Tíminn - 08.12.1995, Qupperneq 6

Föstudagur 8. desember 1995
Búvöru- og kjarasamningar
valda hækkun fjáraukalaga
Fjárlaganefnd Alþingis legg-
ur til ab hækkun fjárauka-
laga fyrir árib 1995 verbi
424,8 milljónir króna.
Stærstu libir hækkunarinnar
eru 150 milljónir vegna af-
setningar birgba á kinda-
kjöti samkvæmt búvöru-
samningi frá 1. október síb-
astlibnum, sem nú hefur ver-
ib afgreiddur sem lög frá
Alþingi, og 130 milljónir
vegna launauppbótar í kjöl-
far kjarasamninga fyrr á
þessu ári. Samtals gera þessir
libir 280 milljónir króna,
eba um tvo þribju hluta
hækkunarinnar.
Fjárlaganefnd leggur til ab
framlög til Alþingis verbi auk-
in um 31,3 milljónir: 11,4
milljónir vegna útgjalda, sem
fylgt hafi í kjölfar kosninga, og
20 milljónir til viöhalds og
viögeröa á húsakosti þingsins
við Kirkjustræti. Lagt er til að
fjárheimild Háskólabókasafns
verði hækkuð um 5,5 milljón-
ir vegna hallareksturs á árun-
um 1.994 og 1995 og að viö-
bótarfjárveiting til íþróttasam-
bands íslands verði 1,5 millj-
ónir til að mæta kostnaði
vegna lántöku sambandsins
vib fjármögnun vibbyggingar
viö íþróttahöllina í Laugardal
vegna HM-keppninnar í sum-
ar. Fjárlaganefnd leggur til
hækkun á fjárheimildum um
29,7 milljónir króna vegna
Eftirlitsstofnunar EFTA og
EFTA-dómstólsins. Þá leggur
meirihlutinn til að veitt verði
fjárheimild upp á 22 milljónir
króna til endurbóta á bryggj-
unni í Holti í Önundarfirði og
til þess að lagfæra skemmdir
sem urðu á nokkrum sjóvarn-
argörðum í óveðri í október.
Einnig verði veitt viðbótar-
framlag um 4,2 milljónir
vegna dóms um gæsluvaktir,
sem fallið hefur starfsmönn-
um Sjúkrahússins í Neskaup-
stað í vil.
Nefndin stendur í heild að
breytingartillögum þessum, að
því undanskildu að þingmenn
Alþýðuflokks og Kvennalista
hafa fyrirvara um greiðslur
vegna sauðfjárframleiðslu upp
á 150 milljónir króna.
-ÞI
Vikurútflutningur
skapar um 50 ársverk
Á síbasta ári voru flutt út um
230 tonn af vikri og af því
voru um 220 tonn svonefnd-
ur byggingavikur. Útflutn-
ingsverbmæti þessa vikurs er
um 484 milljónir króna
reiknab á FOB-verbi og er
þessi verbmætasköpun talin
skapa um 50 ársverk. Þetta
kom fram í svari Finns Ing-
ólfssonar, ibnabar- og vib-
skiptarábherra, vib fyrir-
spurn Sturlu Böbvarssonar,
þingmanns Vesturlands, á
Alþingi um útflutning á
jarbefnum.
Finnur Ingólfsson sagði að
nú hefðu þrjú fyrirtæki leyfi til
jarðefnavinnslu á Heklusvæð-
inu og einnig heföu þrír aðilar
sambærilegar heimildir til
vinnslu á Snæfellsnesi. Finnur
sagði annmörkum háð ab tak-
marka vinnslu á vikri til út-
flutnings, en sín skoðun væri
ab draga bæri úr þessum út-
flutningi, þar sem líklegt væri
ab fleiri kostir muni bjóðast til
nýtingar þessa jarðefnis aðrir
en að flytja þab út sem hrá-
efni. Ljóst sé að flytja megi all-
an nýtanlegan Hekluvikur út á
um 30 ára tímabili og í þessu
tilviki sé ekki ufn endurnýjan-
lega aublind að ræba. Finnur
sagbi einnig nauðsynlegt að
nýta allan vikurgröft sem best
og í reglugerðum væri gert ráð
fyrir 90% nýtingu.
Sturla Böðvarsson sagði að
víða væri ástandið óvibunandi
vegna jarðefnatöku og sagði
að setja yrði skýrar reglur varö-
andi nýtingu jarðefna. Nokkr-
ar umræður spunnust um
náttúruspjöll af völdum
námugraftar í landinu og tók
iönaðar- og viðskiptaráðherra
undir sjónarmib þingmanna
um að vinna þurfi eftir skýrum
reglum í því efni. ÞI.
Benni í Bíiabúb Benna og Gunnar
Pálmi Pétursson fyrir framan torfœru-
tröllib, sem er skráb sem Ford '42.
