Tíminn - 02.07.1994, Page 4

4
Wimmn
Laugardagur 2. júlí 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavfk
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmiöja
Frjálsrar fjölmiðlunar hf.
Mánabaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Þrír afreksmenn
Á háskólahátíð fyrir viku voru fimm menn
sæmdir nafnbót heiöursdoktors. Tveir voru
erlendir menn sem á ýmsan hátt hafa verið
íslenskum vísindamönnum og háskólanum
sem stofnunar innan handar við þörf
verkefni. Þremur íslenskum mönnum voru
þökkuð merkileg störf með því að sæma þá
þessari nafnbót. Þessir þrír menn hafa starfað
á ólíkum sviðum. Einn hefur um langt skeið
verið prófessor við háskólann, annar var
prestur í prestakalli úti á landi um árabil, og
hinn þriðji hefur stundað bókagerð og
bókaútgáfu um áratugi. Allir eiga það
sameiginlegt að hafa hver á sínu sviði unnið
að menningarmálum og auðgað þjóð sína og
samtíð.
Dr. Þórir Kr. Þórðarson er arftaki Haralds
Níelssonar og Ásmundar Guðmundssonar á
stóli prófessors í gamlatestamentisfræðum og
helsti sérfræðingur landsins i semískum
málum og gyðinglegum fræðum. Verulegur
hluti íslenskrar menningar á rætur í þessum
fræðum, og kristindómur verður ekki skilinn
nema með hliðsjón af þeim. Þórir hefur því í
raun verið að fást við snaran þátt íslenskrar
menningar þótt fræðasviðið séu textar sem
urðu til fyrir þúsundum ára. Þórir hefur sett
sterkan svip á háskólann með starfi sínu og
þeim blæ húmanískrar menntunar og
glæsimennsku sem einkennir allt hans fas.
Séra Sigurjóri Guðjónsson var lengi prestur í
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd og er ekki að vita
nema dvölin þar hafi vakið áhuga hans á
sálmakveðskap. Sálmar séra Hallgríms
Péturssonar eru einhver merkilegasti
skáldskapur á íslensku og Saurbæjarpresti
hefur væntanlega oft orðið hugsað til hins
orðhaga forvera síns á Hvalfjarðarströndinni.
En séra Sigurjón hefur ekki verið við eina
fjölina felldur. Hann hefur auk stórmerkilegra
rannsókna á sálmum kynnt íslendingum
finnska menningu með þýðingum á sögum og
ljóðum finnskra rithöfunda og fyrirlestrum
um finnskar bókmenntir og sögu.
Hafsteinn Guðmundsson er hinn þriðji í
þessum hópi. Um áratuga skeið hefur hann
unnið að því að hanna bækur og gert það með
ágætum. Smekkvísi hans og næmi á form og
línur gerir margar bækur hans að listaverkum.
Hann hefur einnig unnið það stórvirki að gefa
út merkilegustu þjóðsagnasöfn íslendinga og
hafa þau jafnan tiltæk. Hafsteinn fékk hina
færustu menn til að annast þessar útgáfur og
eru þær þannig úr garði gerðar að auðvelt er
að nota þær til vísindalegra rannsókna, en
jafnframt ágætlega hentugar til lestrar.
Ennfremur hratt hann af stað stórvirkinu
íslensk þjóðmenning þar sem ætlað er að gefa
yfirlit um alla helstu þætti menningar og
samfélagshátta á íslandi frá landnámstíma til
upphafs tuttugustu aldar.
Einkenni lifandi menningalífs er fjöl-
breytni. Þremenningarnir sem hér hafa
verið nefndir eru hver með sínum hætti
fulltrúar lifandi menningarstarfs.
