Tíminn - 10.04.1996, Blaðsíða 4

4
Mi&vikudagur 10. apríl 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 56B1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Nýjar aðstæður
— aukin harka
Baráttan fyrir útfærslu fiskveiðilögsögunnar í 200
mílur hefur af mörgum verið kölluð hin seinni
sjálfstæðisbarátta íslendinga. Fullur sigur í því
máli lagði grunninn að þeim lífskjörum sem þjóð-
in hefur búið við síðustu áratugina. Átökin um út-
færsluna voru hörð og menn þeirra tíma voru þeir
sem héldu um stjórnvölinn á skipum Landhelgis-
gæslunnar í baráttunni við ofurefli breska flotans.
Þá sögu er ekki ætlunin að rekja hér, en hins vegar
fer að verða mikil þörf á að taka saman heildstæða
sögu þessa tímabils í sögu þjóðarinnar.
Eftir að sigur hafði unnist í baráttunni um 200
mílurnar hljóðnaði furðu fljótt umræðan um
Landhelgisgæsluna, aðstöðu hennar og búnað,
þar til nú á síðasta áratug hófst barátta fyrir að
bæta flugflotann með öflugri björgunarþyrlu.
Þeim áfanga hefur nú verið náð, en skipakostur-
inn er sá sami og notaður var til að kljást við Breta
fyrir tveimur áratugum.
Tvö hundruð mílna fiskveiðilögsaga nær yfir
gífurlegt hafsvæði og segja verður að friðsamlegt
hafi verið til þessa á mörkum lögsögunnar. Hins
vegar liggur það í augum uppi að það er óvinnandi
verk að gæta þessara marka sem skyldi með tveim-
ur skipum.
Nú eru þeir tímar að úthafsveiðar hafa aukist
stórlega, bæði veiðar íslendinga og annarra þjóða.
Meðal annars liggur eftirsóknarverð fiskislóð upp
að 200 mílna mörkunum á Reykjaneshrygg, og nú
nýlega urðu þau tíðindi að rússnéskur togari fór
inn fyrir mörkin til veiða og lenti í útistöðum við
íslenskt varðskip. Ákveðið var að láta ekki til skar-
ar skríða.
Þó líta verði til þess að þetta er fyrsta tilvikið af
þessu tagi í nær tvo áratugi, verður þessi atburður
til þess að vekja umræður um búnað Landhelgis-
gæslunnar og skipakost hennar í samanburði við
hin fullkomnu úthafsveiðiskip. Ljóst er að meta
verður stöðuna í samhengi við þær aðstæður sem
unnið er við. Einn afmarkaður atburður skiptir
ekki sköpum, en fleiri slíkir eru merki um það að
íslendingar séu ófærir um að halda uppi gæslu á
200 mílna hafsvæði umhverfis landið. Það er al-
varlegt mál.
Minnkandi afli og þrengsli af þeim sökum á
heimamiðum hafa aukið sókn vel búinna skipa
með fjölmennum áhöfnum á úthafið. Þessum
veiðum fylgir mikil harka og gífurlegir fjármunir
eru í húfi fyrir áhöfn og útgerðir. Það er mikið og
alvarlegt mál að láta færa sig til hafnar, hvað þá ef
það leiðir til þess að afli og veiðarfæri séu gerð
upptæk, eins og refsingin var hér áður. í þessu ljósi
þarf að endurskoða viðbúnað Landhelgisgæslunn-
ar, þótt staðan fjárhagslega fyrir ríkisvaldið sé
vissulega þröng.
Hin ókristilega stjörnuspeki
í páskablaði Tímans var býsna
fróðlegt viðtal við Gunnlaug
Guðmundsson, stjörnuspeking
þjóðarinnar. Þar kom fram ýmis-
legt skemmtilegt og einnig ýmis-
legt miður skemmtilegt, eins og
hótanir sem hann hefur fengið,
jafnvel frá skinheilögum fulltrú-
um þeirrar trúar sem þeir þykjast
aðhyllast.
Hin merkilegu vísindi stjörnu-
spekinnar hafa lengi heillab huga
Garra. Þessi áhugi hefur tekið
ákveðnum breytingum í gegnum
tíðina, eins og títt er um að gerist
þegar einstaklingar þroskast. í
byrjun fólst áhuginn í því að lesa
stjörnuspár dagblaðanna og
halda til haga þeim sem sam-
ræmdust vonum, væntingum og
vilja, en fleygja hinum. Sem sagt,
ef stjörnuspáin sagði að í vænd-
um væru völd og ríkidæmi, var þeim haldib til
haga, en ef þær spáðu einhverjum leiðindum, þá
var þeim að sjálfsögðu fleygt beina leið í ruslið.
Svona eftir á að hyggja hefði e.t.v. verið skynsam-
legra að henda þeim sem spáðu ríkidæminu —
það hefði þá e.t.v. verið einhver von um að þær
rættust.
