Tíminn - 11.01.1996, Qupperneq 4

4
VfWKÍMW
Fimmtudagur 11. janúar 1996
Útgáfufélag:
Ritstjóri:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Ritstjórn og auglýsingar:
Sími:
Símbréf:
Pósthólf 5210,
Setning og umbrot:
Mynda-, plötugerb/prentun:
Mánabaráskrift 1550 kr. m/v<
Tímamót hf.
jón Kristjánsson
Oddur Olaísson
Birgir Cubmundsson
Brautarholti 1, 105 Reykjavík
563 1600
55 16270
125 Reykjavík
Tæknideild Tímans
ísafoldarprentsmibja hf.
<. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Bogesen gengur aftur
Oft er lýst undrun yfir því aö skortur sé á verkafólki á ein-
stökum stööum og til vinnu viö fiskvinnslu samtímis því
aö þúsundir gangi atvinnulausar. Sagt er aö fólk vilji held-
ur þiggja atvinnuleysisbætur en aö vinna fyrir sér. En þeg-
ar fréttist aö veriö sé aö falast eftir vinnuafli og bjóöa því
upp á kjör sem eru síst skárri en atvinnuleysisbætur er
skiljanlegt aö verkalýöurinn sé ekki ginnkeyptur fyrir slík-
um störfum.
Félagsmálaráöherra hefur beitt sér fyrir að atvinnulaust
fólk leiti á þá staði þar sem vinnu er að fá og er jafnvel
skortur á vinnuafli. Síðan berast fregnir af því að aðkomu-
fólkiö sé hlunnfariö. Aðeins sé unniö í dagvinnu og okrað
sé svo á verkafólkinu með húsaleigu í verbúðum og
óheyrilegu verði í mötuneytum fyrirtækja þannig aö tekj-
urnar fara allar til atvinnurekandans aftur. Bogesen kaup-
maöur og fiskverkandi í þorpinu hennar Sölku Völku
gengur aftur ljósum logum eins og leiður draugur úr for-
tíöinni.
Páll Pétursson, félagsmálaráöherra, bregst snarlega viö
þessum fréttum og krefur forystumenn verkalýösfélaga
um upplýsingar um fyrirtæki sem koma svona fram við
starfsfólk. Jafnframt eru þeir minntir á að fylgjast með að
ekki sé brotið á verkafólki á viðkomandi félagssvæöum og
aö þess sé gætt að ekki séu brotin á því landslög né samn-
ingar.
Það eru aum atvinnufyrirtæki sem laða til sín starfsfólk
meö villandi upplýsingum um kjör og aðbúnað og hiröa
til sín rýrar launatekjur þess meö okri á húsaleigu og mat í
mötuneyti. Sú tíð er liöin að fólk leitaði í verstöðvar á ver-
tíö og á síldveiðitíma og þrælaði myrkrana á milli og bjó
þröngt, en þénaöi vel og var ánægt meö sinn hlut að ver-
tíö lokinni.
Þessa ættu þeir aö gæta sem breiða þaö út aö fólk gangi
um atvinnulaust af leti einni saman þegar næga vinnu sé
aö fá. Þeir ættu aö prófa aö fá handtak hjá Bogesenum nú-
tímans.
Grunur leikur á aö erlendu vinnuafli sé boðið upp á kjör
sem vart eru sæmandi. Fólk úr fjarlægum heimshornum
lendir í alls kyns vandræðum vegna þessa og hrekst um
bjargarlaust í framandi umhverfi og ekki alltaf vinsam-
legu.
Þetta kemur í ljós þegar gerð er að því gangskör aö beina
atvinnulausum íslendingum á þá staði sem atvinnurek-
endur kvarta yfir vinnuaflsskorti. En mikil ásókn er aö fá
útlendinga til starfa, oft aðeins í skamman tíma ársins.
Hér eru þeir maökar í mysunni sem full ástæöa er til aö
kanna nánar og það er atvinnuvegunum ekki síður mikil-
vægt en verkafólki aö lögum og lágmarks mannhelgi sé
ekki misboðiö.
