Tíminn - 28.12.1994, Blaðsíða 4

4
Mi&vikudagur 28. desember 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Skin og skúrir
Þaö vill verða svo aö heimsfréttirnar greina fremur
frá ótíöindum, en öörum fréttum. Um jól eru látn-
ar fljóta meö fréttir af jólahaldi og jólasiðum, sem
margar eru fremur uppskrúfaðar og ná lítt til siða
venjulegs fólks. Hins vegar var þaö svo nú sem
fyrr, aö ekki var alls staðar friðvænlegt um jólin.
Vopnahlé var þó í Bosníu, sem svo sannarlega
studdist viö spjótsodda, og enn stendur umheim-
urinn ráöþrota gagnvart hinni flóknu stöðu sem
þar er. Hins vegar berast fréttir af því aö friðvæn-
legra hafi verið í Betlehem, fæöingarborg frelsar-
ans, en oft áöur um jól, og hátíðarhöld í tilefni jól-
anna hafi einkennst af minni spennu en áöur.
Sömuleiðis á Norður-írlandi þar sem ótti og
spenna hefur veriö fylginautur þjóðarinnar í ára-
tugi.
Hins vegar geisa í Tsjetsjníu stórátök, sem engan
veginn er séö hvernig enda eöa hvaöa áhrif þau
hafa á ástandið í Rússlandi. Það er alveg ljóst að
ekki er eining um aðgerðir Jeltsíns, og langvarandi
styrjöld með tilheyrandi fórnum mannslífa getur
haft gríðarleg pólitísk áhrif í Moskvu.
Enn eitt spennu- og ófriðarsvæðið er í Marokkó,
sem sýndi sig í hinu harðvítuga flugráni sem átti
sér þar stað um jólin. Slíkir atburðir geta dregið
dilk á eftir sér.
Af öllu þessu er ljóst að umheimurinn er undir-
lagður af staðbundnum átökum, og ekki er víst að
öll kurl séu komin til grafar. Gluggi okkar íslend-
inga út í umheiminn eru vestrænar fréttastofur, en
það er langt í frá að þær gefi í ölium tilfellum
raunsanna mynd af því sem er að gerast. Stórátök
geisa í fjarlægum heimshlutum án þess að fréttir
skili sér hingað að nokkru marki. Þannig getur að
líta í eindálki í DV eftir jólin frétt í tveimur línum
um að 25 manns hafi látist í átökum í Sierra Leone
um jólin. Ekkert hefur heyrst í ljósvakamiðlunum
um átök í þessu Afríkuríki, og þessar línur hafa
vafalaust skilað sér á fjarritum án frekari umsagna.
Þannig er sjón okkar um heiminn takmörkuð.
Auðvitað er fagnaðarefni að víða hafa mál þok-
ast til betri vegar, en eigi að síður er það svo að það
er eins og ný átakasvæði myndist þegar slaknar á
spennunni annars staðar. Undirrótin getur verið af
ýmsum toga. Hún er ekki síst barátta um völd og
auðlindir, inn í geta blandast trúarbrögð og ólíkir
lífshættir. Flóttamannavandamál og minnihluta-
hópar eru uppspretta átaka. Síðast en ekki síst get-
ur verið um hreina glæpastarfsemi að ræða. Glæp-
ir hafa ávallt verið þjóðfélagslegt og alþjóðlegt
vandamál, en því miður er það svo að glæpasam-
tökum vex stöðugt fiskur um hrygg og þau hafa
meiri umsvif um heim allan. Þjóðfélagsbreytingar
í Sovétríkjunum hafa skapað vettvang fyrir glæpa-
samtök, og neyslusamfélag Vesturlanda hefur ver-
ið gróðrarstía fyrir glæpamenn eins og eiturlyfja-
sala, sem velta stöðugt meiri fjármunum og fjár-
munir þýða völd.
Það er því langt frá því að vera friðvænlegt í
heiminum nú, þótt margt hafi breyst og heims-
myndin sé ekki söm og áður. Leiðin til friðar er
löng og vandrötuð.
Rábherrafrú segir af sér
Nú um jólahátíbina bárust þau
boð um heimsbyggðina að eigin-
kona utanríkisráðherra hafi sagt
af sér sem maki ráðherra vegna
umfjöllunar um dagpeningamál
hennar, en hún hefur þegið dag-
peninga þegar hún ferðast með
manni sínum til útlanda. Bryndís
Schram, fyrrverandi utanríkisráð-
herrafrú og núverandi bara frú,
ritaöi bréf til Morgunblaðsins á
aðfangadag þar sem hún lýsti
þessari ákvörðun sinni og sagöist
jafnframt ætla að senda utanríkis-
ráðuneytinu reikning fyrir húsa-
leigu og launum upp á samtals
rúma hálfa milljón. Astæða reikn-
ingsgerðar Bryndísar er að hún
vill sýna að hún hafi unniö fyrir
dagpeningunum sínum og gott
betur. Greinilega hefur einhver
einhvers staðar eitthvað misskilið
út á hvað dagpeningagreiðslur
eiga að ganga.
