Tíminn - 13.10.1995, Blaðsíða 4

4

Föstudagur 13. október 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: )ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Deila í farsælum
farvegi
Það hefuí lengi legið í augum uppi að strandríkin við
Dumbshaf eiga sameiginlegra hagsmuna að gæta
varðandi fiskveiðar og nýtingu auðlinda hafsins.
Fiskistofnar synda milli lögsögu ríkjanna og eftir að
þekking og veiðitækni fleygði svo fram að mögulegt
var að nýta fiskislóðir íshafsins tókst ágæt samvinna
um nýtingu og verndun ýmissa tegunda. Vísinda- og
embættismenn réðu ráðum sínum og stjórnuðu
veiðum á síld og loðnu og gekk árekstralítið.
Síðar æxluðust málin svo að Norðmenn og Rússar
tóku að sér stjórn þorskveiðanna á stórum hafsvæð-
um og Smugan í Barentshafi varð að slíku ágrein-
ingsefni að við vinslitum lá. Hefur deilan og sá yfir-
gangur, sem allar þjóðirnar telja sig beittar, skaðað
samvinnuna og hagsmuni allra viðkomandi. Ein-
hverjir mettúrar einstakra útgerða skipta miklu
minna máli en af er látið, ef litið er til heildarhags-
muna.
Það er því gleðiefni að utanríkisráðherrar íslands,
Noregs og Rússlands hafa náð saman og standa góð-
ar vonir til að semjist um kvóta til handa íslending-
um í Barentshafi og á Svalbarðasvæðinu svokallaða.
Þótt sá kvóti verði minni en íslenskum skipum hefur
tekist að ná upp úr Smugunni, vega aðrir og veiga-
meiri hagsmunir það upp.
Ekki er við því að búast að það samningaferli, sem
nú er hafið, leysi málin okkur í hag á svipstundu. í
næstu viku verður fundað í Moskvu og mun þá
væntanlega skýrast í hvaða farveg viðræðurnar fara
og hve víötækir þeir samningar verða, sem stefnt er
að því að ná.
Hér er ekki einvörðungu um það að ræða að semja
um kvóta íslendingum til handa, heldur líka um
sameiginlega nýtingu sjávargæða á gríðarstóru haf-
svæði og mikilvægu. Og ennfremur um samvinnu og
viðskipti á mörgum þeim sviðum sem varða sjávarút-
veg og jafnvel fleiri greinum.
Smugudeilan hefur staðið í um þrjú ár, hefur varp-
að skugga á samskipti góðra nágranna, dregið úr við-
skiptum og áreiðanlega skaðað hagsmuni allra þjóö-
anna sem nærri henni koma.
Því er mál að linni og að málin séu rædd af skyn-
semi og fundin sú framtíðarlausn sem allir megi við
una. Það verður aldrei gert með því að einn samn-
ingsaðilinn heimti allt og láti ekkert í staðinn. Því er
mikilvægt að þjóðin öll standi fast að baki Halldóri
Ásgrímssyni utanríkisráðherra, sem sannarlega hefur
lagt sitt af mörkum til að leysa þessi erfiðu mál úr
sjálfheldunni sem þau voru komin í.
Hafa veröur í huga aö hér er ekki á ferðinni mál
einhverra sérstakra hagsmunaaðila. Útgerðarmenn
og sjómenn geta haft sínar skoðanir og tillögurétt
um hvernig fiskvernd og veiðum verður háttað í
Dumbshafi, en engin ástæða er til að þeir eigi síðasta
orðið í viðkvæmum milliríkjasamningum, fremur en
þeir landar þeirra sem stunda önnur störf.
Utanríkisráöherranir Halldór Ásgrímsson, Björn
Tore Godal og Andrei Kozyrev hafa allir sýnt góðan
samningsvilja og er vel treystandi til að leiða deilu-
málin til farsælla lykta.
Prímadonnur fá spark
Óvenjulegar fréttir berast af átökum
milli þeirra Osmo Vanska, hins
finnska stjórnanda Sinfóníunnar,
og Guðmundar Emilssonar, dag-
skrárstjóra tónlistardeilar RÚV, og
ekki verður annað séð en að á ferð-
inni sé klassískur prímadonnuslag-
ur í sérflokki. Deila þessara tveggja
manna náði hámarki á tónleikum
NordSol sl. laugardag, sem var tón-
listarkeppni ungra einleikara á
Norðurlöndum.
Deilan er að sönnu illskiljanleg.