Fyrirtæki á Suöurnesjum sækir um að fá atvinnu og
dvalarleyfi fyrir um 70 manns frá Suðaustur-Asíu. Nokkur
hundruö manns eru á atvinnuleysisskrá á svæöinu. Hópur
verkafólks í sömu starfsgrein fer hópferö suður frá Stykkis-
hólmi til aö mótmæla því að vinna sé tekin frá því og er-
lent fólk flutt inn til aö sinna störfunum.
í þessa undarlegu uppákomu fæst enginn skiljanlegur
botn og vekur upp ótal spurningar um hvar íslenskir at-
vinnuvegir og íslensk verkalýðshreyfing sé á vegi stödd.
En þessi aðferð framkvæmdamanna er vel þekkt gegn-
um tíðina, aö flytja vinnulýö frá fjariægum og fátækum
menningarsvæðum til að starfa aö einhæfri framleiðslu.
Aökomufólkið er einatt miklu auðsveipara og viðráðan-
legri vinnukraftur en sá sem fæst á heimaslóð.
Fólksflutningar af þessu tagi eru stundaðir í stórum stíl
víöa um heim til að fá kröfulítið og duglegt vinnuafl. ís-
lenskum atvinnurekendurm er ekki ætlandi að hugsa
þannig, en það kemur ekki í veg fyrir að mörgum spurn-
ingum er ósvarað.
Ofurbankastjóri aftur í pólitík
Hvort sem Sverrir Hermannsson,
ofurbankastjóri Morgunblaðsins,
þagbi eba sagði um Sambandsvið-
skipti Landsbankans, þá er víst ab
hann hefur ekki þagab upp á síb-
kastib. Hann hefur tjáð sig af mik-
illi hetjulund um hin abskiljan-
legustu mál og sparar ekki gífur-
yrbin frekar en fyrri daginn.
Þannig kom ekki á óvart ab Sverr-
ir þyldi nánast orbrétt upp ræbur
Gubna Ágústssonar alþingis-
manns um þab hversu fráleitt
væri ab einkavæba ríkisbankana.
Garra er kunnugt um ab Sverrir
hafi meira ab segja náb því ab
hræra í nokkrum gamalgrónum
framsóknarhjörtum, þegar hann
talaði gegn einkavæðingu ríkisbankanna og nauö-
syn þess að sporna gegn því að færa hinum nýríku
enn eina einkavæðingargjöfina.
Hótar vaxtahækkun
En ofurbankastjórinn Sverrir lét ekki við það sitja
að gusa á stjórnmálamenn skömmum vegna hugsan-
legrar einkavinavæðingar. Hann hefur nú líka kvatt
sér hljóðs vegna áforma um fjár-
magnstekjuskatt, en það er eitt af
því sem ríkisstjórnin tók upp í
stjórnarstefnu sína og fyrirheit hafa
aukinheldur verið gefin um í tengslum við gerð
kjarasamninga. Sverrir er ekki hrifinn af þessum
áformum ríkisstjórnarinnar og hikar ekki viö að hóta
öllu illu, ef til slíks skatts verður gripið. Þó Sverrir sé
sjálfur vellauðugur maður, á margföldum eftirlaun-
um auk himinhárra bankastjóratekna, er það ekki í
eiginhagsmunaskyni sem hann gangrýnir þessa fyr-
irhuguðu aðför að þeim sem eiga peninga. Hann er
þvert á móti að hugsa um litla manninn, eftirlauna-
fólkið og hinn hversdagslega sparifjáreiganda sem
hann segir þúsundum saman vera í viðskiptum við
Landsbankann. Og ofurbankastjórinn tilkynnir ríkis-
stjórninni að ef hún hætti ekki viö stefnumál sín, þá
muni hann gera sitt til að hækka vexti á móti þessari
skattlagningu og slá þannig „skjaldborg um við-
skiptavini" Landsbankans. Enda — sagði Sverrir
ábúðarfullur í gær — munu sparifjáreigendur ein-
faldlega fara með sparifé sitt úr landi og leggja það
inn á reikninga í Lúxemborg, sem
er eitt fárra Evrópuríkja sem ekki
hafa fjármagnstekjuskatt. Sverrir
var hér væntanlega að tala um
eldri borgarana og litlu sparifjár-
eigendurna, sem munu unnvörp-
um flýja land, enda eru það jú
þeir sem hann hefur svo miklar
áhyggjur af. Sjálfan sig eða hina,
sem eiga stóru upphæðirnar, er
hann væntanlega ekki að tala um,
enda ólíklegt að þeir vilji komast
undan sanngjörnum tekjuskatti á
fjármagn.
