Tíminn - 30.08.1995, Blaðsíða 4

4
Mi&vikudagur 30. ágúst 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Veró í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Stækkun álversins
Útflutningur íslendinga hefur í ríkum mæli byggst
á framleiðsluvörum sjávarútvegsins. Um tveir
þriöju útflutningsins eru sjávarafurðir. Af iðnvarn-
ingi er hlutur svokallaðrar stóriðju hæstur.
Þetta gerir það að verkum að íslenskt efnahagslíf
er mjög háð sveiflum í sjávarútveginum. Því hefur
umræða um efnahags- og atvinnumál löngum
hnigið að því að skjóta verði fleiri stoðum undir
atvinnustarfsemina í landinu. Ein leið til þess sé
að nýta þá auðlind sem við eigum í orku, og selja
hana til orkufreks iðnaðar.
Um þessar mundir stendur yfir alvarleg tilraun
til þess að fá hingað erlenda fjárfestingu og auka
orkusölu til stóriðju. Um nokkurt skeið hafa stað-
ið yfir viðræður við Alusuisse-Lonza um stækkun
álversins í Straumsvík, þannig að í stað 100 þús-
und tonna ársframleiðslu verði hún 160 þúsund
tonn.
Reynslan kennir íslendingum að ekkert er víst
um lyktir slíkra viðræðna fyrr en skrifað hefur ver-
ið undir. Samningaviðræður um slíkar fram-
kvæmdir eru bæði flóknar og erfiðar. Ekki skal því
um það spáð hvort stækkun álversins gengur eftir.
Álverð er háð sveiflum á heimsmarkaði, eins og
íslendingar hafa fengið að kynnast. Viðræður um
álver á Keilisnesi sigldu í strand eftir mikið verðfall
á áli, sem átti meðal annars rætur að rekja til mik-
ils framboðs frá Austur-Evrópu, einkum Rússlandi.
Nú hefur verð hækkað á ný, og áhugi virðist fara
vaxandi á uppbyggingu nýrra álvera.
Fréttir berast nú af áhuga fleiri þjóða á því að
fjárfesta í álverum hérlendis. Það er hins vegar var-
hugavert að rjúka upp til handa og fóta, þótt heyr-
ist af slíkum áhuga til dæmis Kínverja á aö reisa
hér álver. Leiðin er löng frá hugmynd um slíkt til
framkvæmdar. Eigi að síður sýnir þessi áhugi að
markaöurinn þykir vænlegur nú um stundir og
það ætti að styrkja stöðu okkar frekar en hitt.
Hin almenna stefnumörkun gagnvart erlendri
fjárfestingu í stóriðju hefur verið sú að fyrirtækin
starfi í íslensku umhverfi og hlíti íslenskum lög-
um. Einnig aö þau komi fyrir fullkomnum meng-
unarvörnum í verksmiöjum sínum. Sú krafa hlýt-
ur að vera uppi í þeim viðræöum sem nú fara
fram. Þá ber mikil nauösyn til þess aö setja niður
þær deilur sem hafa veriö viö verkafólk í álverinu.
Stööugir árekstrar hafa slæm áhrif bæöi á þeim
vinnustað og út í frá. Þessi mál geta orðið erfiö við-
fangs. Mikilvægur áfangi náðist þó í síöustu samn-
ingum í álverinu, um að samið verði við alla starfs-
hópa þar í einu, en nú virðast forsvarsmenn þeirra
vilja ganga enn lengra, og staöa samningamál-
anna er dregin inn í viöræöur um stækkunina.
Eitt af því sem gerir íslenskt efnahagslíf veikara
en ella, er aö fjárfesting hefur veriö í lágmarki og
erlendar fjárfestingar hér mælast vart. Með samn-
ingum um stækkun álversins yrði nokkur breyting
á, þótt varast skuli að líta á það mál eitt og afmark-
að sem töfralausn í efnahagsmálum.
Ysinn er fyrir „innan múrvegginn"
Garri hefur alltaf komist í eitt-
hvert annarlegt ástand á söfnum.
Þá koma honum í hug ljóblínur
Jóns Helgasonar: „Innan við múr-
vegginn átti ég löngum mitt sæti
/ utan vib kvikabi borgin meb
gný sinn og læti". Garri hefur
haft þá tilfinningu að grafarró
ætti að ríkja á söfnum og starfs-
fólk jafnt og þeir sem koma þar í
heimsókn ættu aö læðast um á
tánum til þess að trufla ekki þegar
gengið er á vit fortíðarinnar.
