Tíminn - 29.03.1996, Blaðsíða 5

Föstudagur 1. mars 1996
iSfcttíistt
5
Veibivét, fyrirstaba og net. Ljósm. veibieftiriitib
Uppkaup laxaneta í sjó
Sleppingarabstaban í Hraunsfirbi hjá Silfurlaxi. Netkvíar í baksýn.
Ljósm. EH
■?------
Eitt merkasta ákvæöi íslenskra
laxveiðilaga er bann við lax-
veiði í sjó, sem lögtekið var
1932. Á þeim tíma var mjög
lítið um slíkar veiðar í sjó hér
við land. Það reyndist því auð-
velt að koma þessari stefnu-
mörkun á, ekki síst fyrir þá
sök, að engar bætur þurfti að
greiða, að svo stöddu, því að
undanþágur voru veittar frá
banninu. Þær voru bundnar
við jarðir þar sem slíkra hlunn-
inda var getið í fasteignamat-
inu 1932. Á seinni áratugum
hefur verið unnið að því að
fækka þessum undanþágum
með uppkaupum laxveiðirétt-
inda í sjó.
Fyrir skömmu var undirrit-
aður samningur milli eiganda
Þursstaða í Borgarfirði og Orra
Vigfússonar vegna Norður-
Atlantshafslaxasjóðsins um
uppkaup á laxanetum í sjó fyr-
ir landi jarðarinnar til fram-
búðar. En sjóðurinn hefur í
mörg ár staðið fyrir uppkaup-
um á úthafslaxveiðikvótum,
eins og kunnugt er, og á annan
hátt veitt mikilvæga ráðgjöf
ýmsum ríkisstjórnum varð-
andi verndun og nýtingu Atl-
antshafslaxins.
Snemma á s.l. ári tóku veiði-
réttareigendur og veiðifélög
við árnar, sem falla í Faxafióa,
og hafbeitaraðilar ákvörðun
um aö stefna að uppkaupum
allra laxveiðiréttinda í sjó, svo
að slík laxveiði hyrfi með öllu
á Vesturlandi. Samtök þessi
lögðu fram fjármagn til fyrr-
greindra uppkaupa neta á
Þursstöðum á móti ríkisfram-
lagi-
Níu aðilar með lax-
veibirétt í sjó
í upphafi, 1932, höfbu níu
aðilar slík laxveiðiréttindi, þ.e.
átta aðilar vib Faxaflóa og einn
í Vopnafirði. Með fyrri aðgerð-
um og nú samningi um upp-
kaupin á Þursstöðum hefur
tekist að fækka undanþágum
VEIÐIMAL
EINAR HANNESSON
um helming, sem áttu slík rétt-
indi við Faxaflóa 1932. Eftir
liggja því tvær jarðir í Hval-
firöi, tvær í Borgarfirði, auk
einnar jarðar í Vopnafirði.
Áhugi er meðal áreigenda í
Vopnafirði um uppkaup þar.
Veiðifélag Selár hefur þegar
brotið ísinn með samningi við
eiganda laxveiðibúnaðar í sjó,
um að ekki sé veitt í hann þessi
árin. Uppkaup á þessari veibi-
aðstöðu eru því á dagskrá og
munu væntanlega eiga sér
stað, eins og annars staðar.
Hafbeitin jók lax-
veioi i sjo
Lengst af hefur lögleg lax-
veiði í sjó verið óveruleg, mið-
að við heildarveiði á laxi hér á
landi, þó að hún hafi ab sjálf-
sögbu alltaf verið neikvæð og
tilfinnanleg gagnvart laxveiði-
ánum, ekki síst í lakari veiðiár-
um. Hins vegar gerðist það
með tilkomu stórfelldrar laxa-
hafbeitar, að veibifengur
tveggja sjávarveiðijarða jókst
mjög mikið, þar sem laxinn frá
h'afbeitarstöbvum ánetjaðist í
verulegum mæli í búnað
þeirra, svo að sumum þótti
með ólíkindum.
Nú hafa mál skipast á þann
veg, að hafbeitarstarfsemin,
sem lagði til stærstan hluta
þessarar miklu veiði, varð
gjaldþrota og í öðru tilviki lok-
aði sjúkdómur, sem upp kom,
á frekari rekstur. Hafbeitin
mun því væntanlega framveg-
is ekki skila veiðifeng til fyrr-
greindra sjávarneta eða ann-
arra, eins og á undanförnum
árum. Sumir menn segja, að
þessa erfiðu stöbu í rekstri haf-
beitar hafi að hluta til mátt
rekja til veiði í sjávariagnir, og
þær þannig átt sinn þátt í
gjaldþroti stórlaxahafbeitar.
Heimild til inn-
lausnar
Fyrrgreind samtök veiðirétt-
areigenda við árnar við Faxa-
flóa hafa unnið að því á skipu-
legan hátt að fá heimild til
innlausnar fyrrgreindra sjávar-
lagna, eins og lög leyfa. Jafn-
framt hefur verið unnið að því
að koma slíku í framkvæmd
með frjálsum samningum,
eins og Orra Vigfússyni tókst
gagnvart Þursstöðum. Gera
menn ráð fyrir að þessu upp-
kaupaferli Ijúki á næstu árum.
