Finnlandi, (sjá
Perttunen og Saastamoinen
hér að framan). Nokkur gagn-
rýni kom fram í tengslum við
fyrra erindið á þá aðferð sem
Finnarnir nota á þeim hrossa-
sýningum er um ræðir. Þar er
veriö að dæma unghross og
dómararnir taka tillit til ætt-
ernisins við einstaklingsdóm-
inn. Raunverulega er þar á
ferðinni hreinn ruglingur á
milli svipfarsdóms á kynbóta-
hrossi og einhvers konar kyn-
bótamats.
í hinu erindinu kom fram aö
við uppgjör dóma á unghross-
um eru kerfisbundnu um-
hverfisþættirnir sem taka þarf
tillit til, kynferðis, dómsmán-
aöar og aldurs trippisins,
einnig kornu fram vísbending-
ar um að leiðrétta þyrfti fyrir
dómnefndum ræktunarfélag-
anna og dómsári.
HROSSARÆKT Á
ÍSLANDI
Ekki verður farið út í að
rekja sögu hrossaræktar á ís-
landi eða gera ítarlega grein
fyrir núverandi stöðu hennar.
Þess í staö verða hér á eftir
birtar töflur og myndir er
skýra ýmsa þætti starfsins. í
sambandi við lesmál um efnið
er hins vegar vitnað til greinar
er nyverið birtist í Frey
(Hrossarækt á íslandi, yfirlit
Freyr 89 (22), 820-824 og 827,
fyrri hluti. Freyr 89 (23), 854-
857 og 867, síðari hluti).
Einnig er vitnab til bókarinnar
Um kynbætur hrossa, fræðslu-
rit Búnaðarfélags íslands nr. 9.
Úrval
landbúnaðar
tækja
Ingvar
Helgason hf.
Sævarhöfða 2
sfml 91-674000
grunngögnin sem rannsókn-
imar byggjast á, em ekki nægi-
lega góð. Auk kynbótafræði-
legra rannsókna hafa rann-
sóknir verið gerðar á fleiri
þáttum er greinina varðar og
er þeirra rannsókna sumra
hverra getið hér í öðmm fyrir-
lestrum.
Hagnýting fræöilegra
aöferöa í kynbótastarfi
í hrossarækt á Noröur-
löndum
Sýningar á hrossum eiga sér
langa sögu í Danmörku en nú
á allra síöustu árum hefur
hröð þróun átt sér stað þar í
landi hvað varöar notkun á
nýjum og fræöilegum aðferð-
um í hrossaræktinni. Árið
1990 var t.d. farið að reikna út
BLUP með einstaklingslíkani
fyrir dönsku fullblóðshestana.
Fyrir fáeinum ámm átti sér
stab mikil áherslubreyting
Verð frá 200.000, - án vsk. KRAFTVÉLAR
Funahöfða * 6 Sími (91) 634500
Léttu þér störfin
með sjálfkeyrandi
beltavögnunum
frá Yamaguchi.
Liprir, meðfæri-
legir og henta vel
í sveitina.
Burðargeta
frá 250 kg.
GOODYEAR
TRAKT0RSDEKK
gera kraftnverk
Til kraftaverka sem þessa þarf gott
jarðsamband.
Það næst með Goodyear hjólbörðum.
Gott samband jarðvegs og hljólbarða auðveldar
alla jarðvinnu.
Haíið samband við umboðsmenn okkar.
GOODpÝEAR