Tíminn - 21.09.1995, Qupperneq 5

Fimmtudagur 21. september 1995
5
Siguröur Kristjánsson:
Bændur hörfa í sínu stríði
'
Staöa kaupfélaga sem annarra
sláturleyfishafa á síöari árum,
hefur veriö sú aö kaupa siát-
urafuröir á ákveönum veröum án
traustra viöunandi sölumögu-
leika á samsvarandi verölagi. Niö-
urstaöan hefur því víöa oröiö sú
aö þessi þáttur í rekstri samvinnu-
félaga hefur veriö rekinn meö
halla. Undirstaöan undir eölileg-
um árangri kaupfélaga sem slátur-
leyfishafa, miöaö viö aöstæöur í
dag, viröist vera samstaöa meö
Kjötumboöinu (áöur Goöa) sem
söluaöila og sem mest úrvinnsla
kjötafuröa í heimabyggö, grund-
völluö á verkaskiptingu milli fé-
laga þannig aö samkeppni tak-
marki ekki um of framleiöslu-
möguleika. Ekki er vafi á því aö
kjötvinnslurnar hafa víöa veriö
aö gera góöa hluti, skapa atvinnu
og draga úr birgöum afuröa og
hreinlega örva kjötneyslu. Þeir
sem best þekkja til geta væntan-
lega veriö því sammála aö sam-
stööu um afuröasölu Kjötum-
boösins mætti auka, til mikilla
hagsbóta fyrir aðildarfélög. Um-
ræðan á þessum nótum er oröin
löng án fullnægjandi árangurs.
Samstarf Goða og Sláturfélags
Suöurlands var ekki sem skyldi og
heföu bændur átt aö sjá ástæðu til
þess aö stilla saman strengi sam-
vinnufélaga um sína eigin hags-
muni.
Ef erlendar landbúnaðarafurðir
flæöa inn í landið á þeim nótum
Samvinnumálefni
2. grein:
Búvörusala
„Hvaö verður um eðlilega
landnýtingarstefnu þegar
bcendutn fcekkar, svo sem
allar horfur eru nú á? Eiga
grösugar heiðar að verða
stórlega vannýttar og svo
langt á tnilli bceja í byggð
að nánast sé útilokað að
smala heimahaga og
heiðalönd vegna fámennis
í sveitunum?"
sem ýmsir innflytjendur óska eft-
ir, þá væri mikil vá fyrir dyrum
hjá bændum. Sem betur fer, virð-
ist sem íslensk stjórnvöld átti sig á
hættunni og reyni að hafa vald á
þróuninni. Sá línudans kann þó
aö enda í ýmsum ógöngum og
þetta veldur verulegri óvissu um
framtíð búskapar í sveitum lands-
ins. Eins og sakir standa, er mjólk-
urframleiðsla og sala mjólkur og
mjólkurafuröa í nokkru jafnvægi
og stórgripakjöt virðist vanta á
markaö. Þjóðin lærir sífellt betur
neysluna á kjúklingum og svín-
um, en okkar ágæta dilkakjöt hef-
ur illilega orðið útundan, þar sem
sala þess hefur dregist saman ár
frá ári. Bændastéttin er í þeim
vanda í sauðfjárræktinni að hún
virðist tilbúin aö ganga til
hreinna nauöasamninga viö ríkis-
valdið í því verkefni að ná nýjum
búvörusamningi.
Bændur hljóta að hafa áttað sig
á því að nýju afurðasölulögin
hafa dregið kraft úr afurðasölufé-
lögunum, þar með talið kaupfé-
lögum, og nú veröa bændur sjálf-
ir víöa aö taka áhættu af afurða-
sölu meö öðrum hætti en í gamla
umboðssölukerfinu, þ.e. með
hlutafjárframlögum og samstarfi
við ný og framandi félög, stund-
um í óþægilega mikilli fjarlægð.
