Tíminn - 13.12.1995, Qupperneq 4

4
Wfwtitin
Miövikudagur 13. desember 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjáns'son
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsinqar: Brautarholti 1. 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiója hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Skattar og
stjórnarskrá
Frumvarp um afnám skattfríðinda forseta íslands
hefur vakið nokkurt umtal. Á Alþingi hefur komið
fram sú skoðun að varla sé sæmandi að skattfríð-
indi skuli vera hluti af launakjörum þjóðhöfðingj-
ans. Þingkona, sem er meðflutningsmaður frum-
varpsins, kveður svo fast að orði að skattfríðindi
forseta séu brot á stjórnarskrá lýðveldisins. Rökin
eru þau að skýrt sé kveðið á um að allir skuli jafn-
ir fyrir lögunum.
Leiki vafi á að túlkun þingkonunnar eigi sér
lagastoð, er hér mál á ferðinni sem lögspakir ættu
að skera úr um og ættu að vera löngu búnir að því.
Embætti forseta íslands á að vera hafið yfir allan
grun um að ekki sé farið að lögum í hvívetna hvað
varðar kjör og embættisfærslu.
En það eru önnur skattfríðindi sem allt í einu
eru komin í umræðuna. Tillögur eru komnar fram
um að afnema skattfríðindi fyrirtækja eins og
Mjólkursamsölunnar, Sölusambands íslenskra
fiskframleiðenda og fleiri fyrirtækja af ótrúlegri
stærðargráðu, sé miðað við þau miklu fríðindi sem
þau búa við.
Sé það rétt að skattleysi forsetans sé brot á
stjórnarskrá, þá er sannarlega ástæða til að athuga
hvort lögin um skattfríðindi sjómanna séu ekki
gróft stjórnlagabrot og siðlítil mismunun á því
ákvæði að allir sé jafnir fyrir lögum.
Skattfríðindi sjómanna eru einn anginn af
mörgum sem ríkisvaldið hefur flækt kjaramálin
með í gegnum tíðina. Vinnudeilur eru leystar með
því að örlátir og skammsýnir ráðherrar rjúka til og
bjarga málum með ríkissjóð að bakhjarli. Fyrst var
vinnudeila milli útgerðarmanna og sjómanna á
fiskiskipaflotanum leyst með þessum vafasama
hætti og löngu síðar setti ráðherra pennastrik á
pappír til að forða eigendum kaupskipanna frá að
hækka kaupið við farmenn. Það var afsakað með
því að koma þyrfti á jafnræði meðal allra sjó-
manna í skattamálum.
Svo undarlegt sem það er, þá hreyfði nær eng-
inn andmælum gegn svona vafasömum vinnu-
brögðum, sem ef til vill eru líka stjórnarskrárbrot.
Og fyrst málin eru komin á dagskrá, verður ekki
undan því vikist að það verði úrskurðað með
óyggjandi hætti hvort skattfríðindi séu brot á
stjórnarskrá eða ekki. Alþingi hlýtur að knýja fram
skýr svör við svo veigamiklum spurningum.
Skattamálum skal skipað með lögum, segir í 77.
grein stjórnarkrárinnar, skýrt og skorinort. En
skattalög eru sjaldnast skýr eða skorinorð. Þvert á
móti eru þau flókin og margræð og vita fæstir
hvers vegna þeir eru látnir greiða þessi ósköp til
samfélagsþarfa, en aðrir lítið og sumir ekkert, þrátt
fyrir að hafa mikið umleikis.
Þegar það svo kemur upp á Alþingi að skattalög
kunni að stangast á við stjórnarskrá, eru málin far-
in að vandast og verður ekki við unað. Að minnsta
kosti ekki ef til þess er ætlast að Lýðveldið ísland
sé ekki eintómt grín
Þögnin rofin
Menn hafa alltaf gaman af því ab uppgötva ab
þeir eiga eitthvab sammerkt meb frægum mönn-
um og leibtogum. Þess vegna gladdist Garri þegar
hann sá blabib „Sjálfstæbar kon-
ur", sem er gefib út af samnefnd-
um kvennahóp innan Sjálfstæb-
isflokksins. í þessu blabi er ítar-
legt vibtal vib Davíb Oddsson,
forsætisrábherra lýbveldisins og
formann Sjálfstæbisflokksins,
sem í sjálfu sér er ekki óeblilegt í
svona blabi. Davíb er spurbur
spjörunum úr (en fær þó engan
farsíma) og m.a. vilja sjálfstæbis-
konur fá ab vita hvort hann ætl-
ar ab fara í forsetaframbob eba
ekki. Þá kemur í ljós ab Davíb
hefur bara ekkert leitt hugann
ab þessu máli, vegna þess ab þab
hefur enginn skorab á hann ab
fara í frambob.
