Tíminn - 16.11.1995, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 16. nóvember 1995

5
Halldór Kristjánsson:
Bulliö um
atkvæöa
Stundum er veriö aö tala um
vægi atkvæöa í sambandi
viö kosningar til Alþingis.
Sumir segja aö þar muni miklu.
Þeim fróöleik er miölaö meö
ýmsu móti. Ég minnist skýrslu
eöa greinargeröar frá manni,
sem haföi flutt milli kjördæma
og taldi vægi atkvæöa mjög
hafa breyst viö þaö. Honum
fannst vægiö eöa áhrifin mjög
hafa breyst eftir því hvar hann
var hverju sinni.
Nú var ég aö sjá þau ummæli
aö misjafnt vægi atkvæöa valdi
því aö Reykvíkingar séu fjóröa
flokks þegnar eöa borgarar.
Ég er oröinn þreyttur á þessu
bulli, sem mér veröur stundum
á að nefna kjaftæöi. Það mun
þykja ljótt orö og ég skal ekki
nota það hér. En bull nefni ég
þaö, þar sem það er bull sem
ekki styðst viö nein rök.
Vægi atkvæöa og gildi þeirra
viö skipun Alþingis er svo jafnt
sem veröa má með kosningu 63
VETTVANGUR
„Ég er orðinn þreyttur á
þessu bulli, sem mér verð-
ur stundum á að nefna
kjaftœði. Það mun þykja
Ijótt orð og ég skal ekki
nota það hér. En bull
nefni ég það, þar sem það
er bull sem ekki styðst við
nein rök."
manna, atkvæðatala að baki
hverjum þingmanni getur ekki
verið jafnari. Hvert og eitt at-
kvæöi hefur sömu áhrif á skip-
un þingsins, hvort sem þaö er
greitt í Reykjavík eða á Vest-
fjöröum. Því er þaö leiðinlegt aö
heyra menn, sem taldir eru með
þokkalega greind, heimska sig á
vægi
því aö tala um þetta mikla mis-
vægi, sem gefi einum kjósanda
fjórum sinnum meiri áhrif en
öðrum.
Ég er ekki talsmaður þeirra
kosningalaga sem nú gilda hér á
landi. Þau eru ekki meöfæri
venjulegra manna og fáir munu
þeir vera sem sagt geti hvernig
þingsæti verða skipuð, þó þeir
hafi heyrt allar atkvæöatölur.
En þó að mér þyki löggjöfin
gölluð, veit ég þó að atkvæðum
hvers flokks er safnað í einn
sjóð og heildarfjöldi þeirra ræö-
ur þingmannatölu flokksins. Þá
er ekki spurt hvar kjósandinn er
eða hvar hann eigi heima og
greiði atkvæði. Þar eru Vestfirð-
ingar og Reykvíkingar jafnir.
Hitt er svo annað mál að
ákveðin tala frambjóöenda úr
hverju kjördæmi skal fá þing-
sæti. Því eru reglur um þaö að
kjörfylgi flokks í Reykjavík t.d.
færist til frambjóðenda úti á
landi. Því veröa t.d. kjósendur
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavik
og á Reykjanesi að sætta sig viö
það að Vilhjálmur Egilsson og
Einar Oddur Kristjánsson fái
þingsæti vegna atkvæða þeirra.
Það hefur verið lögö áhersla á
þaö aö jafnrétti gilti milli
flokka, þannig aö þingstyrkur
þeirra réðist af fylgi þeirra með-
al landsmanna. Jafnframt því er
svo reynt aö láta kjördæmin
halda nokkurri áhrifastööu meö
því aö tryggja frambjóðendum
þeirra þingsæti aö vissu marki.
Meö því er kjósendum ekki mis-
munað, þó að flokkarnir hafi
tekið af þeim ráöin um hverjir
frambjóöendur skipi vonarsæt-
in og njóti heildarfylgis flokks-
ins. En öll fara atkvæði flokksins
í einn sjóö þar sem öll atkvæðin
hafa sama vægi.
Ég vil gjarnan heyra rökræöur
og tillögur um breytt kosninga-
lög og hugmyndir um þaö
hversu auka megi áhrif kjós-
enda og vald um úrslit kosninga
og skipun þingsæta. En látiö
engan heyra aö þiö leggið trún-
að á bullið um að fjögur atkvæöi
í Reykjavík þurfi móti einu á
Vestfjöröum.
Hugsiö þið heldur.
Höfundur er rithöfundur.
Hin fjarstæbukennda ógn
Kaffileikhúsiö: KENNSLUSTUNDIN eftir
Eugéne lonesco. Þý&endur: Gísli Rúnar
lónsson og Þorsteinn Þorsteinsson. Leik-
stjóri: Bríet Hé&insdóttir. Ljósahönnub-
ur: Sigurbur Kaiser. Frumsýnt í Hlab-
varpanum 11. nóvember.