Bændur hafa áttað sig á því að
sláturleyfishafar eru ósamstæðir
og sundraöir og þetta rýrir getu
þeirra til árangurs fyrir bænda-
stéttina. Bændur ættu að hug-
leiða að hvergi hafa þeir verið fé-
lagslega virkari heldur en í kaup-
félögunum og nær því að geta
haft áhrif á sín sölumál. Sú leið er
sem betur fer ennþá víða opin, en
það kann að vera spurning um
einhug sem er undanfari árang-
urs. Heldur er sennilega til bóta
að pólitískir litir kaupfélaga hafa
fölnað að mun, enda er ekki aö
sjá að pólitísk forsjá hafi ráðið
sigrum eða ósigrum í samvinnu-
starfi síðari ára.
Hlutverk bænda er fremur erfitt
og ógeðfellt eftir stefnumörkun
þeirra austur á Héraði nýlega. Þeir
eru að hörfa í sínu stríði og skilja
eftir þá gömlu og tekjuminnstu,
en ætla að reyna að gera þá sterk-
ustu sterkari. Þetta er víst ekki í
samræmi við takmark samvinnu-
verslunar og - afurðasölu, sem ég
hef skiliö svo að beindist aö því
að skapa eitthvað og hlutfallslega
jafnt til allra. Svariö mun þó vera
það aö miðað við mat skynsem-
innar á líklegri þróun, sé fátt ann-
aö til ráöa en þaö sem reyna á.
Flatur niöurskurður búfjár kom
vissulega ekki til greina og þar var
þegar of langt gengiö. Mér finnst
raunar aö bændur kunni ekki
lengur á sín tæki, kaupfélögin, og
fylgi því ekki lengur eftir að þau
vinni saman eftir þeim reglum að
besti árangur sé tryggöur. Þess er
að vænta að menn átti sig á þessu
að lokum, en viðbúið er aö þaö
taki sorglega langan tíma.
Hvaö verður um eölilega land-
nýtingarstefnu þegar bændum
fækkar, svo sem allar horfur eru
nú á? Eiga grösugar heiðar að
verða stórlega vannýttar og svo
langt á milli bæja í byggð að nán-
ast sé útilok'að aö smala heima-
haga og heiðalönd vegna fá-
mennis í sveitunum? Félagslíf
sveitanna fær lítinn byr í seglin
við þessar aðgerðir, jafnvel þótt
einhverjar kastalajarðir eflist. Mín
skoðun er sú að betur hefði verið
varið verulegum fjármunum til
sölustarfs erlendis fyrir sauðfjár-
ræktina, heldur en færa ýmsum
verslunum heppilega tilbobsvöru
í sífellu. Neysluþróunin innan-
lands viröist ekki benda til þess að
útsöluaðferöin hafi gefið góða
raun. Kröftugt markaðsstarf inn-
anlands er auðvitaö nauösynlegt
og þar virðast hafa hitt í mark til-
búnir réttir Sláturfélags Suður-
lands. Það er hins vegar betra að
sláturleyfishafar og samtök þeirra
skipuleggi sölustarfib erlendis
þannig að besta árangurs sé að
vænta, og ég tel að frekar þurfi að
efla aðila í faginu til dáöa, fremur
en fisksölufyrirtækin okkar fari að
taka að sér kjötsölu erlendis.
Höfundur er kaupfélagsstjóri.
Öfugstreymi í skattheimtu
Tekjuójöfnuður hefir farið vaxandi
í landi okkar og er oröinn óhæfi-
legur. Hitt er þó öllu verra, að
skattheimtan hefir aukið á ójöfn-
uðinn í stab þess að draga úr hon-
um. Svo viröist sem allir flokkar
standi að þessari þróun, og verka-
lýðshreyfingin sættir sig við hana.
Ahugamál hennar er ávöxtun líf-
eyrissjóðanna. Þannig kom í hlut
Jóns Baldvins, jafnaðarmanns, að
afnema stjghækkun tekjuskattsins,
meðan hann var fjármálaráðherra.
Hann kom líka á svonefndum mat-
arskatti. Þegar sá skattur var lækk-
aður nibur í 14% ab kröfu ASÍ,
högnuðust tekjuháir mest, því að
þeir eyða miklum mun meira í
matvörur en láglaunafólk. Erlendis
tíðkast mjög, ab matarskattur
(virðisaukaskattur á matvörur)
komi til frádráttar tekjuskatti lág-
launafólks, en skattstofninn látinn
haldast. Með því móti hefði ríkis-
sjóður hér getaö sparað sér nál. 2
LESENDUR
milljarða króna og þó tryggt skatta-
legt réttlæti.
