Tíminn - 03.05.1994, Blaðsíða 8

8
WímtoM
Þribjudagur 3. maí 1994
Andreas Papandreú, forsœtisrábherra Crikklands, og eiginkona hans: ESB telur ab mœlirínn sé fullur.
S
febrúar s.l. bannaði Grikk-
land Makedóníu afnot af
höfninni í Þessaloníku. Það
jafngildir nánast fullu við-
skiptabanni á Makedóníu,
sem ekki hefur aðgang aö sjó.
Makedónía, sem áður var lýð-
veldi í sambandslýðveldinu
Júgóslavíu, mun að vísu vera í
sæmilegu vegasambandi við
nýju Júgóslavíu (Serbíu og
Svartfjallaland), en vegna við-
skiptabannsins á því ríki er lít-
ið um viðskipti þá leiðina. Þar
að auki eru Grikkir og Serbar
að vissu marki bandamenn í
yfirstandandi deilum á Balk-
anskaga. Og hætt er við að
Serbar líti makedóníska lýð-
veldið fremur illu auga.
Evrópusambandið svaraði
viðskiptabanni Grikkja meö
því að kæra þá fyrir Evrópu-
dómstólnum. Af ESB-ríkjum er
Grikkland án efa það sem
minnstra vinsælda nýtur inn-
an þess bandalags. Ástæður til
þess eru einkum að Grikkland
fær miklar fúlgur úr sameigin-
legum sjóðum ESB, en nýtir
það fé illa, að mati ESB, og yf-
irleitt er mál manna í aðal-
stöövum ESB og í höfuðborg-
um norðlægari aðildarríkja
a.m.k. að stjórnun fjár- og
efnahagsmála hjá Grikkjum sé
með forkastanlegra móti. í
breskum blöðum hefur und-
anfariö verið gefið í skyn, und-
ir rós a.m.k., að vel færi á því
aö víkja Grikklandi úr ESB;
ekkert í reglum bandalagsins
banni þaö beinlínis. Tækju
Grikkir sig á eftir brottrekstur,
mætti alltaf hleypa þeim inn
aftur.
Grískættaöir
Bandaríkjamenn
Ætla má að með viðskipta-
banni Grikkja á Makedóníu
þyki mörgum í öðmm ESB-
ríkjum að mælirinn sé fullur,
hvað Grikki varðar. Ekki síst
vegna þess, að löngum hefur
verið hætta á því aö ófriðurinn
í Króatíu og Bosníu breiddist
út til annarra hluta Balkan-
skaga.
Grikkir færa fram sér til rétt-
lætingar í deilunum við Make-
dóníu að ástæða sé til að ætla
aö það ríki hafi í hyggju að
innlima stórt svæði af Norður-
Grikklandi, sem einnig heitir
Makedónía. Þótt svo væri,
mætti kannski ætla að Grikk-
land, ríki með um tíu milljón-
ir íbúa og bæði í ESB og Nató,
gæti sofið rólega fyrir hugsan-
legum útþenslutilhneigingum
lýðveldisins Makedóníu, sem
hefur um tvær milljónir íbúa
og er sárfátækt. Eigi að síður
telja ýmsir að Grikkir hafi
nokkuð til síns máls í deilun-
um viö hið nýtilkomna ríki
við norðurlandamæri sín (það
varð sjálfstætt 1991), og kem-
ur það ekki síst fram í banda-
rískum blöðum. Bandaríkin
eru Grikkjum ekki eins and-
hverf í máli þessu og Vestur-
Evrópuríkin, og þakka ýmsir
eöa kenna um þaö áhrifum
grískættaðra Bandaríkja-
manna.
Stjarnan frá
Vergína
í grein í Time nýlega er því
t.d. haldið fram aö í stjómar-
skrá makedóníska lýðveldisins
sé ekki útilokaö að það kunni
að færa út kvíamar, að stjórn
þess hafi haft á prjónunum að
láta slá mynt með mynd af
Hvítaturni í Þessaloníku,
þekktri byggingu þar, og að
jafnvel hafi verið gefnir út í
lýðveldinu bæklingar fyrir tú-
rista, þar sem makedónískar
baðstrendur séu lofaöar. Bað-
strendur, sem hægt er að telja
til Makedóníu, eru varla nema
í grísku Makedóníu. Þá eiga í
makedóníska lýðveldinu að
hafa verið gefin út landabréf,
þar sem gríska Makedónía er
sýnd sem hluti landsins. Enn-
fremur gramdist Grikkjum
mjög er makedóníska lýðveld-
ið tók upp í fána sinn 16 geisla
stjörnuna frá Vergína, sem
fannst í gröf Filippusar Make-
dóníukonungs, föður Alex-
anders mikla.