Orbrétt segir Davíb: „Ég hef
ekki leitt hugann ab þessu atribi
og þab hefur ekki nokkur mabur
beint því til mín ab ég skyldi
gera þab. Þab hefur enginn skorab á mig og því
hefur ekki heldur verib nokkur ástæba til ab úti-
loka eitt eba neitt. Málib hefur ekkert verib til um-
ræbu."
Styrkir forsetaefnib
Þab er fróblegt ab heyra hversu upptekinn for-
sætisrábherrann hefur verib af því ab hugsa um
landsins gagn og naubsynjar, því þab hefur varla
verib talab um annab í þjóbfélaginu en hugsan-
legt frambob hans til forseta. Þetta er vissulega
uppörvandi ab heyra og styrkir Davíb sem forseta-
efni, því hann leggur ekki eyrun eftir slúbri og í
þeim efnum ríkir algjör þögn í kringum hann.
Garri þekkir vel þessa þögn þegar enginn kemur
fram vikum og mánubum saman og skorar á
mann ab gefa kost á sér — þó
svo ab eflaust séu þúsundir úti í
þjóbfélaginu sem ekki gera ann-
ab en slúbra um þetta. Fyrst eft-
ir ab Vigdís tilkynnti um ab hún
ætlabi ab draga sig í hlé var
frambob ámálgab vib Garra og
varb til þess ab hann íhugabi
málib. En síban þá hefur þessi
„davíbska" þögn ríkt og enginn
beint því til hans ab hann skyldi
gera þab. Þab hefur enginn skor-
ab á hann og því hefur heldur
ekki verib nokkur ástæba til ab
útiloka eitt eba neitt.
Skorað á Davíb
Þannig er í raun líkt komib á
meb Garra og Davíb, sem aftur
þýbir ab skilningur Garra á
vanda Davíbs er bæbi mikill og
næmur, þó svo ab þeir séu alls ekki sammála í pól-
itík. Hins vegar gæti Garri vel hugsab sér ab gera
sérstakt pólitískt samkomulag vib Davíb um
gagnkvæman stubning, þannig ab ef Garri skorar
á Davíb þá muni Davíb skora á Garra. Þannig væri
þessi vandi beggja leystur meb einföldum og
skjótum hætti.
Því beinir Garri því hér meb til Davíbs ab íhuga
ab hverfa úr stjórnmálum og fara í frambob til for-
seta. Þetta er í raun formleg áskorun, þannig ab
nú getur forsætisrábherra haft tilefni til ab skoba
málib meb tilliti til þess hvort hann telur ástæbu
til ab útiloka eitt eba annab. Þögnin er hér meb
rofin. Garrí
Jólasveinarugliö
Jólasveinar ríba húsum allan desembermánub
og eru margrar gerbar. Fjölmiblarnir flytja mikl-
ar fréttir af jólasveinunum og eru orbnir upp-
teknari af þeim og öllu þeirra æbi en af rábherr-
unum, verkalýsbleibtogum og Þórarni Vibari,
sem þó eru æbib fyrirferöarmiklir á jólaföstunni.
í skólum og dagvistunum eru haldin litlu jól
hvab eftir annab og mikiö sungiö um jólasvein-
ana.
Uppeldiskerfin, ab fjölmiölunum mebtöldum,
halda úti geysimikilli fræbslu um jólasveina og
alla þá gleöi sem þeir veita. Þar
er öllu blandaö í einn graut og
börnin mebtaka jöfnum hönd-
um stabreyndir um kjarna-
kvensuna Grýlu og mannsnefn-
una hennar hann Leppalúba og
um heilagan Nikulás frá Bár,
sem íslendingar dýrkubu aö
verbleikum í pápísku.
Nikluás hefur tekib nokkrum
stakkaskiptum og er nú oröinn
eins amerískur og kókakóla og
stefnuskrá Alþýbubandalagsins.