Þá megi með sanni segja að
laxveiðibann í sjó hér við land
verði raunverulegt, eins og
stefnt var ab með löggjöfinni
1932. Fyrr ekki.
Fordómar á fordóma ofan
Fáfræðin er móðir fordómanna.
Þetta fékk ég illilega að reyna í
vikunni sem leið. Og það meira
að segja m.a. á sjálfum mér.
Þannig er mál meö vexti að ég
starfa að málum leigjenda.
Leigjendur eru einn þessara
hópa sem oft sæta fordómum hér
á landi. Er þab að vonum, því hér
ríkir sem kunnugt er s.s. séreigna-
skuldaheimska í húsnæðismál-
um. Allir skulu skráðir íbúðareig-
endur, eins þótt þeir í raun eigi
ekkert nema skuldir, alveg þang-
að til þeir eru lagðir í þá einu fast-
eign, sem þeim nokkurn tíma
áskotnast, þ.e.a.s. líkkistuna.
Nú jæja. Einhvern daginn í um-
ræddri viku hlustaði ég sem oftar
á hádegisfréttir gömlu gufunnar.
Heyri ég þá sagt frá því að maöur
nokkur hafi gengið berserksgang.
Þess var sérstaklega getið, að æðið
hefði runnið á manninn í leigu-
íbúð.
Nú er það álitamál hvort það að
æði renni á menn teljist til al-
mæltra tíðinda, sem erindi eigi í
fjöimiðla, nema afleiöingarnar
tryllingsins verði alvarlegar. Hitt
dylst væntanlega fáum, að eign-
arform þess húsnæðis þar sem
viðkomandi ólánsmenn fá kast er
almenningi óviðkomandi og telst
því ekki fréttaefni. Þvert á móti.
Með því að tiltaka það sérstak-
lega, að títtnefndur atburður hafi
átt sér stað í leiguíbúð var frétta-
stofa Ríkisútvarpsins að auka á
fordóma í samfélaginu. Ég veit
um hvað ég er að tala, því þaö
þarf ekki nema eina svona frétt í
fjölmiðlum til að sími Leigjenda-
samtakanna sé rauðglóandi af
völdum fordómafullra húseig-
enda, sem þjást af alvarlegum sál-
arkvölum yfir þeirri staðreynd að
til skuli vera fólk, sem ýmist vill
ekki eða getur ekki búið við sama
húseignarformið og það sjálft.
Nú tel ég mig hafa gert fordóm-
um fréttastofu Ríkisútvarpsins í
þessu tiltekna máli næg skil. Þá er
komið að sjálfum mér. Ekki hafði
ég fyrr hlustað á fréttina en ég
hringdi í fréttastofuna og bað um
að fá að tala við fréttamanninn,
sem skrifað hafði viðkomandi
frétt. Mér var sagt aö hann væri „í
mat". „Hringdu klukkan eitt,"
sagði röddin í símanum.
Já, hvort ég ekki skyldi gera
það. Ég skyldi sko láta helvítið
hafa það óþvegið. Og ef mann-
gerpið gerði minnstu tilraun til að
verja þetta svívirðilega athæfi sitt,
þá skyldi málið fara fyrir útvarps-
ráð, auk þess sem fréttasnápinum
yrði opinberlega slátrað á síöum
allra dagblaða landsins og gott ef
ekki héraðsblaðanna líka. (Eg var
sem sé dulítið gramur). Og ég var
SPJALL
PJETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
svo sem með það á hreinu, að
maðurinn væri svo forstokkaður í
fordómum sínum, að hann
mundi verja þennan fréttaflutn-
ing með kjafti og klóm.
Aftur hringdi ég klukkan eitt.
Hann var, að sögn, enn „í mat".
Asni gat ég verið. Því hafði ég ver-
ið að kynna mig og erindið að
auki? Auðvitað var maðurinn
lagður á flótta undan hvössum og
markvissum rökum mínum. Þó
hringdi ég enn á ný. Og viti
menn, fréttasnapinn var á staðn-
um.
Ég er raddsterkur maður og þarf
því ekki að viðhafa nein látalæti
til þess að viömælendur mínir
geri sér grein fyrir alvöru málsins,
sé mér misboðiö. En sem ég hafði
manninn þarna á línunni, hljóp í
mig Gvendur jaki. Ég beitti rödd-
inni af miklum áhersluþunga og
gæti sjálfsagt fengið stöðu hjá
ónefndu leikfélagi hér í bæ, ef ég
bara þyrði af ótta við ráðningu og
í framhaldi hennar, óhjákvæmi-
legan brottrekstur.