Mannabein í Þjóö-
minjasafni
Þjóðminjasafn íslands er virðu-
leg bygging vestur við Melatorg.
Þar eru ýmsir góðir gripir varð-
veittir, og nýlega hafa borist frétt-
ir um að þar séu gömul manna-
bein. Hins vegar berast nú fréttir
af því að „gnýrinn og lætin" séu
aðallega þar innan veggja, það er
að segja að starfsfólkið á þessari
stofnun sé eins og hundur og
köttur og ekki dugi minna heldur
en að skrifa menntamálaráðherra
opib bréf og leita til umboðs-
manns Alþingis til þess að fá að
rannsaka þá hluti sem þar finn-
ast.
„Setið á beinunum"
í Morgunblaðinu birtist um
helgina hvorki meira né minna
en heilsíðugrein — opið bréf til
Björns Bjarnasonar menntamála-
rábherra þar sem höfundur bréfs-
ins, Margrét Hermanns-Auðar-
dóttir, segir farir sínar ekki sléttar.
Hún vilji fá aðgang að manna- og
dýrabeinum úr gröfum í þágu vís-
indanna. Með rannsóknum
hyggst hún lengja íslandssöguna
dálítiö.
Hins vegar kvartar hún yfir ein-
hverjum dularfullum manni,
starfsmanni safnsins, „sem situr á
beinunum" svo notuð séu hennar
eigin orð. Þessi ákveðni maöur
situr svo fast, að ráðstefnur Þórs
Magnússonar og Sturlu Böðvars-
sonar með henni um málið hafa
ekkert að segja.
Dularfullt
Garri hefur ávallt litið með
lotningu til Þjóðminjasafnsins,
en aldrei hafði honum dottið í
hug að svo mikil mýstík væri í
GARRI
þessu sakleysislega húsi, ab mab-
ur sæti þar á mannabeinum og
enginn mannlegur máttur gæti
haggað honum þaðan. Hins vegar
getur Garri tekið undir það, ab
þaö er stórvarasamt að stunda
rannsóknir sem lengja íslands-
söguna. Stórafmæli eins og þegar
haldið var upp á ellefu hundruð
ára afmæli íslandsbyggðar eru þá
bara plat, svo eitthvaö sé nefnt.
Hins vegar er þarna vib mikinn
vanda að stríða fyrir Þjóðminja-
safnið og vísindamenn þess. Hér
er ekki hægt að beita formúlunni,
sem notuð var við silfursjóðinn
fræga frá Miðhúsum, að „enginn
sjóður sé eldri en yngsti hlutur-
inn í honum".
„Skollaleikur"
Já, það er fjör á Þjóðminjasafn-
inu og ysinn þar inni gefur ekkert
eftir umferðargnýnum á Mela-
torginu. Samkvæmt upplýsingum
Margrétar Hermanns-Auðardótt-
ur er þar stundaður „skollaleikur"
af sumum starfsmönnum, meðan
aðrir „sitja á mannabeinum" og
verður ekki hnikað þaðan. Garri
er ekki trúaður á yfirnáttúrlega
hluti, en ætli beinagrindurnar fari
ekki í skollaleik næst. Þá færi
skörin að færast upp í bekkinn.
Garri er svo jarðbundinn aö
hann býst ekki við að svo verði í
bráð. Nú er bara að bíða og sjá
hvort bréf frá Birni Bjarnasyni fær
þann sem situr á beinunum til
þess að hreyfa sig. Ef svo verður,
þá mun málið leysast. Hins vegar
er seinlegt og viðurhlutamikið
fyrir starfsmenn einnar stofnunar
að þurfa að skrifa bréf til mennta-
málaráðherra til þess að bibja
vinnufélaga sína að færa sig.
Gani
Velferð og alvöruvelferb
Þau stórmerku tíöindi gerðust um
daginn ab verkalýösleiðtogi brá
sér til útlanda til að kynnast af
eigin raun hvernig vinnandi fólk
hefur það í evrópsku velferðarríki.
Hann kom nokkru fróbari heim.
Björn Grétar Sveinsson, for-
mabur Verkamannasambandsins,
ræddi viö íslenskt fólk sem stund-
ar vinnu í Danmörku og komst að
því aö fjölskylda getur lifað
áhyggjulitlu lífi af dagvinnu
einni saman og fest kaup á sóma-
samlegu húsnæði án þess ab reisa
sér hurðarás um öxl.
