Tíminn - 27.02.1996, Blaðsíða 5

Þri&judagur 27. febrúar 1996

5
Ásta R. Jóhannesdóttir:
Saumaö að sjúkum
Ríkisstjórn Davíös Oddsson-
ar, bæöi sú sem nú situr og
sú sem var viö völd á síöasta
kjörtímabili, gengur hart aö vel-
feröarþjónustunni við að ná fjár-
lagahallanum niður. Kostnaður-
inn af heilbrigðisþjónustunni
hefur veriö færöur æ meira yfir á
sjúklinga á tímabilinu um leið og
aöstoðin frá tryggingakerfinu
hefur verið skert og þjónustan
minnkað.
Þetta gagnrýndi Framsóknar-
flokkurinn réttilega á síðasta
kjörtímabili og taldi að ekki yrði
lengra gengið. Nú er hann kom-
inn í heilbrigöisráðuneytiö og
getur því snúið við blaðinu. En
hvað gerist?
Lífeyrisþegar eiga ekki
fyrir mat í lok mána&ar
Ingibjörg Pálmadóttir heil-
brigðisráðherra segir í grein í
Tímanum á þriðjudag að margt
jákvætt sé að gerast í heilbrigðis-
málum og er það vel. En því mið-
ur er margt mjög alvarlegt, sem
þar hefur gerst undir hennar
stjórn, sem vegur ab velferðinni.
Þeir fjölmörgu sem hafa sam-
band við mig sjá a.m.k. ekki að
neitt jákvætt hafi gerst í heil-
brigðismálum, enda eru flestir
þeirra fólk sem er svo óheppið í
lífinu aö hafa misst starfsgetu eða
heilsuna og þarf að treysta á vel-
ferðarþjónustuna. Þeir þurfa nú í
æ ríkara mæli að leita til félags-
málastofnana um viðbótarfram-
færslueyri og dugar þab oft ekki
til.
Þeim, sem þurfa styrk frá Fé-
lagsmálastofnun Reykjavíkur-
borgar, fjölgaði t.d. um 20% á
síðasta ári.
Saumab aö sjúklingum
Hvað hefur breyst' í kjörum
þessa fólks sem gerir það að verk-
um ab það á ekki í sig eða á? Mjög
var þrengt að þessum hópi í tíb
fyrrverandi heilbrigðisráðherra,
en nú tekur steininn úr með að-
gerbum ríkisstjórnarinnar, sem
eru að koma til framkvæmda
þessar vikurnar.
Sjúklingar greiða nú hærra
gjald fyrir læknisþjónustu og
heilsugæslu, komu til sérfræð-
ings, í röntgen og rannsóknir. Öll
þessi gjöld hækkuðu um mán-
abamótin. Aldraöir greiða fullt
verð til 70 ára, nema þeir framvísi
VETTVANGUR
„Endurgreiðslureglumar hans
Sighvats vegna lœknis- og
lyfjakostnaðar, sem eru með
flóknari fyrirbœrum, er nú
búið að flœkja enn meir. Það,
sem verra er í því sambandi,
er að þeir sem hafa mikinn
lyfjakostnað fá ekki kostnað
lyfja sem þeir greiða að fullu
talinn með. En oft er mesti
kostnaðurinn vegna þeirra.
Einnig eru reglumar svo
flóknar að segja má að sjúk-
lingur þurfi að vera við
hestaheilsu til að skilja og
geta nýtt sér þœr."
vottorði um lágar árstekjur eba
að þeir hafi verið öryrkjar áður en
þeir urðu 67 ára. Hámarksgreiðsla
þeirra er hækkub úr 3.000 krón-
um á ári í 12.000 krónur áður en
þeir eiga rétt á afsláttarkorti.
Lágmarksverð fyrir lyf var
hækkað á dögunum. Gólfið svo-
kallaða á lyfjaverðinu er hækkað,
sem þýðir hærra verð fyrir ákveð-
in lyf. Greiðslur fyrir lyfseðla
hækkuðu úr 1200 krónum í 1400
krónur.
Endurgreiðslureglurnar hans
Sighvats vegna læknis- og lyfja-
kostnaðar, sem eru með flóknari
fyrirbærum, er nú búið að flækja
enn meir. Það, sem verra er í því
sambandi, er að þeir sem hafa
mikinn lyfjakostnað fá ekki
kostnað lyfja sem þeir greiða að
fullu talinn með. En oft er mesti
kostnaöurinn vegna þeirra. Einn-
ig eru reglurnar svo flóknar að
segja má að sjúklingur þurfi að
vera við hestaheilsu til að skilja
og geta nýtt sér þær.