Dagpeningar sem
umbun
Forsenda athugasemda og af-
sagnar Bryndísar er nefnilega að
hennar sögn sú að ef dagpeningar
séu hugsaðir sem „umbun fyrir
störf á vegum utanríkisráðuneyt-
isins, þá verður ekki annað sagt
en að þetta séu smánarlaun og
varla samboðin konu með há-
skólamenntun — eins og það
heitir á máli kjara- og jafnréttis-
baráttu — sem er treyst til þess að
koma fram fyrir hönd þjóðarinn-
ar." Upphaflega var talað um að
dagpeningarnir ættu að standa
straum af útlögðum kostnaði
vegna ferðalaga erlendis og þess
vegna væru þeir
heldur ekki
skattlagðir á
sama hátt og
laun, heldur að-
eins hluti þeirra
og þá sem
hlunnindi. í
bréfi Bryndísar
eru dagpening-
ar hins vegar skilgreindir sem
launatekjur fyrir störf í þágu ut-
anríkisráöuneytisins og er þar trú-
lega á ferðinni einhver misskiln-
ingur hjá Bryndísi eða ráðuneyt-
inu, og hafi dagpeningar hennar
verið skattlagðir á sama hátt og
laun, en ekki bara sem hlunnindi,
þá hljóta menn að leiðrétta það.
Það væri vissulega bagalegt, ef
fyrsta og eina afsögn ráðherrafrú-
ar frá ráðherrafrúardómi væri svo
byggður á þeim misskilningi að
GARRI
ráöherrafrúin segði af sér vegna
þess að hún teldi dagpeninga ekki
nógu gott kaup fyrir að taka á
móti erlendum gestum heima hjá
sér.
Enginn efast um að Bryndís er
glæsilegur fulltrúi landsins í mót-
tökum á vegum utanríkisráöu-
neytisins og þvi ábyggilega skaði
aö missa hana úr því hlutverki.
Hins vegar er það alveg sérstakt
mál hvort ástæöa er til að borga
henni, eða jafnvel eiginkonum
annarra í utanríkisþjónustunni
sem þykja standa sig vel í móttök-
um, sérstaklega fyrir að vera
glæsilegir fulltrúar á slíkum
stundum eöa greiða utanríkisráö-
herrafrúm húsaleigu fyrir aö
ákveða að taka á móti gestum
heima hjá sér. Það kemur þó dag-
peningagreiðslunum ekkert við
og sýnir að tímabært er aö endur-
skoða þessa dagpeninga í heild
sinni, því augljóslega er farið að
túlka þá sem greiðslu fyrir allt á
milli himins og jarðar.
Njála í dagpeninga-
málum
Áhugaverðasti flöturinn á
þessu afsagnarmáli Bryndísar er
þó tvímælalaust útspil Ástríöar
Thorarensen, eiginkonu Davíðs
Oddssonar, sem upplýsti að hún
hefur ekki þegið dagpeninga á
ferðum sínum erlendis. Þetta
kemur sér vitaskuld afar illa fyrir
Bryndísi, sem magnaði umræð-
una um dagpeninga upp um all-
an helming með bréfi sínu í
Morgunblaðinu og fær nú á sig
stimpil í huga almennings sem
einhver sérlegur talsmaður og
verjandi úrelts dagpeningakerfis,
sem hún átti engan þátt í að búa
til. Segja má að eiginkonur þeirra
Viðeyjarbræðra séu að skrifa sína
eigin Njálu í dagpeningamálum,
því hvorug vill hornkerling vera
og verður fróðlegt að fylgjast meö
ættarveldinu þegar Schram svarar
þessu framlagi Thorarensen.
Spennan milli húsfreyjanna á
Vesturgötunni og í Lynghaganum
bætist nú ofan á þá Sturlungaöld,
sem ríkt hefur í ríkisstjórninni
undanfarin misseri, og bætir við
fjölbreytni átakanna í stjórnar-
ráðinu. Garri
Bryndís
Ferbir an fyrirheits
Yfir jóladagana sáu þeir, sem
leið áttu um miðbik Reykjavík-
urborgar, vel klætt en nöturlegt
og einmana fólk, sem stiklaði og
skrensaöi á hálkunni. Tvennt og
tvennt saman ráfaði fólkiö um í
erindisleysu og var greinilega á
ferð án fyrirheits.
Annað slagið reyndu þessir
raunalegu ferðalangar að banka
upp harðlokaöar dyr veitinga-
húsa, sem enginn hörgull er á
þarna á svæðinu. En hvergi
fannst skjól fyrir norðangarran-
um, sem steyptist ofan af Esju
yfir höfuöborgina.