Viðskiptafræði
náttúruverndarinnar
eru angi af þessu máli, þar sem
mjög greinilega kemur í ljós ab
fyrirtæki stjórnast ekki af hug-
sjónamennskunni einni saman
þegar þau vilja láta fé af hendi
rakna til umhverfismála. Og vib
því er vitaskuld ekki ab búast,
allra síst þegar abrir í vibskipta-
heiminum baba sig í dýrbinni
og velviljanum sem umlykur
umhverfismálin í þjóbfélaginu,
þó þeir leggi engu meira fé fram.
Ab vera góbur og
græba á því
Án þess ab verib sé ab kasta
nokkurri rýrb á þau fyrirtæki,
sem notab hafa sér þessa leib í
auglýsingamálum sínum, þá er
ekki hægt ab neita því ab þessi
auglýsingamennska er almennt
heldur ógebfelld. Þab hefur ekki
þótt kórrétt siöfræbi aö gera
góbverk til aö hagnast á því
sjálfur, enda er þá ekki um góö-
verk aö ræöa lengur. En auglýs-
ingamennska af þessu tagi mun
þó alls ekki hverfa, þvert á móti
má búast viö aö hún sé komin
til aö vera. Spurningin hlýtur
því að vera sú hvort þeir, sem
láta þetta fara í taugarnar á sér
eba hafa lent upp á kant viö
þessa þróun, eins og t.d. Land-
vernd meö pokasjóðinn, verði
ekki einfaldlega að kyngja því og
leita leiða til að ná því út úr
stöðunni sem mögulega er
hægt. Það er auðvitað ekki allt
slæmt við þaö aö fyrirtæki leggi
umhverfismálum lib, þó þau
geri það á forsendum eigin hags-
muna. Frekar en að hrökkva í
vörn og blása í herlúðra, er
brýnt ab staldra vib og athuga
hvort ekki sé hægt ab sveigja
þróunina í jákvæða átt. Sann-
leikurinn er nefnilega sá ab aug-
lýsingasérfræðingar eiga eftir að
finna það út eftir einhvern tíma
ab áhrifin af umhverfismálun-
um séu ekki eins líkleg til aö
laða ab viðskiptavini og áður, og
þá munu fyrirtækin snúa sér
annað. ■
Birgir Guömundsson skrifar
Ab berast á
umhverfisbylgjunni
Til að fyrirbyggja misskilning,
þá stendur ekki til að Tíminn
fari út í að auglýsa með þessum
hætti. Hins vegar eru auglýsing-
ar, sem byggja á því ab fyrirtæki
eru að kaupa sér ímynd meö því
ab auglýsa sjálf sig í tengslum
vib eitthvaö sem þjóöarsátt ríkir
um, alltaf ab færast í vöxt. Á
seinni árum hefur náttúruvernd
hvers konar átt auknu fylgi ab
fagna og þaö er alveg óhætt aö
fullyrða að hvorki bankar né ol-
íufélög hafa þar til á allra síðustu
misserum haft minnsta áhuga á
umhverfismálum yfirhöfub.
Sama má segja um vakningu í
heilbrigöri ættjarðarást þar sem
sagan og menningararfleiðin er í
forgrunni, en tengist umhverfis-
málavakningunni vegna þess ab
í báðum tilfellum er landið sjálft
og virbingin fyrir því í aöalhlut-
verki. Núna hins vegar hefur
samkeppni hvers kyns stórfyrir-
tækja snúist upp í þaö ab eigna
sér sem flestar og bestar sneiðar
af umhverfismálaflórunni. Fyr-
irtækin keppast um ab baöa sig í
ljómanum, sem stafar af um-
hverfismálum og íslenskri
menningararfleifö, og nýta sér
þennan ljóma til ab skapa sér
ímynd, sem skilar þeim á end-
anum meiri viöskiptum.