Tímamynd CS
Torfærutröll á
faraldsfæti
Ford '42 jeppi Gunnars Pálma
Péturssonar er á leib úr landi, þar
sem keppt verbur í spilkeppni á
vegum WARM, samtaka spila-
framleibenda, 15.-17. des. nk. í
Ardennes í Belgíu. Völdum út-
lendingum er bobiö til keppninn-
ar, en í fyrra hrifust útlending-
arnir mjög af Nissan Patrol bíl
Snorra Ingimarssonar, sem þá fór
til Hollands á vegum Bílabúðar
Benna, Eimskips og Flugleiba.
Bíllinn er nokkuð breyttur frá
upprunalegu formi, svo ekki sé
meira sagt, en hann er af Willys-
gerð, árgerð 1942. Vélin er 450 ha.
Chevrolet, bíllinn er sjálfskiptur á
gormafjöðrum allan hringinn, með
38" leöjudekkjum og sérsmíðuðum
felgum. Millikassi og fremri hásing
eru úr Scout, en Ford Econoline að
framan. Fordinn hefur keppt í ís-
lensku torfærunni. -BÞ
Um aldamótin síbustu náöi Hverfisgata á
milli Vitatorgs að austan og Vatnsstígs að
vestan. Húsið Ásbyrgi, sem síðan var nr. 33
við götuna en er í dag nr. 71, var byggt á
fyrstu árunum eftir aldamótin síöustu.
Árið 1901, í febrúar, fær Bjarni Gíslason
úthlutað lóð stutt frá gatnamótum Hverfis-
götu og Vitastígs. Árinu áður hafði þessari
lób verið úthlutað til Hróbjarts Ólafssonar,
sem afsalabi sér henni í stað næstu lóðar fyr-
ir vestan.
Sama ár fær Bjarni þessi leyfi fyrir ab
byggja á lóðinni hús að stærð 8x8 áínir, að
vibbættum skúr 3x3 álnir. En af einhverj-
um ástæðum byggir Bjarni ekki. Hann selur
lóðina 1902, í júní, Ara Antonssyni, sem síb-
an selur Ármanni Jónssyni skipasmið frá
Saxhóli á Snæfellsnesi. Ármann byggir sama
árið og er þá lóð hans talin vera 25 x 40 áln-
ir.
Ármann fær leyfi í maí 1905 til ab stækka
húsið í austur um 8 x 11 álnir. í október
sama ár er gert mat á eigninni á vegum bæj-
arfógetans í Reykjavík. Þá er lýsing á húsinu
á þessa leiö: Húsið er 11 x 12 álnir, vegghæb
7 álnir og ris 4 álnir, byggt af bindingi og
járnklætt, samkvæmt byggingarsamþykkt
Reykjavíkur. Það er með sex íbúðarherbergj-
um, tveimur eldhúsum, einu búri og þremur
föstum skápum, tveir gangar og tvöföld
múrþilja fyrir ofan aðra eldavélina, fimm
ofnar eru í húsinu. Kjallari er undir öllu hús-
inu, hæð 4 álnir, meb steingólfi og í honum
er bakarí og gangur.
Við norðurhlið hússins er gangur 4x3
1/2 alin, hæð 10 álnir. Byggt eins og húsið
(úr sama efni) og hólfað í tvo ganga og kola-
kompu. Við austurgafl hússins er skúr 8x11
álnir og að hæð 8 álnir, byggbur eins og hús-
ið með brandgafli. í honum er búb og fjögur
geymsluherbergi. Lóðin sem tilheyrir húsinu
1000 ferálnir, ræktuð og girt.
Sagt er að viðbyggingin hafi oröiö Ár-
manni fjárhagslega ofviða og samningur,
sem hann geröi við bakara sem ætlaði að
leigja plássið undir brauðbúð og bakarí, ekki
gerbur skriflega, en handsal látið duga. Bak-
ari þessi kom upp bakaríi annarstabar við
Hverfisgötu. Ármann neyðist því til að veb-
setja eignina í desember 1906 og selja síðan
1909. Þá kaupir Gísli Helgason, en síðan er
eignin seld Garbari Gíslasyni í október 1911
og hann fær uppboösafsal fyrir henni.
í júní 1914 selur Garðar Gíslason Hverfis-
götu 33, A.F. Kofoed-Hansen sem býr þar
með fjölskyldu sinni til ársins 1919. Þá kaup-
ir Ólöf Einarsdóttir.
Hverfisgata 71
Árið 1918, í
Kötlugosinu,
skemmdust margar
jarðir í Mýrdal og
varð af því nokkur
fólksflótti af svæð-
inu. Ólöf Einarsdóttir, sem áður er getið um,
var frá Kerlingardal í Mýrdal. Hún.og fjöl-
skylda hennar voru ein af þeim sem hugs-
uðu sér til hreyfings og fór Ólöf til Reykja-
víkur um vorið 1919 í leit að húsnæbi til
kaups. í fyrstu sá hún ekkert hús Sem hana
fýsti að eignast og var að tygja sig til heim-
feröar, þegar fyrir augu hennar ber hús eitt
innarlega við Hverfisgötu. Ólöf skoðar húsið
og þar sem hún sjálf hafði byggt húsiö á
Bakka í Mýrdal var hún þess fullviss að þetta
hús myndi standa undir væntingum henn-
ar. Talið var að Ólöf hafi haft dulargáfu og
kunnað að nota hana í þágu hins góða. En
hvernig sem það var, þá hefur þetta hús, sem
þá var í daglegu tali nefnt Ásbyrgi, verið í
eigu niðja hennar, sem allt er hið mesta
gæfu- og hæfileikafólk.