Verndari litla
mannsins
Ofurbankastjórinn er semsé kominn í hið vel
þekkta hlutverk verndara litla mannsins, og þó hon-
um fari það ekki eins vel og Alberti heitnum Guð-
mundssyni, þá er því ekki að neita að Sverrir hefur
teflt fram nokkrum nýjum og áhugaverðum tilþrif-
um. Þannig er þaö t.d. alveg nýtt að menn, sem yfir-
gáfu pólitík fyrir biðlaun og bankastjórastól, skuli
gera svo áberandi tilraun til að hrifsa til sín ráðherra-
vald og pólitíska verkstjórn í sitjandi ríkisstjórn. Of-
urbankastjóri Morgunblaösins hefur
í raun lýst frati á ríkisstjórnina í
heild sinni fyrir að búa til svona
asnalegan stjórnarsáttmála og hafa
svona ömurlega stefnu í peninga- og bankamálum.
Hann treystir heldur ekki formanninum í sínum
gamla flokki til að hafa farsæla forustu fyrir þessari
stjórn og kýs því að gera hvað hann getur til að spilla
fyrir og setja ríkisstjórninni afarkosti með því að
hóta vaxtahækkun.
Þetta er sannarlega áhugaverð staða sem komin er
upp, ekki síst í ljósi þess að forsætisráðherra og for-
maður Sjálfstæðisflokksins hefur haft orð á sér fyrir
að una því illa ef hans menn eru sígeltandi án þess
að þeim sé sigað. Bankastjórastóll í ríkisbankanum
Landsbanka íslands þykir feitur biti og meðal dyggð-
ugra flokksmanna eru margir menn sem skilja að
meðan Landsbankinn er ríkisbanki er stefnumörk-
unin í höndum Alþingis og ríkisstjórnarmeirihlut-
ans, sem kýs sína fulltrúa í bankaráöin, en ekki í
höndum bankastjóra sem sögöust vera hættir í
stjórnmálum. Garri
GARRI
Lottóvinningar til sjós og lands
24 milljón króna lottóvinningur
hefur verið mikið frétta- og um-
talsefni síðan á laugardag, þegar í
ljós kom að einn aðili hafði fengið
þarna dágóðar ævitekjur meða-
ljónsins á einu bretti. Efnalitlu
fólki og skuldugu vex að vonum í
augum sá mikli auður sem vinn-
ingshafanum hlotnaðist með því
einu að kaupa sér lottómiða með
réttri númeraröð. Enda munu happavinningar, þótt
minni séu og margfalt minni, geta gjörbreytt lífi
þeirra einstaklinga og fjölskyldna sem detta í lukku-
pottinn. Jafnvel ein árslaun í happavinning geta sem
best gert þann lukkulega fjárhagslega sjálfstæðan, ef
svo vill verkast.
Eins og alkunna er heima og erlendis, er það aðal-
lega efnaminna fólk sem treystir á __________
happdrættisvinninga og stendur jí •
undir þeirri gífurlegu umsetn- VI03V3I1QI
ingu, sem öll tombólufyrirtækin -------------------------
velta. Einhverjar milljónir til eöa frá skipta efna-
menn ekki svo miklu máli að þeir freistist til að eyða
fé í svo vafasama fjárfestingu sem happamiði er.