Innrætingar
Jólasveinninn frá Ameríku
hefur heimilisfestu í Hverageröi
og gegnir nafninu Knútur Bru-
un þegar á hann er yrt. Þessi jólasveinn á líka
heima á Norðurpólnum og þeytist um heimin-
geiminn á hreindýrasleða í barnatímum sjón-
varpanna. Þetta mun líka vera sá sem kemur
meb gottið í sokkana eða skóna sem litlu börnin
eru plötuð til ab láta út í glugga.
Jafnframt er því haldið ab krökkunum aö syn-
ir Grýlu og Leppalúba séu að tínast til byggða of-
an úr fjöllum eins og rjúpnaskyttur sem eru aö
koma í leitirnar eftir að hafa verib týndar í
nokkra daga. A þeim jólasveinum er alit annar
bragur en Santa Claus í hvítbryddum, raubum
fötum með skegg eins og gub almáttugur á
gömlum myndum. Um þann jólasvein eru spil-
ub og sungin amerísk dægurlög í útvörpunum
allan sólarhringinn í sex vikur samfleytt.
íslensku jólasveinarnir eru afar þjóblegir og
troba upp í Þjóðminjasafninu, tötrum klæddir
og skítugir. Nöfn þeirra eru sótt í hungurtíb
bændasamfélagsins sæla.
Af íslensku jólasveinunum fara ekki miklar
sögur en syngja má um þá vísur eftir Jóhannes
úr Kötlum og Þorstein Ö.
Til aö rugla krakkana enn betur í jólasveina-
ríminu taka einhverjir lúöar sig til og koma í bæ-
inn í kerrum í úniformi heilags Nikuláusar frá
Ameríku. I sjónvörpunum er sagt ab þetta séu
þeir Stekkjastaur og Bjúgnakrækir og hinir sult-
argemsarnir sem eru undan þeim Grýlu og
Leppalúöa.
En Grýla er sögö hafa gefist upp á rólunum og
vera steindaub, en samt fara lúbarnir heim til
hennar á bak jólum.
Skrökvab ab börnum
Enginn veit hvaða jólasveinar þab eru sem eru
eins og útspýtt hundsskinn. ab
troba sælgæti og fótabúnað í
gluggum um öll foldarból. For-
eldrum er í sjálfsvald sett
hverju þeir skrökva að börnum
sínum um þab efni, en senni-
legt má samt telja ab þar séu út-
sendarar hreppsstjórans í
Hveragerði á ferð. En þar er
sjálft Jólasveinalandið sam-
kvæmt sveitarstjórnarsam-
þykkt.
Svo eru þab jólasveinarnir
sem koma með allar gjafirnar
og síban þeir sem syngja og
sprella á jólaböllum barnanna.
Þeir eru svo braggaralegir ab
varla eru þab þeir Skyrgámur
og Pottasleikir í raubum galla.
Þeir hljóta því ab vera margfeldi af dýrlingi sæ-
fara og þjófa.
En þegar litlu skinnin eru búin ab fá í magann
af gotteríisáti og plastleikföngin orbin sorp-
tunnumatur og Barbí búin ab missa meydóminn
(nú er hægt ab fá hana meb brúbguma) fara jóla-
sveinarnir ab týnast heim til túristaslóba á há-
lendinu. Þá fara eingöngu synir hennar Grýlu,
en raubu jólasveinarnir meb stóru skeggin guf-
ubu einhvers stabar upp.
Opinberir uppalendur segja börnunum frá því
hverjir eru ab leggja í hann á hverjum degi fram
á þrettándann. Og þá eru jólin loks búin og
koma ekki aftur fyrr en um mibjan október þeg-
ar allt jólasveinafarganib hefst á nýjan leik og
nýr árgangur barna fær sitt jólasveinauppeldi.
Kannski er allt þetta yfirþyrmandi jólasveina-
rugl ekkert annab en spegilmynd af samfélagi
sem veit ekkert hvab þab vill né ab hverju ber ab
stefna. Þab versta vib þab er ab blessub börnin
eru fórnarlömb snarbrjálaörar og ótímabærrar
jólasveinadýrkunar sem er álíka fölsk og yfirlýs-
ingarnar um ab bæta kjör hinna verst settu sem
eru helst til þess fallnar ab framkalla gæsahúö og
grænar bólur.
Á víbavangi