Tíminn - 21.04.1994, Blaðsíða 4

4
wnmm
Fimmtudagur 21. apríl 1994
iteiiiii
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4,105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmiöja
Frjálsrar fjölmiölunar hf.
Mánaöaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Átta þúsund manns á
atvinnuleysisskrá
Samkvæmt tölum, sem birst hafa í fréttum nú síð-
ustu dagana, er atvinnuleysi yfir 6%, sem svarar til
þess að 8000 manns séu atvinnulausir. Þessar tölur
eru geigvænlegar. Það, sem gerir útlitið enn
ískyggilegra, er það að með vorinu bætast þúsund-
ir skólafólks á vinnumarkaðinn. Fái það ekki sum-
arvinnu, þrengir enn að, því að baki tölunni átta
þúsund manns er raunveruleikinn; þetta fólk á
heimili og börn, og reynir að lifa lífinu.
Sú stefna hefur verið uppi hjá fyrirtækjum að
hagræða og reyna að verjast áföllum með því. Sú
hagræðing hefur ekki síst verið í því fólgin að
fækka fólki, enda eru laun og launatengdar
greiðslur stór þáttur í starfsemi fyrirtækjanna.
Hagræðingin og endurskipulagningin, sem átt
hefur sér stað víða, hefur fækkað störfum verulega.
Þetta er staðreynd sem við blasir.
Það er ekki hægt að álasa fyrirtækjum fyrir það að
draga úr kostnaði. Það stuðlar að betra rekstrarör-
yggi og atvinnuöryggi fyrir þá sem halda vinn-
unni. Það alvarlega í atvinnumálunum er að nýj-
ungar í atvinnulífi, ný framleiðsla, ný fyrirtæki
eða aukin starfsemi og nýsköpun starfandi fyrir-
tækja hefur hvergi nærri haft undan að fjölga
störfum á móti fækkuninni. Opinber stefna í at-
vinnumálum hefur allt of einhliða lagt áherslu á
samdrátt og hagræðingu og sameiningu fyrir-
tækja, án þess jafnhliða að leggja áherslu á og
greiða fyrir nýrri starfsemi sem skapar störf í þjóð-
félaginu. Það er ekki síst þess vegna sem svo er
komið í atvinnumálum að atvinnuleysi er komið í
áður óþekktar hæðir.
Til þess að bregðast við þessu þarf lausnir bæði til
langs og skamms tíma. Islendingar eru þjóð sem
vinnur í matvælaframleiðslu framar öðru. Hefur
heyrst af öflugu átaki til eflingar henni? Sannleik-
urinn er sá að fyrirtæki í matvælaframleiðslu eiga
fáar leiðir til fjármögnunar í nýrri starfsemi sem
veitir fleiri störf. Sjávarútvegsfyrirtæki berjast í
bökkum og eiga ekki aðgang að fjármagni til þess
að þróa nýjungar. Nú er miklu fremur útlit á aö fé
veröi veitt til þess að kaupa upp húsnæði í fisk-
vinnslu og leggja vinnsluna niður.
Til þess að bæta ástandiö til skamms tíma hafa
ýmsar hugmyndir séð dagsins ljós. Tíminn greindi
á sínum tíma frá hugmyndum Stefáns Guðmunds-
sonar alþingismanns um að nú í lok fiskveiðiárs-
ins fengju aðilar í fiskvinnslu stuðning til þess að
kaupa hráefni í auknum mæli til landsins. Taliö
var aö yfir tvö þúsund störf gætu skapast af slíkum
aðgerðum næstu mánuðina. Tillögur hafa verið
fluttar á Alþingi um innkaup opinberra aðila, sem
er stýrt hugsunarlaust og beinast í allt of ríkum
mæli að erlendum aðilum. Um hugmyndir sem
þessar ríkir tómlæti stjórnvalda, því miður.
Ein af alvarlegum hliðarverkunum atvinnu-
ástandsins er sú, að launafólk í landinu er hægt og
sígandi að missa réttindi sín og staða þess veikist.
Fjölmörg dæmi má nefna um slíkt, og fer ástandið
stöðugt versnandi í þessum efnum eftir því sem at-
vinnuleysið vex í landinu.
Rækjusalat sjálfstæðismanna
„Þorsteinn Pálsson hyggst auka
rækjukvótann um 7 þúsund
tonn til þess að tryggja þing-
meirihluta vib sjávarútvegs-
frumvörpum ríkisstjómarinn-
ar." Eitthvað á þessa leið hljóð-
abi inngangur fréttar í Ríkisút-
varpinu í gær af niðurstöðu
fundar þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins um sjávarútvegsmál-
in, sem haldinn var í fyrra-
kvöld. Það var einmitt eftir
þann fund, sem Þorsteinn Páls-
son kom fram í útvarpi og and-
varpaði af feginleik þegar hann
sagöi að búið væri að tryggja
ríkisstjóminni meirihluta á Al-
þingi í sjávarútvegsmálum.
