Tíminn - 31.01.1996, Blaðsíða 10

10
'^jpr rt-1* i-r nr \ riw<r ifn-tr
iwitlglliitai
Miövikudagur 31. janúar 1996
Hryssum í folalds-
eign verbur ab fækka
Á þessum vetri hefur orðið mik-
il umræða um hrossafjöldann í
landinu og of mikið álag á land-
ið af þeim sökum. Ekki verður
því á móti mælt að á sumum
stööum hefur verið gengið svo
nærri landinu að valdið hefur
skemmdum. I’essi ofbeit er stað-
bundin, því víða um land er
nægt beitiland og væri hrossa-
fjöldanum raðað niður á þaö,
yröi ekki um ofbeit að ræða. En
það vita allir að þannig gerast
hlutirnir ekki. Þess vegna verður
aö taka á þeim málum þar sem
hættuástand hefur skapast.
Hestamönnum ber aö vinna
með þeim aöilum, sem eiga að
sjá um gróðurvernd og landnýt-
ingu. Rétt er að benda á að
Landssamband hestamannafé-
laga hefur ítrekað beint þessu til
sinna félagsmanna og átt gott
samstarf við Landgræðslu ríkis-
ins og önnur gróðurverndar-
samtök. Það er því fullur vilji
hjá hestamannahreyfingunni
til þess að vinna vel í þessum
málum.
Fjárhagsleg hlib
málsins
En það er annar þáttur þessa
máls þar sem skort hefur á að
hestamenn og ræktendur tækju
nógu vel við sér. I>að er fjárhags-
hliðin, svo merkilegt sem það
kann að viröast. Hross, sem lítið
sem ekkert gefa í aðra hönd, eru
þúsundum, ef ekki tugþúsund-
um saman í landinu. Þetta eru
hrossin sem aldrei ná því að
veröa markaösvara, hvorki lif-
andi né dauö. Á þetta verða
menn að líta með kaldri skyn-
semi. Á mörgum stööum eru
það einmitt þessi hross sem
ganga næst landinu, því þau eru
viðvarandi ár eftir ár. Tækju
menn rögg á sig og gerðu þetta
dæmi upp, myndu þeir komast
aö því mjög fljótlega hve þessi
hross eru mikill fjárhagslegur
baggi.
Menn hafa auðvitaö trúað því
í upphafi að þau myndu gefa
HE$TA-
MOT
KÁRI
ARNÓRS-
SON
tekjur í aðra hönd. En þegar
menn eru búnir að sjá árum
saman að þetta reynist tálvon,
þá er ekkert um annað að ræða
en láta staðar numið.
Það hefur komið fram í um-
ræöunni að það sé ekkert
áhlaupaverk að fækka hrossum
svo jáúsundum skiptir á ör-
skömmum tíma. Og víst er það
rétt. En það er hægt að koma í
veg fyrir að þeim fjölgi. Það er
t.d. glórulaust aö setja á á hverju
hausti fleiri hross en sjáanlegt er
að menn komist til að temja eða
líkur eru til að þeir geti afsett. Þá
hleðst kostnaðurinn upp og þó
nokkur hross seljist þá éta
óseldu hrossin upp hagnaðinn
af sölunni. Slíkur búskapur
gengur ekki. Með slíku háttalagi
verður fjöldinn fyrr eða síðar
vaxinn manni yfir höfuð og þar
sem hagar eru takmarkaöir þá
skemmist landið.
Ræktunarmarkmið-
ib gæbahross
Ég held þess vegna að það sé
nauðsynlegt ab menn horfi
meira á fjárhagshliö þessa máls
en gert hefur verið. Varöandi
reiðhrossin, þá er markabur fyr-
ir ótamin hross sáralítill, ef frá
er talin nokkur folaldasala. Er-
lendi markaburinn gerir sífellt
meiri kröfur um góða tamn-
ingu, sem um leið útheimtir í
flestum tilfellum meiri vinnu.
Menn kvarta yfir því ab verð á
hrossunum sé lágt. Undir það er
vel hægt að taka, þegar um er að
ræða miðlungshross og þar fyrir
neöan. Þessi staba bendir ein-
dregið til þess að ekki megi
kosta neinu svo nemi í tamn-
ingu slíkra hrossa, en verðið á
verulega góðum hrossum er
hins vegar gott. En þá má
kannski spyrja hvort allir, sem
áhuga hafa á hrossarækt, geti
náð því ab rækta aöeins mjög
góð hross. Vafalaust er svo ekki,
frekar en meb hámarksafköst í
annarri ræktun. Kröfur neyt-
enda eru líka breytilegar, sem og
notkunin á hrossunum. Menn
hljóta að aðlaga sig markaðnum
og þeir sem eru með hross sem
henta í hestaleigumarkaöinn
rækti þau ab því marki sem eft-
irspurnin segir til um. Hitt er þó
Iíklegt að í þeirri ræktun þar
sem stefnt er á hágæðahross
veröi lökustu hrossin miðlungar
sem nýtast til ýmissa minni
verka. Sé þannig litið á málið,
þá er það fyrsta verk ræktandans
ab vera með nógu góð hross í
sinni ræktun og þar er þá fyrst
og fremst horft til hryssnanna.