Ólöf var vel gefin
og ljóðelsk og eftir
hana kom út' árib
1951 ljóðabókin
„Stjarna í myrkri".
Ljóð Ólafar Einars-
dóttur eru spegilmynd af þeim vegi sem hún
kaus að ganga í gegnum lífið. Hún var kona
sem bar gæfu til að styrkja og hlúa ab þeim
sem í sárum voru. Ung varð hún ekkja og ól
yngsta barnið sitt nóttina eftir að maður
hennar dó. Eftir lát manns síns, Jónasar Þor-
steinssonar, bjó hún fyrst með börnin sín í
Skammadal, en þar bjuggu þau Jónas á meb-
an hann liföi. En tíu árum eftir andlát hans,
eba árið 1913, giftist Ólöf Guðmundi Bjarna-
syni bónda í Kerlingardal í Mýrdal. Hann
hafði þá nýlega misst konuna frá börnunum
ungum og gekk Ólöf þeim í móðurstað. Ólöf
missti Guðmund árið 1935. Þess má einnig
geta að hún var ein af tólf stofnendum
Hvítasunnusafnaðarins í Reykjavík.
Lengi hefur verið verslað í útbyggingunni
að Hverfisgötu 71, þó að aldrei væri þar bak-
HÚSIN í BÆNUM
FREYjA JÓNSDÓTTIR
arí eins og í fyrstu stóð til, en þar var ný-
lenduvöruverslun til ársins 1991. Þar versl-
aði Björn Jónsson til margra ára og nefndi
búðina eftir húsinu, „Ásbyrgi". En eins og
mörgum er kunnugt, sem komnir eru um
eða yfir miðjan aldur, þá var verslunin Ás-
byrgi til margra ára innarlega á Laugavegi,
en þangað flutti Björn reksturinn af Hverfis-
götunni. Eftir það tekur Jón Jónsson frá Ekru
í Oddahverfi vib verslunarplássinu og rekur
nýlenduvörubúð, sem hann nefnir Rangá, til
ársins 1947. Til gamans má geta þess að
verslunin Rangá í Skipasundi er arftaki versl-
unarinnar sem var á Hverfisgötu 33.
Árið 1947 tekur Jónas Sigurðsson við
versluninni og eftir það hét hún Jónasarbúö.
Grímheiður Jónasdóttir og Sigurður Ólafs-
son, sem lengi var gjaldkeri hjá Sjómannafé-
lagi Reykjavíkur, voru foreldrar Jónasar.
Grímheibur var dóttir Ólafar Einarsdóttur og
Jónasar Þorsteinssonar frá Skammadal.
Jónasarbúð var rekin með miklum mynd-
arskap og naut kaupmaðurinn dyggrar að-
stobar systur sinnar Þorgerðar, sem var inn-
anbúðar hjá honum. Þangað komu margir
fastagestir bæði til að versla og blanda geði
við þau systkini. Þeir, sem leið áttu um
Hverfisgötuna, sáu oft á eftir skáldum og
öbrum listamönnum ganga inn um dyrnar á
búðinni og algengt var ab þeim dveldist þar
lengi. Það er mikil eftirsjá aö þessari nota-
legu verslun, en hún eins og svo margar aðr-
ar, sem kaupmaðurinn á horninu hafði sitt
lifibrauð af, er öll. En eftir stendur útbygg-
ingin með dregið fyrir gluggana, sem áður
voru fullir af girnilegum varningi, snyrtilega
fyrirkomnum.
Þau Jónas og Þorgerður búa í húsinu og
hafa haldið því mjög vel við. Litlu hefur ver-
ib breytt og allt gert til að láta upphaflega
stílinn halda sér. Að koma inn í þetta hús er
ógleymanlegt. Þá verður niðurinn frá um-
feröinni á Hverfisgötunni fjarlægur. Það er
líka annað sem fangar hugann. Þarna er sér-
staklega hátt til lofts og veggina prýða mál-
verk sem Jónas hefur málað. Hann leikur á
hljóðfæri og myndarlegur flygill er í einni
stofunni. Að baki hefur Jónas þriggja ára
tónlistarnám. Systirin Þorgerður situr ekki
auðum höndum, þó að hún afgreiði ekki
lengur vörur yfir búðarborðið. Hún er mikil
hannyröakona og fagrir munir, sem hún
hefur unnið, eru stolt heimilisins. Þorgerður
stundaði nám við Húsmæðraskólann á Isa-
firbi. Þegar komiö er upp á efri hæðina sér út
á sundin og skúlptúrinn fagri, Sólfarið, blas-
ir við. ■