Augljóst var á ummælum sjáv-
arútvegsráðherrans að hann leit
á þennan þingflokksfund sem
stjórnarmyndunarviðræöur,
enda búinn að lýsa því yfir eftir
að fram komu tillögur frá „16-
menningunum", sem svo hafa
verið nefndir, aö stjómarsam-
starfib væri í fullkominni óvissu
vegna framgangs þessa máls.
Samflokksmenn ráðherrans
virðast líka hafa talið þennan
fund vera stjómarmyndunar-
viðræöur, ef marka má ummæli
þeirra að loknum fundinum,
því allix töldu sig vera „hund-
óánægöa" og hafa miklu fómaö
til ab tryggja ríkisstjórninni
meirihluta á Alþingi.
Hringekjan gangsett
enn og aftur
Stjórnarmyndunarviðræðumar
í þingflokki Sjálfstæöisflokksins
gengu eins og alþjóð veit nokk-
uð stirðlegar en sá hluti stjóm-
armyndunarviðræðnanna, sem
laut að Alþýðuflokknum í þessu
máli. Það út af fyrir sig er
óvenjulegt, að innanflokksátök-
in séu hatrammari en átök
ólíkra flokka. Hins vegar er það
jafnvel enn óvenjulegTa — í það
minnsta hér á íslandi — aö rík-
isstjóm, sem situr að völdum,
skuli þurfa að ganga í gegnum
allt stjómarmyndunarviöræöu-
GARRI
ferlið í hvert sinn sem hún ætl-
ar að afgreiða frá sér eitthvert
mál. Þetta virðist þó vera orðið
að venju hjá ríkisstjóm Davíðs
Oddssonar, því þab liggur við ab
sama sé hvaöa mál á að afgreiöa,
það þarf að hefja samningavið-
ræður og gangsetja „stjórnar-
myndunarviðræðuhririgekj-
una" — svo notað sé orö úr
orbasafni Jón Baldvins — í hin-
um smæstu málum jafnt sem
hinum stærstu. Landbúnaðar-
mál, kalkúnalappir, svína-
skinka, útvarpsmál, Evrópumál
og nú sjávarútvegsmál em
dæmi um þetta, og nú síðast
viröist kominn tími á að gang-
setja hringekjuna vegna þyrlu-
málsins.
Dálítið þreytandi
stjórnarfar
Garri veröur að segja það alveg
eins og er að hann kann illa við
þetta stjómarfar eilífra stjómar-
myndunarviðræðna. Einhvem
veginn vantar alla festu og ör-
yggi í landsstjómina, þegar eng-
inn veit frá degi til dags hvort
ríkisstjórnin hefur þingmeiri-
hluta eöa ekki. Þó verður
ástandið enn óbærilegra þegar
ríkisstjómarmeirihlutinn veltur
á kvótaviðskiptum meö rækju,
þar sem þingmenn em keyptir
til fylgilags við stjómina. Sam-
kvæmt fyrmefndri frétt í Ríkis-
útvarpinu var verðið, sem þing-
menn Sjálfstæðisflokks á Vest-
fjöröum og Vesturlandi settu
upp fyrir smðning sinn, 7 þús-
und tonn af rækjukvóta. Pólit-
ísk sannfæring þeirra, sem
stybja ríkisstjómina, er því met-
in á 7 þúsund rækjutonna
kvóta. Einhvern tíma hefði það
þótt „prinsipplaus pólitík" að
selja sannfæringu sína fyrir ör-
lítinn rækjukvóta, og slíkt er í
sjálfu sér ekki til þess fallið ab
auka traustið á þingmeirihluta
ríkisstjórnarinnar. Það verður
hins vegar að teljast hreint glap-
ræði ef stjómarherramir ætlast
til þess að menn hafi tiltrú á rík-
isstjóm, sem byggir á auknum
rækjukvóta þegar allir vita að
enginn hefur getað veitt þann
rækjukvóta, sem í boöi er, hvort
sem er. Garra er spurn, hvort
ríkisstjómin eigi þá eftir að
missa meirihlutann, þegar í ljós
kemur að hinn aukni rækju-
kvóti mun varla duga í rækjusal-
at á saltkexið á þingflokksfundi
Sjálfstæðisflokksins?