Skattleysismörk hafa verið færð
niöur í kr. 58.536 mánaöartekjur,
sem duga naumast fyrir fram-
færslu. Af þessu má ljóst vera, að
nauðþurftatekjur eru skattlagðar
með 41,93% skattprósentu. Á sama
tíma er tekjuskattur hlutafélaga
lækkaður í 33%. Og þeir, sem hafa
efni á að kaupa hlutabréf, fá sér-
staka skattaívilnun. Vaxtatekjur
þeirra, sem peninga eiga, eru skatt-
frjálsar og bankainnstæður verð-
tryggðar. Svonefnt abstöðugjald,
sem innheimt hefir verið af fyrir-
tækjum, var fellt niður. Þab var
eini skatturinn, sem sum fyrirtæki
greiddu. Þá er og í skattalögum
ákvæði, sem heimilar fyrirtækjum
skattafslátt skv. verðbreytingar-
stuðli, ef þau eiga í árslok fé í sjóbi,
vörubirgðir eöa inneignir hjá við-
skiptavinum. Skuldug fyrirtæki fá
hins vegar skattviðbót!
Öll þessi fríðindi fyrirtækja eru
réttlætt með því, að þau auki fram-
kvæmdir og dragi úr atvinnuleysi.
En í landi ónógrar kaupgetu al-
mennings gerist ekkert slíkt. Til-
gangslaust er að framleiða meira,
þegar vörumar seljast ekki. Vísasta
leiðin til að efla atvinnu er að auka
kaupmátt hins breiða fjölda lág-
launafólks. Verðtrygging fjárskuld-
bindinga og vaxtaokriö hefir gert
ísland að láglaunasvæði.
Ingibjörg Sólrún sver sig í ætt við
Jón Baldvin, þegar hún hækkar
strætisvagnafargjöld eldri borgara
um 100%. Henni heföi veriö nær
ab veita þeim ókeypis farmiba eftir
allar þær skerðingar, sem aldraðir
og sjúkir hafa orðið að þola í ráð-
herratíð Sighvatar Björgvinssonar.
Viðskiptafrœðingnr
Þjófsnautar
Tölvuþjófnabir eru áberandi í frétt-
um.
Við lesum fréttirnar eða hlustum
og fyllumst leiða yfir þeirri vaxandi
ógæfu sem dynur á þjóðfélaginu.
Við fáum þá skýringu á tíðum
tölvuþjófnuðum, að auövelt sé fyr-
ir þjófana að losna við slíkt þýfi.
Við hugsum ef til vill ekki
lengra.
Ef við hugsuðum lengra, væri
fyrsta hugsunin sjálfsagt þessi:
Hvað gerir þjófunum svo auðvelt
að losna við tölvur?
Og hið augljósa svar kæmi
óþægilega við okkur: Nægilega
margir eru tilbúnir til að kaupa
þýfiö, þjófsnautarnir eru nógu
margir til þess að gera afbrotið arð-
vænlegt, bæöi hratt og áhættulítið.
Áhættulítið vegna þess að þeir sem
kaupa munina vita sem er: Ef hlut-
urinn finnst verður hann færður
réttum eiganda og ekki getur þjóf-
urinn endurgreitt það sem hann
hefur fengiö í sinn hlut.
Önnur spurning vaknar: Er lík-
legt að sá sem kaupir viti að hann
er að kaupa þýfi? í mörgum tilfell-
um, ef ekki flestum, er það harla
líklegt.
Og þá er það að lokum þessi
spurning: Hver er sekt þeirra sem
vísvitandi kaupa stolna muni?
í refsilögum eru ákvæði sem ná
yfir slíkt athæfi og heimila refs-
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
ingu, en því hefur Iítið verið beitt.