„Hvað á það að þýða að nota
ríkisrekna fréttastofu til að auka á
fordóma í landinu?" spuröi ég
ógnandi röddu, enda sannfærður
um að ég væri ekki aðeins að tala
við hálfvita, heldur forstokkaðan
neðanmálsmann að auki.
En þegar ég hafði gert frétta-
manninum grein fyrir ástæðu
spurningarinnar, þá sprakk blaör-
an. Maðurinn gerði sér þegar ljós
þau mistök, sem honum höföu
orðiö á. Og ekki nóg með það,
heldur baðst hann afsökunar á af-
glöpum sínum. Og þó að ég bakki
ekki með það, að í þessu tilfelli
gerðist hann sekur um óvandað-
an fréttaflutning, þá fór ekkert
milli mála, að hvað varðaði for-
dóma í garð leigjenda haföi ég
haft hann fyrir rangri sök.
Þab lak úr mér allt loft, eins og
sprunginni blöbru. Og sál mín
varð jafn væskilsleg eins og andi
betliskáldsins með hvíta trefilinn,
sem ég sé svo oft svífa inn á Sólon
íslandus með sína fölu, póetísku
ásýn og skotsilfur frá listasósíaln-
um upp á vasann, svo ekki þurfi
nú að drekka kaffið út á krít.
FÖSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
STÖÐLUÐ FÁTÆKT
Fjármálarábherrann okkar kynnti
staðfestingu frá enska flokkunar-
fyrirtækinu Standards & Poors
(lesið Stöðlub Fátækt á íslensku) í
Morgunblaðinu um daginn. Þar
segir ab þjóbin sé loks komin í
næst hæsta gæðaflokk skuldu-
nauta um víða veröld eftir sjö ára
erfiða bib með „hækkað mat á
lánshæfi" eins og það heitir á
ráðuneytismáli. Rábherrann sagði
'íka að þessi viðurkenning hefði
ekki komið af sjálfu sér, heldur
væri hún árangur af löngu og
ströngu erfiði. Ríkisstjórnin væri
nú loks að uppskera eins og sáb
var til og ekki seinna vænna.
Ráðherrann sagbi líka sérstak-
lega frá Seðlabanka íslands af
þessu hátíbartilefni og upplýsti
ab bankinn sjái bæbi um allar
lántökur og ab mata Standards
& Poors á upplýsingum um lán-
tökurnar. Reyndar kemur þab
engum á óvart að Seölabankinn
sé að minnsta kosti bábum meg-
in vib borðið í upphefðum ís-
lenska ríkisins. Gott ef bankinn er
ekki undir borbinu líka.
Nú kann „hækkað mat á láns-
hæfi" ab vera tilefni fyrir ríkis-
stjórnina ab kætast í Stjórnarráð-
inu, en alþýða manna hefur and-
varann á sér. Meira „lánshæfi"
þýbir meira svigrúm til að taka
fleiri lán í útiöndum og má þar
vera komin skýringin á gleðitár-
um ráðherrans. Hitt er svo annað
mál: Var öllu til skila haldið þegar
Seðlabankinn sendi Stabli & Fá-
tækt nýjustu upplýsingar? Eba
létu menn sér nægja þessar
skitnu 260.000.000.000,00
krónur sem þjóbin skuldar í út-
löndum?
Mundu menn líka eftir skuld-
um ríkissjóbs hér á landi í formi
spariskírteina og happdrættislána
jafnt sem ríkisvíxla og annarra
skuldabréfa, sem eru litlar 100.
000.000.000,00 krónur? Skuld-
irnar sem aldrei verða greiddar
nema meb nýjum lánum og vax-
andi skuldum.
Mundu menn líka eftir skuld-
um ríkissjóðs vib Lífeyrissjóði rík-
isstarfsmanna, sem eru aðeins
tæpar 80.000.000.000,00 krón-
ur og svarar til rúmlega heillar
milljónar króna á hvern vinnandi
félagsmann í Alþýðusambandi ís-
lands? Skuldir sem verða ekki
heldur greiddar og ekki einu
sinni með spariskírteinum og rík-
isvíxlum.
Mundu menn eftir öbrum
skuldbindingum og ábyrgðum
sem geta fallib á ríkissjóð hvenær
sem er? Ríkisábyrgðir, húsbréfa-
kerfi, ríkisbankar, sjóðir og fleira í
þeim dúr, samtals um 100.000.
000.000,00 krónur?
Þá eru ótaldar skuldbindingar
á fjárlögum næstu ára og ára-
tuga á borð við búvörusamninga
og annað smáræði. Hvab þá
skuldir fyrirtækja og einstaklinga
og veðsett heimilin.
Samtals eru þetta um
550.000.000.000,00 krónur eba
2.200.000,00 krónur á hvert
mannsbarn og gott íbúðarverð á
hverja fjögurra manna fjölskyldu.
Er nema von ab fjármálaráb-
herra þjóðarinnar spýti í lófana
um þessar mundir og taki loks af
skarib: Sendi ráðherrabílstjórann
sinn í bæjarferb með auglýsinga-
pésa frá hóteli subur íTúnis?