Hryssustofninn í landinu er að
stórum hluta kjötmerar, þ.e.
hryssur sem ætlað er ab fram-
leiða sláturgripi. Þó að hrossa-
kjötssala hafi aukist með árun-
um, þá held ég að afsláttarreið-
hross og afsláttarstóðhryssur
fylli þann markað. Kjötverð er
líka með þeim hætti um þessar
mundir að varla getur talist hag-
kvæmt ab framleiða hross ein-
göngu til slátrunar. Reiðhrossa-
framleiðslan þarf að geta nýtt
allan kjötmarkaðinn.
Vibkoman þarf ab
minnka
Það, sem er brýnast í dag, er
aö stöðva fjölgun hrossanna.
Það verður aöeins gert með
þeim hætti að minnka viðkom-
una. Þá kemur að því að velja
bestu hryssurnar úr til undan-
eldis og bjóða hinar á Japans-
markað, jafnvel þó þær þurfi að
bíða einhver ár. Það á ekki að
láta þær eiga folöld, því þab
skapar erfiðleika síðar. Sá hugs-
unarháttur var skiljanlegur þeg-
ar kjötsala var nokkuö örugg og
Nýstárleg kynning
Stóöhesturinn Toppur frá Eyjólfsstöbum veröur í Húsdýragaröinum í
vetur. Sérstök kynning veröur á honum um helgina og mun eigandi
hans, Snorri Rafn Snorrason, veröa á staönum. Toppur hefur hœsta
byggingardóm stóöhesta, enda gullfallegur.
Þá veröur Kristinn Hugason hrossarœktarráöunautur meö fyrirlestur
um byggingardóma í Húsdýragaröinum á sunnudag kl. 13 og kl. 15.
Fákur veröur meö hesta fyrir börn í garöinum á laugardag. m
gaf eitthvaö í aðra hönd. En
hann er óverjandi í dag.
Síðan veröur að miða viö það
að fjöldi hrossanna sé ekki meiri
en það, ab menn ráði við að
gera úr þeim söluhæfa vöru,
sem gott verb fæst fyrir. Væri
þessu framfylgt, þá myndi
hrossunum smám saman fækka
um leið og þau yrbu jafnbetri.
Þá gæti þessi búgrein skilað um-
talsverðum hagnaði. Hrossun-
um myndi fækka í högunum og
álagið væntanlega minnka þar
sem það er mest.
Þab er stundum talaö um að
menn geti bætt og aukið beiti-
landið með áburðargjöf. En
hvers vegna eiga hrossabændur
að eyða peningum í áburð til að
auka haga fyrir hross sem ekkert
gefa af sér? Er þá ekki miklu vit-
urlegra að fækka hrossunum og
nota peningana í annað?
Þessi pistill er hvatning til
ræktenda á þessu vori að velja
aðeins bestu hryssurnar til und-
aneldis, halda hinum frá þó þeir
eigi kost á frábærum stóðhesti
handa þeim. Temja þarf allar
hryssurnar, svo þær sem ekki
fara í folaldseign verði þá sölu-
vara. Þetta er raunhæfasta leiðin
til að fækka hrossunum og um
leið sú eina líklega til að hrossa-
ræktin skili arði. ■
Mesta aukningin í útflutningi til Kanada
1 Heildarútflutningur hrossa árið
I 1995 var 2614 hross, sem er
rúmlega eitt hundrað hrossum
{^L! færra en árið 1994. Af þessum
2614 hrossum voru 1282 hryss-
ur, 1220 geldingar og 112 ógelt-
ir hestar (sjá töflu 1). Flest hross-
in voru flutt til Þýskalands og
Svíþjóbar eins og fyrri ár, eða
59% útflutnings 1995. Mesta
aukningin var á útflutningi til
Danmerkur, en þangað fóru 120
fleiri hross en 1994 og hlutfalls-
lega varð mest aukning til Kan-
ada úr 5 hrossum í 105. Helstu
viðskiptalönd 1995 eru Þýska-
land: 1129, Svíþjób: 407, Dan-
mörk: 402, Bandaríkin og Kan-
ada: 222, Noregur: 138, Sviss: 96
og Austurríki: 80 (sjá töflu 2 og
mynd 2). Stærstu útflytjendur
Tafla 1.
Stóðhestar Hryssur Geldinear Alls
1991 47 812 975 1834
1992 43 918 ' 1043 2004
1993 86 1235 1164 2485
1994 75 1349 1334 2758
1995 112 1282 1220 2614
eru Gunnar Arnarson: 617
hross, Hinrik Bragason: 435
hross, S.Í.H.-Edda hestar: 361,
Sigurbjörn Bárbarson og Axel
Ómarsson: 201, og VT hf: 194
(sjá mynd 3). Þessir aöilar eru
með 70% útflutningsins, en 60
abilar flytja út hin 30% hross-
anna. ■
Tafla 2.
Þýs. Svíþj. Danm. Nor. Aust. Holland
1991 798 504 105 204 44 66
1992 982 574 149 112 26 39
1993 1273 441 219 222 59 42
1994 1321 507 282 237 66 79
1995 1129 407 402 138 80 58