Þó er ljóst aö hljómsveitarstjórinn
telur Guðmund Emilsson hafa troð-
ið sér í dómnefnd keppninnar og
meö ofríki komið því svo fyrir að
verk eftir Sibelius lenti ekki inni í
útsendingu Sjónvarpsins frá tón-
leikunum. Finninn er þannig kom-
inn í allstóran hóp samstarfsmanna
Guðmundar hjá RÚV sem sagt er að
hafi iðulega lent í útistöðum við
dagskrárstjórann og borið á hann
ofríki og yfirgang.
Fagnabarlætin í lokin
Á hinn bóginn liggur það líka fyr-
ir aö kröfur Finnans hafa verið
miklar og metnaðarfullar, því hann
virðist hafa lagt aöaláherslu á að
vera sjálfur í sviðsljósinu þegar
sjónvarpsútsendingin var. Sú virðist
í það minnsta skoðun Guðmundar,
sem m.a. fullyrðir í Morgunblað-
sviðtali í gær að listrænar hvatir að
baki kröfu Osmo Vánská um að
hafa Sibeliusarverkið síðast á tón-
leikunum hafi verið „til þess að
hann gæti einn baðað sig í fagnað-
arlátunum í lokin og þyrfti ekki að
deila sviðsljósinu með öðrum".
Guðmundur bætir svo um betur
með því að segja að Finninn hafi
marg- kúvent í afstöðu sinni, allt
eftir því á hvaða tíma sjónvarpsút-
Cuömundur Osmo
sendingin frá tónleikunum átti að
vera. Guðmundur segir að finnski
hljómsveitarstjórinn hafi gert það
að úrslitakröfu sinni að úr því að
hljómsveitarverkinu, sem hann
stjórnaði, yrði ekki sjónvarpað
beint, þá myndi lýðkjörinn fulltrúi
þjóðarinnar, sjálfur forseti íslands,
skyldaður til að fylgjast með í saln-
um, þegar hann stjórnaði. Það gekk
eftir og kallaði Guðmundur þaetta
GARRI
að forsetinn hefði verið gísl finnska
hljómsveitarstjórans.
Garri er ekki í neinni aðstöðu til
að leggja mat á yfirlýsingar þeirra
fjandvina Vánská og Guðmundar,
en hitt er athyglisvert að allur þessi
hamagangur virðist vera til kominn
vegna þess að ákveðið var að sjón-
varpa frá tónleikunum og gera
þannig klassískri tónlist sæmilega
hátt undir höfði, nú þegar þessi
merki atburður fór fram. Það, sem
hins vegar setti allt úr jafnvægi, var
að útsendingin var stytt til að hægt
væri að senda út, enn eina ferðina,
beint frá einhverjum fótboltaleik.
^Yfirprímadonna"
Islands
Sinfóníuhljómsveitin, forsetinn,
Guðmundur Emilsson og Osmo
Vánská og þúsundir tónlistaráhuga-
manna um land allt verða að sjálf-
sögðu að víkja, eins og allt annaö
þegar íþróttir í sjónvarpi eru annars
vegar. Gildir þá einu þó hér hafi
verið á ferö einstakur samnorrænn
tónlistarviðburður þar sem ungir
einleikarar eru í aðalhlutverki. í
raun fágæt örvun og hvatning til
þúsunda ungmenna, sem leggja á
sig ómældar æfingar og erfiði til að
læra að spila á hljóðfæri. íþróttir
eru sem kunnugt er slík helgiathöfn
í sjónvarpi og útvarpi aö það jaðr-
aði við guðlast, ef ein lítil undan-
tekning yrði gérð frá því að lýsa öll-
um kappleikjum í öllum greinum
og öllum flokkum kvenna og karla
á öllum ljósvakamiðlunum alla
daga ársins. Enda kom í ljós að eng-
um virðist hafa dottið í hug að
fremja slíkt guðlast og allra síst séra
Heimi útvarpsstjóra, sern kominn
er með þetta prímadonnumál inn á
sitt borð.
Tónlistarfrömuðirnir báöir sætta
sig umyrðalaust við að vera sparkað
burt af fótboltanum, „yfirprímad-
onnu sjónvarps". Og í stað þess að
sameinast um að krefjast óskertrar
útsendingar í sjónvarpi, fyrst á ann-
að borð var verið að þessu, þá rjúka
þeir félagar upp hver gegn öðrum,
til þess eins aö veröa að athlægi
þjóðarinnar.