Skert kjör aldra&ra og
öryrkja
Tvísköttun lífeyris var hafin ab
nýju um áramótin. Með breyt-
ingu á skattalögunum var 15%
skattaafsláttur lífeyrisþega af líf-
eyrisgreiðslum afnuminn aþeins
rúmu ári eftir að honum var
komið á, rétt fyrir kosningar í
fyrra. Þar meb er komið á aftur
tvísköttun lífeyris hluta lífeyris-
þega og munar víða verulega um
þær krónur.
Byrjað verður á því á árinu að
skerða greiðslur til lífeyrisþega,
þ.e. aldraðra og öryrkja, gagnvart
fjármagnstekjum, áður en fjár-
magnstekjuskatti hefur verið
komið á. Það er óviðunandi, sér-
staklega gagnvart þeim sem hafa
fengið eingreibslur vegna slysa.
Slíkar eingreiöslur eru miskabæt-
ur til að bæta skerta starfsorku
ævilangt. Það er forkastanlegt að
fjármagnstekjur af eingreiðslu
skerði eða felli brott annan lífeyr-
isrétt þessa fólks, sem hefur misst
starfsgetu og heilsu í bótaskyld-
um slysum.
Frá síðustu áramótum er
grunnlífeyrir ellilífeyrisþega og
öryrkja skertur um 30% í stað
25% vegna tekna. Greiðslur
grunnlífeyris geta skerst hjá ein-
staklingum um allt að 62% við
þessa breytingu og allt að 84%
hjá hjónum.
Um leið og öllum þessum
aukna kostnaði er komið yfir á
sjúklingana eru kjör þeirra skert.
Greiðslur uppbótar á lífeyri frá
Tryggingastofnun er nú verið að
lækka. Þetta bitnar á þeim sem
eiga um sárt að binda, eru ósjálf-
bjarga og þurfa umönnun.
Umönnunaruppbót öryrkja og
aldrabra verbur skert á árinu
hlutfallslega, ekki samtímis hjá
öllum. Hið sama gildir um lyfja-
uppbótina. Nú á þetta fólk að
komast af í veikindum sínum á
mun lægri fjárhæö til framfærslu
en áður.
Mun færri hreyfihamlaö-
ir fá stu&ning
Svo er þab hin alvarlega atlaga
að hreyfihömluðum, þeim sem
verba að hafa til umráða bifreið
til að komast leiöar sinnar.
Hreyfihamlaðir hafa átt kost á
bifreiðakaupastyrkjum, 50 svo-
kölluðum hærri styrkjum og 600
lægri á ári. Lægri styrkjunum er
nú fækkað um tæpan helming.
Þeir nema 235 þúsund krónum
og fækkar úr 600 í 335 styrki.
Á ári hverju hafa á annað þús-
und hreyfihamlaðra sótt um
lægri styrkinn. Sérstaklega er
þessi niburskurður alvarlegur, því
að ferðastubningur til hreyfi-
hamlaðra, bensínstyrkurinn, er
háður því að hinn fatlaði eigi
sjálfur bíl. Fatlabir fá t.d. ekki
greiddan leigubílakostnað frá
T ryggingastofnun.
Flestir umsækjendur um styrk-
ina eru svo illa staddir fjárhags-
lega að þeir geta ekki eignast bif-
reið nema að fá til þess stuðning
eins og þennan styrk. Úthlutun-
arreglur vegna styrkjanna eru
einnig þrengdar. Þessi aðgerð var
aldrei nefnd í fjárlagaumræðunni
og kemur algjörlega í bakib á
þessum hópi.
Ver&ur samhjálpin okkar
allra í framtíöinni?
Af ofantöldu sést aö Framsókn-
arflokkurinn hefur tekið viö þar
sem Alþýðuflokkurinn hætti í
heilbrigðisráðuneytinu og heldur
sömu stefnu. En hvaða stefna er
það? Það er ekki órökrétt að
álykta ab það sé stefna íhaldsins,
eða stefna fjármálarábherra, sem
þar er fylgt.
Fjármálaráðherra hefur viðrað
skoðanir sínar á Alþingi um fylgi
við velferöarþjónustu, eins og
hún er rekin t.d. í Bandaríkjun-
um. Ingibjörg heilbrigðisráðherra
neitar því staðfastlega að horfið
verði frá norrænu hugmynda-
fræðinni, sem hér ríkir enn, og
hafnar þeirri hugmynd fjármála-
ráðherra að mönnum verði leyft
að kaupa sig framfyrir biðlistana.
Það er gott að vilji er til að verja
velferðarþjónustuna, en hverju
ræður fagráðherrann?
Hingað til virðist fjármálaráð-
herrann hafa ráðið ferðinni.
Verði svo áfram, verður heil-
brigðis- og velferbarþjónustan
aðeins fyrir þá efnameiri.