Garri
Aukabúgreinar bankakerfisins
Dillibossasýning handa konum,
sem fyrir skemmsm var auglýst
á borö við framboð til borgar-
stjórnar, fór fram í veglegum
húsakynnum Búnaðarbanka ís-
lands við mikinn fögnuð. Þar
fara einnig fram aðrar glæsisýn-
ingar, svo sem úrslit feguröar-
samkeppni og fleira það sem
sérstaldega er til vandáð í
menningarlífinu.
Hótel ísland er í eigu Búnaðar-
bankans og starfa skemmtana-
stjóramir í umboöi banka-
stjórnar eins og annað starfsfólk
fyrirtækisins, en hótelrekstur og
skemmtanahald er ein af mörg-
um aukabúgreinum bankakerf-
isins.
Holiday Inn slæddist í eigu ís-
landsbanka með bankasamein-
ingunni miklu, þegar Útvegs-
bankinn sálugi var gefinn
nokkmm smábönkum á heljar-
þröm. Aldrei hefur verið þörf á
því hóteli, fremur en svo mörgu
ööm af því sem glámskyggnir
bankastjórar hafa verið að lána
fjármuni í á undanfömum ár-
um. Fyrirtækinu hefur verið
haldib gangandi í hálfan áratug
í þeirri von að einhver útlend-
ingur með fjárráb fengi þá flugu
í höfuðið að rekstur stórhótela á
íslandi væri gróðavegur.
Enginn nógu klikkabur
En þar sem svo klikkaður at-
hafnamaöur hefur hvergi fund-
ist utan landsteinanna, sér
bankinn þann kost vænstan að
flytja sjálfur í hótelið sitt, fyrst
enginn annar vill nýta þab.
Nú stendur fyrir dymm að hót-
elið verði gert að banka, meira
ab segja aðalstöövum íslands-
banka. Það fylgir fréttinni aö
engu þurfi að breyta. Lúxusinn
og óhófib í byggingunni er al-
veg nóg fyrir þá starfsemi sem er
einkennandi fyrir vandaöan
bankarekstur.
Þær álmur, sem ekki nýtast
höfuðstöðvunum, standa auðar
eins og hingab til.
Þegar íslandsbanki flytur, verb-
ur útibú skiliö eftir í Húsi versl-
unarinnar þaöan sem taprekst-
urinn er stundaður núna. Af því
bákni á bankinn þriðjung og
verbur þab rými sett í útleigu,
sem væntanlega gengiu: betur
en að koma hótelherbergjunum
Á yíbavangi
í gagniö.
Auk húsanna, sem hér em
nefnd, á bankinn nokkrar bygg-
ingar út um borg og bý, m.a.
stórglæsilega, galtóma banka-
byggingu, sem ráðleysið veit
aldrei hvað á vib að gera.
Skemmtanastjórar
Samtímis því að Holiday Inn
verður innsiglaö og banki settur
inn í hluta þess, er verib aö
byggja svipuð húsakynni fyrir
aldraða út um allt. Alls kyns
sjúkrarými bráövantar, og fleira
og fleira mætti til telja, sem hót-
elið vib Sigtún gæti hentað vel
til.
Svo er auövitaö verib að byggja
fleiri hótel, svo sem í Hafnar-
firði. Mikil skrifstofuhúsnæbi
em í byggingu á Innnesjum og í
næsta námunda viö 14 hæba
Hús verslunarinnar standa auð-
ir skrifstofutumar, sem bankar
eiga miklar vebskuldir í.
Þegar hótel þrífst ei í hótel-
byggingu, er í sjálfu sér snjallt
að gera hana að banka og þar
með em hótelvandræöin úr
sögunni. En þar sem ekki er víst
að húsnæbið, sem bankinn flyt-
ur úr, gangi út, fremur en svo
margar abrar bankabyggingar,
gæti verið fínn bisniss að gera
þab að gistiheimili. Það kvað
alltaf vera þörf fyrir slíkt hús-
næbi, eins og alltaf er mikil hús-
næðisekla þegar til kasta ibúðar-
hæfra bygginga kemur. Meö því
að breyta bönkum í íbúöir, hót-
elum í banka og skrifstofubygg-
ingum í krár og skemmtanahús
ættu dæmin aö fara að ganga
upp. Afgreiöslusalir banka gætu
sem best þjónaö undir líkams-
rækt og í mörgum þeirra em æf-
ingarsalir og saunaböb, svo að
litlu þarf ab kosta til.
Aukabúgreinar bankanna em
margvíslegar og em stjómendur
þeirra enda orðnir flínkari í
flestum öðmm greinum en
bankarekstri. Því er vel vib hæfi
að starfsemin flytji í flestar
byggingar aðrar en þær, sem
ætlabar em til peningavib-
skipta, og em hótel og skemmt-
anahús verbug umgjörö um þau
umsvif, sem spaugarar kalla
bankastarfsemi.
OÓ