Tíminn - 29.03.1996, Blaðsíða 7

Föstudagur 29. mars 1996

7
Stórsýningin „Lesib í ísinn", um borun gegnum Crœnlandsísinn, opnuö í Perlunni / dag:
Loftslagið oft tekið skyndi-
legum breytingum
Danski sendiherrann, Klaus Otto Kappel, og prófessor Sigfús j. johnsen á
fréttamannafundi í Perlunni í tilefni sýningarinnar.
Stórsýningin „Lesið í ísinn"
veröur opnub í Perlunni í
dag, föstudag. Þar verbur
sýndur árangur frægra ís-
lensk/danskra borana rúm-
lega 3 þúsund metra niöur í
gegnum Grænlandsjökul á
árunum 1990-1992. ískjarn-
inn gefur upplýsingar um
náttúruvibburbi fortíbarinn-
ar, mebal annars eldgos og
mikla skógarelda.
Niðurstöður borananna
sýna m.a. að lofthiti hefur far-
iö st'öðugt lækkandi undanfar-
in 8.000 ár, alls um 3-4 grábur.
Meðal óvæntustu uppgötvana
vísindamannanna var aö hita-
stigið á hinum svokölluðu
köldu skeibum var ekki um 10
gráðum lægra en nú er, eins og
telið hefur verib, heldur 20-25
gráðum lægra. Einnig þykir
ljóst að þetta ísaldarloftslag
breyttist mörgurn sinnum
mjög skyndilega og hlýnaði þá
um 10-15 gráður. Og að síð-
asta hlýskeið, sem endaði fyrir
u.þ.b. 110.000 árum, var ekki
stöðugt, heldur féll um 4-5
gráður milli þriggja styttri hlý-
skeiða.
Boruninni var stjórnað af ís-
lenskum prófessor, Sigfúsi Jó-
hanni Johnsen, sem einnig
átti drjúgan þátt í hönnun
hins 11 metra langa rafbors
ISTUK, sem hangir í grönnum
stálkapli meðan á borun
stendur. Sýningin er skipu-
lögð af danska sendiráðinu í
Reykjavík. Hún var fyrst sett
upp í París 1992 og hefur síð-
an verið haldin í sjö öðrum
borgum Evrópu, síðast í Barc-
elona.
Verkefnib um djúpborun á
Grænlandsjökli (GRIP), sem
byggir á samvinnu átta Eyr-
ópuþjóða, hófst árið 1989,
þegar byrjað var að reisa bygg-
ingar á hábungu Grænlands-
jökuls, en borunin hófst síðan
sumarið 1990. Að meðaltali
náðust um 150 m af ískjarna á
viku. Borinn komst niður á
710 metra dýpi í fyrsta úthald-
inu. Þar er ísinn 3.840 ára
gamall.
Stóra stundin rann hins veg-
ar upp 12. júlí 1992, þegar
botni jökulsins var náð á
3.029 metra dýpi, en skurð-
hnífar borsins eyðilögðust
þegar þeir lentu í möl og grjóti
við jökulsólann. Mesti aldur
kjarnans er enn óþekktur, en
talið er að hann gæti verið um
250.000 ár. Undanskildir eru
þó síðustu ískjarnarnir, sem
voru gulir af leir, en þeir gætu
verið meira en milljón ára
gamlir.
Hitastig í botni holunnar
reyndist - -8,5 grábur, sem er
töluvert undir bræðslumark-
inu og einnig langt undir
þeim hita sem væri í botni, ef
loftslagið á yfirborðinu heföi
alltaf verið eins og nú. Áhrif
hitabylgjunnar, sem hófst fyr-
ir 15.000 árum, hafi því enn
ekki náð niður á botn, heldur
varðveitist kuldi ísaldarinnar
ennþá djúpt niðri í meginísn-
um.
Ennþá hefur ekki unnist tími
til aö afla þeirra upplýsinga,
sem ískjarninn kann að geyma
um loftslag fortíðarinnar, þótt
mikilvægar upplýsingar hafi
samt fengist um hitastig á
Grænlandi á síðasta jökulskeiði.
Á köldustu köflum þess hefur
Norður-Atlantshafið verið ísi-
lagt allt suður til Spánar. Golf-
straumurinn lá þá í austur,
sunnan við ísröndina. Margt
þykir benda til að stefna hans
hafi oft á þessu tímabili breyst
til norðausturs, eins og nú.
Loftslagið hafi þá skyndilega
orðið mildara á öllu svæðinu og
jökulhellan yfir íslandi hjaðnab
stórlega. Þær hafi þó ekki horfið
með öllu fyrr en þúsundum ára
eftir lok jökulskeiðsins.
Nafn sýningarinnar, „Lesið í
ísinn", vísar til þess að Græn-
landsjökull geymir heimildir
um mörg kuldaskeið, um eldgos
og víðlenda skógarelda, um
styrk geimgeislunar, um meiri
veburofsa en nú þekkist, um
kulda- og hlýskeið, um breytileg
gróðurhúsaáhrif í aldanna rás
og einnig hvernig maðurinn
hefur brugöist við og haft áhrif
á þróun náttúrunnar. Sýningin,
sem stendur til sunnudagsins
14. apríl, verður opin klukkan
15 til 20 virka daga og klukkan
11 til 18 um helgar og helgi-
daga.
Rannsóknir á borkjarnanum
munu standa enn um nokkur
ár. Jafnframt hefur verið ákveb-
ið að fara aftur af stað og hefja í
sumar borun annarrar holu
norðar í jöklinum. ■
Karlanefnd jafnréttisrábs
óánœgb meb skerbingu á
fœbingaroriofsrétti:
Fleiri kariar
eiga að njóta
fæðingarorlofs
„Karlanefnd hefur í tillögum
sínum um fæðingarorlof lagt
áherslu á að viö breytingar í
þeim efnum verði hugað að að-
gerðum sem geri fleiri körlum
mögulegt aö nýta sér rétt sinn
til fæöingarorlofs," segir í álykt-
un sem gerö var á fundi Karla-
nefndar Jafnréttisráðs á miö-
vikudag.