Einþáttungar Ionescos eru
kjörin viðfangsefni fyrir litla
leikhópa, enda stundum til
þeirra gripiö; ég man eftir sýn-
ingu á Stólunum í Lindarbæ fyr-
ir fáum árum og Sköllótta söng-
konan er ööru hverju sett á sviö.
Kennslustundinni man ég hins
vegar ekki eftir á sviöi, en hún
var sýnd í Iönó, þá ásamt Stól-
unum, fyrir rúmum þrjátíu ár-
um, 1961. Á því ári kynntu leik-
húsin Ionesco, sem þá var á
miðjum aldri og vegur hans sem
mestur, — Þjóðleikhúsið sýndi
um sömu mundir Nashyrning-
ana, frægasta verk höfundarins.
Og þótt leikrit hans sjáist
sjaldnar nú en þá, eins og gerig-
ur, halda þau velli, eru klassísk
túlkun á fjarstæöukenndri til-
veru nútímamannsins. Ef nokk-
uð er, sýnist manni „boðskap-
ur" Ionescos eiga meiri rétt á sér
í okkar samtíma en áöur var.
Þaö verður enginn svikinn af
aö bregöa sér í Hlaðvarpann á
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
næstunni og sjá Kennslustund-
ina. Þessi fjarstæðukenndi,
skoplegi og ógnvænlegi einþátt-
ungur er saminn af slíkri íþrótt
að fágætt er, og sýningin, undir
stjórn Bríetar Héðinsdóttur, ein-
kennist af alúö og vönduðum
vinnubrögðum.
Prófessor nokkur býr ásamt
ráðskonu sinni Maríu og tekur
nemendur í tíma. Nú kemur
stúlka, sem hyggst taka allsherj-
ar-doktorspróf og hefur lært út-
komu allra hugsanlegra marg-
földunardæma. En hún getur
ekki dregið þrjá frá fjórum. Pró-
fessorinn heldur yfir henni
ræöu um leyndardóm stærö-
fræðinnar, og síðan aðra enn
stórfenglegri um málfræöina, —
sífellt magnast fjarstæöur orö-
ræðunnar. Af mikilli snilld fikar
höfundurinn sig frá absúrd-
skopleik og yfir í harmleik, eöa
að mörkum hans, og síðan til
baka og yfir í hiö grát-hlægilega;
— loks er eins og ekkert hafi
gerst og ráöskonan vísar næsta
nemanda inn.
Hlutverk prófessorsins krefst
engrar smáræðis leikni af leikar-
anum, öryggi í textameðferð,
sveigjanleika, skopgáfu og
krafts. Gísli Rúnar Jónsson skil-
ar hlutverkinu meö sóma; sér-
staklega fór hann vel með ræð-
una um orðin og mismunandi
tjáningarhátt þeirra; sá kafli er
einna best saminn í leiknum, og
flug textans hjá prófessornum
sífellt temprað af yfirlýsingum
nemandans um tannpínu sína.
Túlkun Gísla var samfelld og
svipsterk og markveröur áfangi
á leikferli hans.
Steinunn Ólína Þorsteinsdótt-
ir fer með hlutverk nemandans,
unglingsstúlku meö tíkarspena
og í stuttu pilsi. Hún veitti Gísla
Rúnari ágætan mótleik, svip-
brigöin, raddhreimurinn og
hreyfingarnar, allt hæfilega
skoplegt, án þess að fara út fyrir
þau hárfínu mörk sem virða ber.
Þá var ráðskonan Guörún Þ.
Stephensen í essinu sínu hér, í
eins konar nunnuklæöum, helst
þótti mér hún ofgera í svip-
brigðum í upphafi.
Þaö er fróölegt aö lesa um viö-
brögö manna þegar Ionesco var
fyrst kynntur á íslandi. Hinn
ágæti húmanisti og vinstri maö-
ur Ásgeir Hjartarson lýsti sterk-
um orðum fyrirlitningu höf-
undarins á heiminum, lífinu,
manninum. „Tal nútíma-
mannsins er ekki annað en inn-
antómt orðagjálfur... og gagns-
laust aö reyna aö túlka líf hans
með eðlilegum hætti á leiksviði,
heldur verður að beita annarleg-
um ráðum, fáránlegum, öfga-
kenndum og kynlegum," segir
Ásgeir og bætir því viö aö stefna
Ionescos sé skilgetið afkvæmi
borgaralegs þjóöfélags og beri
dauöann í brjósti sér.
Nú myndi enginn fást um
„stefnu" þessa höfundar með
áþekkum hætti, eða láta sér í
augum vaxa aö hann skuli ekki
vera uppbyggilegri en þatta.