Sú stjarna er þegar orðin heil-
agt tákn Grikkjum. Ríki þeirra
feðga, Filippusar og Alexand-
ers, náöi yfir Makedóníu bæði
sunnan og norðan núverandi
✓
I deilu Crikklands
og Makedóníu
koma m.a. viö
sögu gríska borg-
arastríbiö 1946-
1949 og þeir
feögar Filippus og
Alexander mikli
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
norðurlandamæra Grikkiands.
í augum Grikkja er makedó-
níska lýðveldið, með því að
eigna sér Vergínastjömuna, að
gera tilkall til ekld einungis
grísku Makedóníu, heldur og
áðumefndra frægra feöga. Hið
síðamefnda upplifa Grikkir
líklega sem sérlega ögrun og
móðgun. Þeir líta með mikl-
um rétti á þá feðga sem Hell-
ena og trúlega finnst þeim úr
hófi keyra að slavneskir Make-
dónar, afkomendur fólks sem
ekki kom á þær slóðir fyrr en
fyrir svo sem 1400 ámm, dirf-
ist að eigna sér þessa frægöar-
menn grískrar fornsögu.
í áðurnefndri Time-grein er
ennfremur gefiö í skyn, að
með stofnun makedóníska
lýðveldisins hafi vaknað með
Grikkjum endurminningar frá
borgarastríði þeirra 1946-
1949. Grískir kommúnistar
höfðu þá einkum ítök í norð-
urhluta landsins og nutu
stuðnings frá Tito, þáverandi
valdhafa Júgóslavíu. Grikki
a.m.k. gmnar að Tito hafi meb
þeim stuðningi stefnt að því
að ná grísku Makedóníu í ríki
sitt og einkanlega Þessaloníku,
mikilvægri hafnarborg við
Eyjahaf. Upphafið ab núver-
andi makedónísku ríki má
rekja til ársins 1945, er Tito
gerði júgóslavneska hluta
Makedóníuher hinn nýi flaggar
meb stjörnunni frá Vergína.
Makedóníu að lýöveldi í júgó-
slavneska sambandsríkinu. Því
hefur verið haldið fram að það
hafi sá gamli gert með það fyr-
ir augum að ná undir Júgóslav-
íu þeim hlutum Makedóníu
sem em innan landamæra
Grikklands og Búlgaríu.
Ótti við „íslamskt
belti"
En eins og sakir standa ættu
Grikkir ekki að þurfa að óttast
að hin nýja Júgóslavía Serba
og Svartfellinga taki upp
hanskann fyrir makedóníska
lýöveldið (sem Grikkir foröast
aö kalla Makedóníu, heldur
kenna það við höfuðborg þess,
Skopje). Meira áhyggjuefni er
Grikkjum trúlega að Tyrkir
hafa sýnt makedóníska lýö-
veldinu talsverðan áhuga.
Makedóníska stjórnin, í óöf-
undsverðri klemmu milli
Grikkja og Serba, tók því
a.m.k. um hríð ekki ólíklega.
Þab ýtti undir ugg Grikkja og
Serba um að „íslamskt belti"
þvert yfir sunnanverðan Balk-
anskaga, frá Istanbúl til Otr-
antosunds, veröi að vemleika
á ný. Það svæði var hluti
Tyrkjaveldis þangab til í Balk-
anstríðunum 1912-1913. Á
vesturenda þess er Albanía
(sem einnig á tíð Hoxha hélt
við vinsamlegum samböndum
vib Tyrkland) og Aibanir, að
miklum meirihluta til íslamsk-
ir, em ekki aðeins þorri íbúa í
Kosovo, heldur og fimmtung-
ur eða e.t.v. fjórðungur íbúa
makedóníska lýðveldisins. í
Búlgaríu em fjölmennir ís-
lamskir minnihlutar.
Með hliðsjón af þessu mætti
ætla að bæbi Grikkjum og
Makedónum væri kappsmál
að leysa þann nýja Gordíons-
hnút, er fréttamenn sem vilja
teljast orðheppnir em farnir
að kalla deilu Grikklands og
„Skopjelýbveldisins". Og í
þetta sinn ekki meb sveröi.