Garri hefði glaður tekið upp
hanskann fyrir þá báða, Guðmund
og Vánská, ef þeir hefðu einfaldlega
sett hnefann í borðiö og sagt að
annaðhvort sjónvarpaði RÚV frá
þessu eða ekki. Niðurstaöan er önn-
ur og hryggðina ber hæst, bæði hjá
tónlistarunnandanum Garra og
þúsundum ungra tónlistarnem-
enda um land allt. Garri
Fjölskyldan
Á Alþingi var tekin umræða um
málefni fjölskyldunnar í gær vegna
tillöguflutnings Rannveigar Guð-
mundsdóttur og fleiri þingmanna
um mótun opinberrar fjölskyldu-
stefnu. Slíkar umræður hafa verið
teknar áður og oft verður það svo að
þær fara vítt og breitt, því auðvitað
snerta allar hliðar mannlegs lífs
fjölskyldurnar í landinu. Það skortir
ekki í slíkum umræðum staðhæf-
ingar um að fjölskyldan sé horn-
steinn þjóðfélagsins.
Breytt umhverfi
Vettvangur fjölskyldunnar, eins
og önnur svið þjóðlífsins, hefur
breyst á síðari árum. Kynslóðirnar
eru ekki lengur saman á heimilinu
og miöla ekki hvor annarri af
reynslu sinni. Aldraðir lifa í sínu
umhverfi, þeir sem eru á miöjum
aldri í öðru, og ungt fólk í enn ein-
um heimi. Þetta er einföldun, en þó
er þetta að verða æ skýrara og bilið
er að vaxa milli kynslóðanna. Með
batnandi möguleikum og samgöng-
um veröur fjölskyldan hreyfanlegri.
Miklar fjarlægðir skilja oft á tíöum
fjölskyldumeðlimina að, og sam-
skiptin verða í strjálum heimsókn-
um. Þetta er staðreynd dagsins í
dag, og þetta eru aðstæður sem
verður að hafa í huga þegar málefni
fjölskyldunnar eru rædd.
Hlutverk stofnana
samfélagsins
Fjölskyldan í dag getur þurft á
ýmissi ráðgjöf að halda um sín mál,
sem veitt var á heimilinu áður af
foreldrum eða afa og ömmu, eða
var alls ekki veitt. Slík ráðgjöf kem-
ur í dag í hlut ýmissa stofnana sam-
félagsins. Miklu máli skiptir að þær
séu í stakk búnar að veita hana.
Starfsmenn kirkjunnar, skólanna og
heilbrigöiskerfisins fara með veiga-
mikið hlutverk á þessu sviði, ekki
síður en stofnanir sem heyra undir
félagsmálaráðuneytið sem er ráðu-
neyti fjölskyldumála.
Á víbavangi
Forustuhlutverk ríkis-
valdsins
Mér finnst að hið opinbera geti
gengið á undan með því að gangast
fyrir almennri umræðu og upplýs-
ingum um stöðu fjölskyldunnar, en
að öðru leyti eru það miklu fleiri í
þjóðfélaginu heldur en fulltrúar rík-
isvaldsins sem koma ab málum. Þar
má til dæmis nefna sveitarfélögin,
atvinnurekendur og ekki síst ýmis
félagasamtök, svo sem íþróttafélög
og fleiri samtök sem vinna á sviði
tómstunda. Mikilvægt er að þab
vibhorf ríki í þjóbfélaginu að fjöl-
skyldan þurfi að hafa tækifæri til
þess að vera samvistum og treysta
bönd sín á milli, sem vilja rakna í
því áreitna þjóðfélagi sem við lifum
Opinber fjölskyldustefna, í
hversu mörgum liðum sem hún er,
leysir aldrei allan vanda. Vandinn
er einnig á efnahagssviðinu. Vaxta-
mál, atvinnumál og hin hörðu
efnahagsmál eru ekki síður fjöl-
skyldumál en mjúku málin. Til-
hneigingar gætir til þess að skilja
þarna á milli. Það er rangt að
stimpla þá, sem tala á hinum efna-
hagslegum nótum, andvíga fjöl-
skyldulífinu. Fjölskyldan -þarf aö
hafa atvinnu og vera efnahagslega
sjálfstæð. Það er grundvöllurinn og
stjórnmálamönnum ber skylda til
að reyna aö skapa það umhverfi að
þetta sé mögulegt.
Hins vegar er það staðreynd lífs-
ins að hamingjan eða öryggið á
heimilinu fer ekki eingöngu eftir
efnahag. Ásóknin eftir stööugt
meiri lífsgæðum getur sett öryggið á
heimilinu og fjölskyldulífið úr
skorðum. Þab skiptir líka máli fyrir
hina önnum köfnu og efnameiri ab
gera sér grein fyrir því að samveru-
stundir með fjölskyldunni eru dýr-
mætari en margt sem hægt er að
kaupa fyrir peninga.
Jón Kr.