í vibtali vib Tímann furðar leið-
toginn sig á því hvernig danskur
fiskiönaður getur greitt fólki um
1150 krónur á klukkustund fyrir
sömu störf og íslenskt verkafólk
fær 300 krónur fyrir ab inna af
hendi. Meb stórátökum og bónu-
sum kemst íslenskt fólk í flsk-
vinnu upp í 450 krónur á tímann
þegar best lætur.
Bætur ýmis konar gagnast fólki
betur í Danmörku en hér og síb-
ast en ekki síst virbist fólk eiga
töluvert eftir af launum sínum
eftir skatta.
Allt er þetta í mótsögn vib þab
sem búib er ab ljúga vel og lengi
hér á landi um launakjör heima
og heiman, skatta og húsnæbis-
mál og velferb og lífsafkomu yfir-
leitt.
Jöfnubur og
stéttleysi
ísland er velferbarríki, ekki
vantar þab, hér er gott ab vera,
hér Iíbur öllum vel, skattapró-
senta er alls staöar hærri, einka-
eignastefnan í húsnæbismálum
er sérlega vel lukkib, allir fá
ókeypis menntun og heilbrigöis-
þjónustu. Jöfnubur ríkir í stétt-
lausu þjóbfélagi.
Svona þula er vel þekkt úr ræb-
um á tyllidögum þegar fyrirfólk er
ab hæla sjálfu sér fyrir alþýbleg-
heit og telja armingjunum trú um
hve gott og göfugt sé ab vera ís-
lendingur.
Og rétt er þab ab hér ríkir vel-
ferb. Þab er velferb nómenklatúr-
unnar, velferb eigenda lands,
hlunninda og kvóta, velferb fjár-
magnseigenda og stóreignafólks,
velferb stórfyrirtækja, háembætt-
ismanna og forstjóra og allra
þeirra ábyrgbarlausu sem fara
meb fjármuni annarra.
En þegar Björn Grétar Sveins-
son, formabur Verkamannasam-
bandsins, fór ab kynna sér málin í
Danmörku komst hann ab ab því
ab velferbin á Norburlöndum,
sem er áþekk og víba gerist í norb-
anverbri Vestur Evrópu, er af öbr-
um toga en þeim sem íslending-
um er talin trú um ab ríki í al-
vöruvelferbarríkjum.
Á víbavangi
Veraldir
Verblag, kaupmáttur og skatt-
heimta og afkoma verkafólks sýn-
ist meb öbrum hætti í þeirri ver-
öld sem Björn Grétar heimsótti
en á þeim vígvöllum kjarabarátt-
unnar sem hann hefur alib aldur
sinn á til þessa. Þar hefur hann
notib leibsagnar Alþýbubanda-
lags og annarra alþýbuvina til ab
koma verkamannalaunum upp í
300 krónur á meban vestrænir
velferbarsinnar geta státab af þre-
faldri þeirri upphæb eba meira til
sinna verkamanna.
Um skattheimtu af skítalaun-
um og þrúgandi húsnæbisbyrbar
er rétt ab ræða ekki ab sinni.
íslenska velferbarríkib er stað-
reynd. Villubyggingar, bílakaup,
utanlandsferbir, hlutabréfaeign,
landeignir, kvótaeignir og hjarbir
hálaunamanna og fólks meb gríb-
arleg lífeyrisréttindi eru til vitnis
um þab. íslendingar hafa þab
gott.
En hvaba íslendingar hafa þab
gott og hverjir tilheyra velferb-
inni? Varla umbjóbendur Björns
Grétars Sveinssonar. Tæplega
hundrabþúsundkrónafólkib sem
borgar skattana og skuldar meira
en þab fær nokkru sinni unnib
fyrir.
Atgervisflóttinn verbur ekki
stöbvabur meb því ab guma af
velferb og stéttleysi og ab láta nó-
menklatúruna komast upp meb
ab ljúga því upp endalaust ab
hvergi ríki eins mikill jöfnubur og
á ísiandi. Jöfnuburinn er nefni-
lega eins og í dýraríki Orwells;
sumir eru svo miklu jafnari en
abrír.
Þjóbarframleibsla og útflutn-
ingur er óvíba eins mikill og á ís-
landi. En hvar lendir afrakstur-
inn?
Ef þab tækist ab taka upp heib-
arlega og hreinskilna umræbu um
hvar þjóbaraubnum er gloprab
nibur og hverjir njóta þess sem
ekki fer til spillis er ef til vill ein-
hver von til þess að vinnandi fólk
staðnæmist á ættjörbinni.