Eg sagði í upphafi máls, að við
fylltumst leiöa yfir þeirri ógæfu
sem dynur á þjóöfélaginu vegna
þjófnaða, en er ekki enn meiri
ástæða til leiða vegna þess sjúklega
hugarfars sem þjófsnautarnir hafa?
Krunkandi sagnaþulur,
pastasósur og veggfóður
Út eru komnar hjá íslenska kilju-
klúbbnum þrjár nýjar bækur:
Harún og sagnahafið er skáldsaga
eftir Salman Rushdie, sú fyrsta sem
hann skrifaði eftir að hann lauk við
Söngva Satans og hlaut líflátsdóm
klerkaveldisins í Iran. Dag einn fer
allt úrskeiðis hjá sagnaþulnum Ras-
híd Khalífa: kona hans fer frá hon-
um og þegar ^_______
hann opnar Krtkttir í»f
munninn til að
segja eitt af sín-
um frægu ævintýrum kemur hann
ekki upp oröi, heldur krunkar. Ras-
híd hefur misst frásagnargáfuna og
í ljós kemur að hinn fláráði Khatt-
am-Shúd ætlar að menga sjálft
sagnahafið. Hannes Sigurðsson
þýddi bókina, sem er 163 blaðsíður.
Hún kostar 799 krónur.
Hundrað góðir réttir frá Miðjarðar-
hafslöndum er matreiðslubók eftir
Diane Seed. í bókinni eru hundrað
uppskriftir frá ýmsum Miðjarðar-
hafslöndum: súpur, brauð, pasta-
og hrísgrjónaréttir, grænmetisréttir,
fisk- og kjötréttir og ábætisréttir.
Áður hafa komið út eftir sama höf-
und bækurnar 100 góðar pastasósur
og 100 góðir ítalskir réttir. Helga
Guðmundsdóttir þýddi bókina,
sem er 127 blaðsíður. Hún kostar
890 krónur.
Sub Rosa er spennusaga eftir
__________ norska höfund-
hnlmm innKim Smáge. I
UUl\Ul 11 vetrarhörkunum
í Þrándheimi
opnar listamaður sýningu á mynd-
um, sem unnar eru úr mörgum lög-
um af veggfóðri í íbúöinni sem
hann býr í. Skömmu síðar finnst
eigandi gallerísins myrtur í sömu
íbúð. Brotist er inn í galleríið og
þaðan stolið myndinni Sub Rosa.
Rannsóknarlögreglukonan Anne-
kin Halvorsen fær málið til með-
feröar og verður að fara sínar eigin
leiðir við lausn þess. Illugi Jökuls-
son þýddi bókina, sem er 277 blað-
síður og kostar 799 krónur. ■
Þjófsnautarnir eru nefnilega
„venjulegt fólk", heiðarlegt á yfir-
boröinu og telja sjálfum sér og öðr-
um trú um að þeir megi ekki vamm
sitt vita.
Að stela er svo fjarri þeim að þeir
væru vísir til að fara í meiðyrðamál
við hvern þann sem vægi að
mannorði þeirra með dyigjum um
þjófnað eða hylmingu.
f línunum hér að framan hef ég
dregiö upp þjóðfélagslega hryggð-
armynd og hlýt að leita lausna.
Enn berast böndin að linkunni í
réttarkerfinu.
Þau réttarúrræöi sem til em virð-
ast ekki vera notuð og þar með
verða að engu hin miklu áhrif sem
vitneskjan um refsingu ætti að
hafa, hin svoköllubu almennu
varnabaráhrif refsinga, hin fyrir-
byggjandi áhrif.
Hvítflibbabrotin eru einmitt þau
brot sem vænlegast er ab hamla
gegn með því að taka fast á þeim.
Það myndu sjálfsagt margir
„venjulegir menn" hugsa sig tvisv-
ar um áður en þeir keyptu hluti af
vafasömum seljendum, ef lögun-
um væri framfylgt og þeir ættu
refsingu á hættu.
Já, þaö er leitt aö ekki skuli vera
tekið á hlutunum af þeirri hörku
sem nauösynleg er og sanngjörn,
þegar af hörkunni leiðir fækkun af-
brota og um leiö betra þjóðfélag. ■