Náttúruvernd skipt milli
fyrirtækja
Þannig er búiö aö gera þessi
gildi, sem okkur eru flestum
kær, ab hálfgerðu herfangi í viö-
skiptaheiminum, herfangi sem
✓
I
tímans
rás
lýöveldisári sem allir góbir ís-
lendingar sækja heim vegna
ættjaröarástar sinnar. Bankarnir
eiga líka sinn skerf: íslandsbanki
er umhverfisbankinn og Búnaö-
arbankinn stendur fyrir því að
vorið komi og náttúran vakni og
bendir því fólki á að ganga vel
um landið. Auk þess er Búnaðar-
bankinn líka með einhverjum
óskilgreindum hætti tengdur
Sigríði í Brattholti, sem bjargaði
Gullfossi með því að berja í
borðið hjá sjálfum Sveini
Björnssyni! Búnabarbankinn á
semsé Gullfoss eöa næstum því
og hver veit nema Sigríöur í
Brattholti hafi einmitt boröaö
fljótlegu „1944- Lasagna"-rétt-
inn frá SS, sem er sérstaklega
hannaður fyrir „sjálfstæða Is-
lendinga" eins og segir í sjón-
varpsauglýsingum nú á lýb-
veldisafmælisári?
Þessi auglýsingastefna fyrir-
tækja, að tengja sig einhverjum
jákvæöum fyrirbærum í því
skyni aö bæta ímynd sína, er
ekki ný af nálinni. Hins vegar
verður ab segjast eins og er aö
hún hefur beinlínis blómstrað
að undanförnu og oröið til þess
að pirra marga. Slíkur pirringur
er mjög skiljanlegur og getur
jafnvel haft ýmsar óæskilegar af-
leiðingar. Deilumál Landvernd-
ar og Hagkaupa um pokasjóöinn
Síöustu daga og vikur hef ég
stundum velt því fyrir mér hvab
yrði sagt, ef dagblaðið Tíminn
tæki upp á því aö birta sjón-
varpsauglýsingu þar sem fólk
væri hvatt til að fylgjast vel með
því sem frú Vigdís Finnboga-
dóttir, forseti íslands, væri að
gera og segja, því öll hennar
skilaboð ættu einmitt brýnt er-
indi við þjóðina. Auglýsingin
sýndi síðan Vigdísi við hin
ýmsu störf og kannski birt brot
úr einhverri minnisstæðri ræðu
sem hún hefur flutt, svona til að
undirstrika hversu merkilegt allt
er, sem hún segir. í leiðinni væri
undirstrikað hversu glæsilegur
þjóöhöfðingi og foringi þar færi.
I lok auglýsingarinnar kæmi síð-
an undirskrift blaðsins, þar sem
skrifað yrði á sjónvarpsskjáinn
eitthvað á þessa leið: „Tíminn —
blaðið sem kemur skilaboðum
forsetans á framfæri".
Eflaust yrði fjöldi manns reiöur
yfir því smekkleysi að nota for-
setann í auglýsingaskyni og
þætti það ekki samboðið virð-
ingu embættisins, auk þess sem
menn myndu efast um hvaða
hvatir lægju að baki slíkri aug-
lýsingu. Og auðvitaö þjónaöi
slík auglýsing fyrst og fremst
þeim tilgangi aö tengja blaðið
vib nafn forsetans, láta það fá
hlutdeild í þeim ljóma, sem um-
lykur frú Vigdísi, og gefa í skyn
að þar væru einhver sérstök
tengsl á milli.
Hins vegar væri það ekkert
flókið mál ab verja auglýsingu af
þessu tagi, því gagnrýnendur
hlytu að verða spurðir á móti
hvort þeir telji að hver sem er
megi ekki hæla forsetanum í
sjónvarpi og skora á abra að
hlusta á hana!
fyrirtækin skipta upp á milli sín
í auglýsingaskyni. Það nægir að
fara í huganum yfir einn eða tvo
auglýsingatíma í sjónvarpi til að
sjá hvernig þetta er orðið. OIís á
íslenska landgræbslu, Skeljung-
ur á íslenska skógrækt, Esso og
Mjólkursamsalan eiga ísland á