Verk Ionescos lifa af því aö þau
eru skrifuö af list og kunnáttu,
afhjúpa oröagjálfur og fjarstæð-
ur nútímalífs, grimmd,
heimsku, geöbilun, allt hiö and-
hælislega í mannlegum aöstæö-
um. Þetta er gert undir merki
Eugéne lonesco.
absúrdismans, fáránleikans, en
þó meö þeim hætti — og þaö er
galdurinn — að áhorfandinn sér
sitt eigiö líf og samtíma síns í
óhugnanlegu Ijósi, um leiö og
hann veltist um af hlátri yfir
fjarstæöunum. Þaö er bæöi hollt
og gott, svo maður sé nú dálítið
uppbyggilegur, og umfram allt
skemmtilegt að fylgjast meö
þeim hugkvæmnislega spuna
hugmynda, stíls og oröræöu
sem hér er boðið upp á. Því er í
alla staöi vel til fundið af Kaffi-
leikhúsinu aö draga Kennslu-
stundina fram á ný. ■
Götuvitar og hálfvitar
„Og ég bíð í röö á rauðu Ijósi á eft-
ir hinum fíflunum og ég held að
ég sé að fara yfirum".
Svona hljómar fleygur dægur-
lagatexti og þaö er alveg víst aö í
umferöinni umhverfast mætustu
menn, breytast í haröa keppnis-
menn eöa villidýriö sem bælt hef-
ur verið af svokallaðri menningu
brýst fram.
Þaö er því ljóst aö stjórnendum
og öörum skipuleggjendum um-
feröar er mikill vandi á höndum.
Þeir þurfa að hafa innsýn í dýpstu
þætti sálarlífsins auk þekkingar á
tækni.
Ég hef lengi verið þeirrar skoð-
unar aö umferöareftirliti lögreglu
hafi farið verulega aftur á síðari
árum og nú síðustu misseri hef ég
líka efast um getu eða hæfni
þeirra sem skipuleggja það kerfi
umferöarljósa — sumir líkja því
við skóg — sem ökumenn höfuö-
borgarsvæðisins þurfa að búa viö.
Það fyrsta sem sáði fræjum efa-
semda um hverjir væru til meiri
vandræöa í umferöinni, skipu-
leggjendur umferðarljósa eöa
ökumenn, var þegar götuvitum
var á sama tíma komið fyrir í
Engidal viö Hafnarfjörö og við
Lyngás, skammt ofan Stálvíkur í
Garöabæ. Síöan staðfestust efa-
semdirnar þegar götuvitum var
komið fyrir með u.þ.b. 50 metra
millibili á Snorrabraut í Reykja-
vík.
Ég tel einsýnt að þarna hafi
ekki verið hugsað rökrétt.
Heföi ekki verið snjallara að
koma aðeins öðrum ljósunum fyr-
ir til að byrja meö og sjá hvort sú
umferðarstýring nægöi til aö hlé
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
yrði á umferð og þeir sem annars
staðar þyrftu að fara yfir aöalgöt-
urnar fengju til þess tækifæri meö
reglulegu millibili ef götuvitai*
væru samstilltir með slíkt í huga?
Götuvitar eru mjög dýr tæki og
finnst mér aö þarna hafi verið
bruðlað, svo sannfæröur er ég um
aö á báðum þessum stööum heföi
verið hægt að spara, án þess að
þaö kæmi niöur á umferöinni og
jafnvel þvert á móti.
Þetta eitt er þó ekki nóg til að
helga pistil með yfirskriftinni sem
þessi pistill ber.
Það sem virkilega hefur vakið
spurningar í huga' mínum eru
hinar nýlegu tímastillingar gulra
og rauðra umferðarljósa.
Þar hefur einhver snillingurinn
fengið aö breyta frá fyrra horfi,
sem var hvort tveggja í senn, af-
kastamikið og skynsamlegt.
Þaö sem ég á við er að nú skuli
samtímis loga rautt ljós í nokkrar
sekúndur á öllum götuvitum
gatnamóta.
Nauösyn þessa skilja sennilega
aöeins einhverjir oflæröir verk-
fræðingar, kannski þeir sem hafa
fengið hugmyndina og þykir hún
þess vegna góð.
Aö minnsta kosti skilur al-
menningur ekki spekina að baki
þeim mörgu sekúndum sem ná-
kvæmlega engin hreyfing er á
gatnamótum og viðbrögðin verða
eðlileg: Menn hætta að viröa
götuvitana eins og áður var gert.
Fara yfir á gulu ljósi eða jafnvel
„bleiku", því þeir vita sem er að
það gerir ekkert til.
Svo koma viðbrögðin frá for-
sjárhyggjunni: Setjum upp
myndavélar og gómum þrjótana.
Ég hef ekkert á móti myndavél-
um sem notaðar eru með var-
færni. En að leita ekki róta vand-
ans er mér óskiljanlegt.
Og nú sit ég en kemst ekki að
niðurstööu um hvorir séu meiri
hálfvitar, villidýrin við stýrið eða
skipuleggjendur götuvitanna!