Þarna voru á ferð erlendir
ferðamenn, sem hugsunarlausir
og ósvífnir ferðafrömuðir plöt-
uðu til að fara í jólaferö til ís-
lands og þóttust góöir að selja
farmiöa og gistingu á þessum
árstíma.
Væntanlega hafa farmiðasölu-
menn ekki haft fyrir því að segja
þessum viðskiptavinum sínum
að yfir jóladagana liggur allt ís-
lenskt athafnalíf í dróma og
landsmenn allir kúra á heimil-
um sínum og sumir fara í kirkju.
Aö ööru leyti eru byggöir
steindauðar sólarhringum sam-
an.
Svik vib viöskipta-
vininn
Erlendir ferðamenn, sem ekki
eiga kunningja hérlendis, eiga
ekki annars úrkosta en að kúldr-
ast í hótelherbergjum sínum og fá
ekki einu sinni að éta nema
skrínukost, ef hann er þá tiltækur.
Það er ótrúleg skammsýni að
prakka íslandsferð inn á útlent
fólk á þessum árstíma. Besta aug-
lýsingin fyrir ferðamannaútveg-
inn eru ánægðir túristar, sem
bera landi og þjóð vel söguna og
hvetja aðra til að feta í fótspor
sín.
Á sama hátt eru vonsviknir
ferðamenn hættulegir þeim at-
vinnuvegi, sem kallaður er helsti
vaxtarsproti atvinnulífsins. Það
eru því skemmdarverk af versta
tagi að siga erlendum ferða-
Á víbavangi
mönnum til Jólasveinalands,
þegar ekki er kostur á öðmm
jólasveinum en uppstoppuðum
í búðargluggum og jólakrásirnar
eru ekki annað en þurrar sam-
Iokur, sem skemmtiferöafólkið
verður að maula á rúmstokkum
sínum í hótelum, sem gefa öllu
starfsfólki frí sólarhringum sam-
an. En taka samt á móti gestum
af fáheyröri ósvífni.
Það er ofureðlilegt að starfs-
fólk ferðamannaútvegs vilji eiga
frí um jólin, sem er eina fjöl-
skylduhátíðin á íslandi. En það
fer einfaldlega ekki saman að
siga gestum til landsins og selja
þeim gistingu, ef útvegurinn í
greininni getur hvorki veitt
þeim neins konar afþreyingu né
selt þeim almennilega að éta.
Þeir, sem ekki skilja þetta, eiga
ekkert erindi í atvinnugreinar
sem þjónusta ferðamenn. Tíma-
bundin störf eins og stöðumæla-
varsla henta þeim heimakæru
miklu betur. Það er aðeins dag-
vinna og aldrei sektað á helgum
dögum.
og svo kemur fjörib
Annað mál er það að ferða-
málafrömuðir eru að gera gaml-
árskvöld og nýárið eftirsóknar-
vert fyrir útlendinga. Enda
flykkjast þeir hingað í hundr-
aða- og þúsundatali til að sjá
mestu flugeldasýningu allra
tíma, sem allir landsmenn taka
þátt í. Þaö er eitthvaö sem vert
er að koma hingað til að sjá og
taka þátt í.
Þau hátíðahöld eru öllum að-
gengileg. Dansleikir og kráarölt
eru á nýársnótt og á nýársdag er
möguleiki að nálgast mat og
drykk fyrir góðan pening og tú-
ristaútgeröarmenn græða á tá og
fingri og allir eru ánægðir.
Hér er ólíku saman að jafna.
Platferðirnar um jólin, sem gera
hátíðina þá ömurlegustu í
minningu þeirra sem ginntir eru
til landsins, og fjörið og
skemmtilegheitin yfir áramótin
sem útlendingar eru reiðubúnir
að greiða mikið fyrir að taka þátt
í. Veitingafólkið skilur líka að
það á ekki að eiga frí yfir áramót-
in. Það er hábjargræðistími, sem
ekki á að láta ganga sér úr greip-
um.
Ferðamálastjóri vor er orðinn
svo þroskaður að hann skilur
hvílík fásinna það er aö taka á
móti erlendum ferðamönnum
án þess að veita þeim neina
þjónustu. Hann sagði í fjölmiðli
eitthvað á þá leið að þetta væri
slys sem ekki mætti endurtaka
sig. Guð láti gott á vita.
En sé eitthvert mark takandi á
öllu talinu um mikilvægi ferða-
mennaútvegs sem atvinnugrein-
ar, hljóta þeir sem hana stunda
að sinna ferðamönnum þegar
þeir þurfa á þjónustu að halda,
eða fá sér önnur stöf ella. Enda
mun greinin ekki lifa lengi, ef
fríin eiga að eiga allan forgang.