Lukkunnar pamfílar
Miklar vangaveltur er um hver sá lukkunnar pam-
fíll er, sem hlaut 24 milljóna vinninginn í lottóinu á
laugardaginn. Fjölmiðlar hafa uppi getgátur og
munu beita öllum sínum klækjum til að komast að
og upplýsa hver sá heppni er. Þeir telja það skyldu
sína að upplýsa almenning um vinningshafann.
Peningaupphæðir í krónum taldar eru afstæðar
stærðir. Það, sem í augum eins eru gríöarleg auðæfi
sem varla komast fyrir í villtustu dagdraumum, eru
varla nema smávandamál sem koma þarf snyrtilega
fyrir á skattframtalinu, í augum og eigu annarra.
Um eignatilfærslur hjá slíku fólki eru sjaldan flutt-
ar fréttir og margir eru þeir sem eignast 24 milljónir,
eða samsvörun slíkra upphæða, sem ekki er umtals-
vert. Miklar eignatilfærslur verða við erföir og þykir
ekki í frásögur færandi, þótt einhverjir eignist þann-
ig nokkrum sinnum 24 milljónir í föstu og lausum
aurum.
Stundum kemur brot af svona eignaskiptum upp á
yfirborðið, eins og þegar Sameinaðir verktakar út-
hlutuöu milljarði til erfingja gömlu jálkanna, sem
áttu það fyrirtæki. Einhverjir
milljarðar eru enn eftir í þeirri
gullkistu, en ástæðan til að millj-
ónamæringarnir, sem þar þykjast
eiga tilkall, eru í útistöðum vegna
þess að ágreiningur er um hvort
greiða beri skatta af auðnum.
Fátækleg hugsun
Fiskveiðikvóti er seldur fyrir svimandi upphæðir
ár hvert og ganga sögur um menn, sem fá úthlutað
kvóta á hverju ári og selja hann jafnharöan til ann-
arra án þess að þurfa að ýta fleyi úr vör eða draga
sporð úr sjó. Þeim, sem þjóðfélagið dillar svona blíð-
lega, eru færðir ótaldir stærðar lottóvinningar ár eft-
ir ár og þykir engum mikiö.
______________ Hlutabréfalottóiö getur fært þeim
útsjónarsömu og heppnu góban
skilding. í talnarunum, sem verið
er aö þylja um ávöxtun bréfa á síö-
asta ári, sáust prósentur upp á 190. Er þab hækkun á
verögildi hlutabréfa í Hraöfrystihúsi Eskifjarðar.
Mörg og enn stærri fyrirtæki gátu státað af yfir 100
prósent hækkun á hlutabréfum á árinu.
Þeir, sem láta 24 milljónir króna vaxa sér í augum
og halda að það sé eitthvert einstakt happ að eignast
slík auðæfi, vita lítið um eignir og eignaskiptingu í
sjöunda ríkasta landi í veröldinni, samkvæmt Al-
þjóðabankanum.
Launamenn meb milljón á mánuði eru ekki ein-
stæð fyrirbæri. íbúðarhús meb innbúi, sem eru ab
verðgildi svona upphæðar, skipta þúsundum. Slepp-
um bíla- og sumarbústaðaeign.
Sem betur fer eru ærið margir landsmenn vel fjáb-
ir í löndum og lausum aurum, og þrátt fyrir harma-
kvein og sífelld kvörtunarefni þeirra tekjuminni,
sem borga skattana og svamla um í skuldasúpunni
— sem oftast er ekki meiri á hvern ánauöugan ein-
stakling en sem svarar lægstu lottóvinningum — er
ríkidæmið í landinu vel við unandi.
Og að halda aö 24 milljóna lottóvinningur sé ein-
hver ósköp lýsir aðeins fátæklegu hugarfari þeirra,
sem lítiö eba ekkert eiga.
Gaman veröur að þegar fjölmiölar fara að leita
uppi kvótamillana og alla hina, eins og þeir hund-
elta vinningshafa í lottóum og halda að þeir séu rík-
ir. OÓ