Karlanefndin mótmælir harð-
lega áformum um skerðingu á
fæðingarorlofsrétti sem birtist í
frumvarpi til laga um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins.
Nefndin segir að samkvæmt
frumvarpinu séu fjárhagsbætur
þeirra opinberu starfsmanna, sem
taka fæðingarorlof, skertar veru-
lega, auk þess sem afnuminn sé sá
vottur af sveigjanleika sem verið
hefur fyrir hendi.
„Samþykkt þessa ákvæðis væri
skref afturábak í vinnunni að
jafnrétti kynja og ekki til fram-
dráttar þeirri stefnu að auka
möguleika karla til þátttöku í um-
önnun barna," segir Karlanefndin
og skorar á þingmenn að skoða
hug sinn vandlega. -jBP
Samtök gegn kynferbisofbeldi
álykta gegn biskupi:
Biskup segi af sér
Félagsfundur Kvenna- og karlakeðj-
unnar, samtaka gegn kynferðisof-
beldi, ályktar að vegna alvarlegra
ásakana, sem komið hafa fram á
hendur biskupi, skuli hann segja af
sér hið fyrsta, að fullu eða tíma-
bundiö. Fundurinn segir sér ekki
annað fært en að álykta um málið,
eftir að þjóðkirkjan kvað upp úr um
sakleysi biskups á fundi 7. mars sl.
-BÞ
Þjóöminjasafn heldur myndasýningu til aö safna
upplýsingum um myndefniö:
Ljósmyndir frá
starfsemi SÍS
Brot af myndasafni Sam-
bands íslenskra samvinnufé-
laga verður til sýnis í Bogasal
Þjóðminjasafnsins fram til
21. apríl. í safninu eru ljós-
myndir sem sýna starfsemi
Sambandsins og kaupféiag-
anna út um allt land, s.s.
verslanir, frystihús, verk-
stæði, býli og þorp, og fólk
að störfúm í öllum undir-
stöðuatvinnugreinum þjóð-
arinnar.
Sýningin er öðrum þræði
haldin til að leita upplýsinga
um myndefnið, hvenær og
hvar myndirnar voru teknar
og nöfn þeirra sem þar birtast.
Þjóðminjasafnib er opiö
laugardaga, sunnudaga,
þriðjudaga og fimmtudaga kl.
12-17. ■
Morð / Hrafntinnuskeri... veröur framiö í kvöld í Tjarnarbíói:
Hallærisglæponar
fremja hallærisglæpi
Áhugamenn um leiklist,
leikritun og annað það er
viðkemur leikhússtarfi
fylktu liði undir nafninu
Hugleikur fyrir tæpum 12
árum og eru enn að. í kvöld
frumsýna þau leikritiö
Páskahret eftir bróðurinn frá
Tjörn í Svarfaðardal, Árna
Hjartarson jarðfræðing hjá
Orkustofnun. Öll vinna við
leikritiö er unnin af áhuga-
fólki, fyrir utan leikstjórn
sem nú er í höndum Hávars
Sigurjónssonar.
Leikritinu er lýst sem bráð-
fyndnu gamanleikriti með
sakamálaívafi, en um leið sem
gamansömu sakamálaleikriti
þar sem glæpasögu í stíl Agöt-
hu Christie er plantað niöur í
íslenska stórhríð, en þess má
geta að Árni hefur aldrei lesið
Agöthu.
Leikurinn fer fram í sælu-
húsinu í Hrafntinnuskeri, þar
sem ferðahópur í skíðaferð
milli Þórsmerkur og Land-
mannalauga hefst við þar til
stórhríöinni, sem bylur á hús-
inu, slotar. Þó er talin ástæða
til að efna til gleðskapar og er
þá framið morð, sem gefur
hreti.
sýslumannsfulltrúa frá Hvols-
velli, sem er meb í för, gulliö
tækifæri til að leysa dularfulla
morðgátu. Við og við víkur
sögunni til víkingasveitar og
hjálparsveita, sem reyna að
koma fólkinu til bjargar.
í kynningu frá Hugleik segir
aö í leikritinu sé skotib á ýmsa
þætti í íslensku þjóblífi og seg-
ir Árni sakamálaformið ágæt-
lega hentugt til þess arna, þó
að það þurfi varla til, þar sem
íslenskur sakamálaheimur sé
hryllilega hallærislegur. „Þetta
verða svona hallærislegir
glæponar og hallærislegir
glæpir."
Aðspurður um hvaða þætti í
íslensku þjóðlífi hann langi til
að skjóta á í Páskahreti og
hvort þjóbkirkjan verði fyrir
barðinu á Tjarnarkyninu eins
og hjá fjölmiðlagenginu, sagði
Árni vonlaust að ætla sér að
reyna að trompa þab kirkju-
leikrit, sem nú sé í gangi úti í
þjóðfélaginu. „En við tókum
aðeins fyrir kappsfulla vík-
ingasveitarmenn lögreglunn-
ar, hetjurnar í hjálparsveitun-
um og íslenska lögfræðinga-
stétt."
Leikendur koma víða að úr
þjóðfélaginu og eru alls 24 í
þessari sýningu, en um 40-50
koma að henni á einn eða
annan hátt, enda segir Árni
iðulega bitist um hlutverkin.
Gert er ráð fyrir að sýna leik-
ritið út apríl, en frumsýningin
verður í kvöld kl. 20.30 í
Tjarnarbíói. LÓA