Höfundur er alþingismabur.
Atvinnuleysi í hagfræbi samtíðarinnar
Paul Krugman sagði enn: „Fram
til þessa hefur verið sýnt fram á
tvennt: í fyrsta lagi, hækkun
stigs atvinnuleysis í OECD-
löndum stafar einkum af hækk-
un náttúrulegs stigs þess. í öðru
lagi, líkleg skýring þess er
árekstur á milli stefnumiöa vel-
ferðarríkja, sem reyna að jafna
afkomu manna, og markaðs-
afla, sem hníga ab auknum
ójöfnubi. En hvaða markabsöfl
eru það? (Bls. 64)
„í hvítbók framkvæmda-
stjórnar ESB frá 1993 er spurt,
hvers vegna svo mikið atvinnu-
leysi sé í Evrópu og hafi haldist
hátt í uppsveiflunni 1987-90 —
í raun, hvers vegna hið náttúru-
lega stig atvinnuleysis haldist
svo hátt, þótt ekki sé það svo
nefnt — og fjögur svör eru
veitt:
(i) Hlutur okkar í hinni nýju
alþjóðlegu verkaskiptingu er
ekki sá ákjósanlegasti, því að
við höfum sinnt of iítið vaxtar-
mörkuðum framtíðarinnar sak-
ir of mikillar umhugunar um
afrakstur og stöðu gamalgró-
inna iðngreina.
(ii) Hinn tiltölulega hái
launakostnaður ófaglærðrar
vinnu ýtir undir fjárfestingu í
vinnusparandi tilhögun og
heldur aftur af sköpun vinnu
við þjónustu.
(iii) Aldur færist yfir skipan
vinnumála. Með því orðalagi er
átt við alla þá skipan mála, sem
nú er fólgin í vinnumarkabi;
vinnulöggjöf; stefnu stjórn-
valda í atvinnumálum; sveigj-
anleika innan og utan fyrir-
tækja; tækifæri sem skólakerfið,
starfsþjálfun og félagslegar
tryggingar bjóba eða hefur láðst
að bjóða.
EFNAHAGSLIFIÐ
4. GREIN
(iv) Síðast en ekki síst: önnur
lönd eru að iðnvæðast og að
hefja samkeppni við okkur —
meira að segja á okkar eigin
mörkuðum — á kostnaðarstigi,
sem blátt áfram er ekki á okkar
færi.
Af skýringum þessum fellur
hin önnur inn í röksemda-
færslu þessa erindis. Hin þriðja
er allóljós. ... Athyglisvert er
samt sem áður, að af þessum
fjórum skýringum á atvinnu-
leysi í skýrslu framkvæmda-
stjórnarinnar lúta tvær að al-
þjóðlegri samkeppni." (Bls. 65-
66)
„í niðurstöðum nær allra
vettvangsathugana er þeirri
hugmynd hafnað, að innflutn-
ingur frá löndum þriðja heims-
ins hafi verið meginástæða
minnkandi eftirspurnar eftir lítt
þjálfuðu vinnuafli. (Bls. 65) ...
Eins nýlega og 1990 nam inn-
flutningur frá nýjum iðnaðar-
löndum einungis 8,5% af heild-
arvöruinnflutningi OECD-
landa og innfluttur iðnvarning-
ur frá þeim nam innan við
1,5% af vergri landsframleiðslu
þeirra." (Bls. 69)
„Hvab er til úrræða? Að
mestri bjartsýni verður vanda-
mál vaxandi launamunar og
vaxandi atvinnuleysis ... leyst
með fjárfestingu í fólki (human
capital) — bæði í skólanámi og
starfsþjálfun — og þannig við
snúið tilhneigingu til vaxandi
ójafnaðar (Bls. 71-72) ... hib
hastarlega svar er að leggja nið-
ur eða að minnsta kosti að rýja
velferðarkerfið ... án efa er unnt
að taka til við umbætur í vel-
ferðarkerfinu, þannig að síður
dragi það úr athafnasemi
manna." (Bls. 73-74)
„Veiting fjárframlaga í þágu
atvinnu þeirra, sem að öbrum
kosti væru án atvinnu, ætti að
hagfræöilegri meginreglu aö
vera leið til að sneiða hjá hinu
sársaukafulla vali á milli al-
menns atvinnuleysis og al-
mennrar fátæktar. (Bls. 75) ...
Því miður er örðugt að setja
fram neinar hugþekkar forsagn-
ir. Á vandamáli atvinnuleysis í
iðnaðarlöndum er engin sárs-
aukalaus lausn. Og vænst verð-
ur ekki þróttmikilla aðgerða til
að leysa það vandamál, fyrr en
til sannnefndrar kreppu hefur
borið." (Bls. 79) ■