Hvolpavitið
Síðar, þegar leiðin lá í æðri menntastofnanir og
hvolpavitið kom til sögunnar, einkenndist áhug-
inn á stjörnuspekinni einkanlega af þeim notum
sem hafa mátti af henni við að vekja áhuga fag-
urra fljóða, enda áberandi á þeim árum hvað ung-
ar stúlkur treystu almennt í blindni á það hvernig
hin ýmsu stjörnumerki pössuðu saman, þegar
þær þurftu að velja á milli vonbiðlanna á Borg-
inni, í Klúbbnum eða Sjallanum. Þá var eins gott
að hafa þau fræði á hreinu — þó árangurinn væri
ekki alltaf í fullu samræmi vib erfiðið. Raunar fór
það oftar én ekki svo ab þessi
tilraunastarfsemi með stjörnu-
spekina endaði með eintómu
klúðri og því að viðkomandi
dama hvarf á brott í mesta
fússi, þegar upp komst um
kauöa.
Síðustu ár hefur Garri látið
sér nægja að lesa stjörnuspána í
Tímanum, enda hefur sú lesn-
ing verið honum til óblandinn-
ar ánægju.
Stjörnurnar bulla
En það var viðtalið vib hann
Gunnlaug sem kom þessum
hugleiðingum af stað. Merki-
legt hvað eitt lítið viðtal getur
rifjað upp mörg atvik úr fortíð-
inni. Garri var t.d. alveg búinn
að steingleyma að Kirkjuþing
hefði verið að ónotast út í 350.000 króna styrk,
sem Gunnlaugur fékk til að markaðssetja stjörnu-
kort.
Þetta er náttúrlega alveg satt hjá blessuðum
prestunum okkar og ekki að ófyrirsynju að þeir
notuðu stóran hluta af Kirkjuþingi til að ræða ein-
mitt þennan styrk — enda átti það ekkert að
koma Gunnlaugi á óvart. Tekjur kirkjunnar eru
nú þvílík hungurlús að það er hreint og klárt rán
að þessir peningar skuli ekki hafa verið látnir
renna í sjóði hennar. Enda verður Garri að taka
undir með sumum prestum að þetta er eintómt
bull, hjátrú og hégilja í Gunnlaugi — og alveg
merkilegt að nokkur maður skuli taka mark á
þessu.
Þegar stjarna vísaði vitringunum veginn að
fæðingarstað frelsarans, eins og fram kemur í
Biblíunni, var það að sjálfsögðu guðleg undan-
tekning frá þeirri gullvægu reglu að stjörnurnar
tali bara bull. Reyndar hefur það komið fram hjá
fulltrúum kirkjunnar að stjörnurnar eru ekkert
Prestar og kvenprestar
Óvíða er ófriðlegra í stofnunum
landsins en í þjóbkirkjunni um
þessar mundir. í DV í gær er frétt um
nýjustu óánægjuna og deilurnar af
þessum vettvangi, en þær munu
vera á Djúpavogi. Háttar þannig til
að einhver hluti sóknarbarna er
óhress meb að sr. Sjöfn Jóhannes-
dóttir, sóknarprestur bæjarins, skuli
ekki búa á staönum. Eða svo vitnað
sé í orð eins sóknarbarnsins í DV: „Presturinn býr
ekki hér og fólkið hérna þekkir hana ekki. Þegar
hún mætir á staðinn höldum við að einhver sé dá-
inn. ... Ég fer ekki í kirkju meðan hún býr ekki
hérna," segir þetta sóknarbarn.
Það er kannski ekki mikil von til þess ab sóknar-
börn, sem ekki vilja taka þátt í kirkjustarfinu vegna
þess hve erfitt er að kynnast prestinum, skuli ekki
kynnast prestinum, því flestir kynnast jú presti sín-
um á vettvangi kirkjustarfsins.
jafnréttisbaráttan
En það er þó ekki það sem vekur athygli í þessu
máli, heldur er það útlegging Ómars Bogasonar,
sóknarnefndarmanns á Djúpavogi, sem segir að
menn geri mun strangari kröfur
og aðrar til kvenpresta en til karl-
presta. Hann gengur meira að
segja svo langt að líta á ágreining-
inn á Djúpavogi sem beina afleiðingu þess að kven-
menn eru nú víða orðnir prestar, þar sem það tíðk-
ist ekki að eiginmenn séu prestsfrúr meb sama
hætti og títt var að eiginkonur voru prestsfrúr hér
áður fyrr, ab þær fylgdu sínum manni þangað sem
hann fór til starfa og bjuggu honum fagurt heimili
á þeim stað.
Sr. Sjöfn hins vegar er gift öðrum presti, sr. Gunn-
laugi Stefánssyni, fyrrum alþingismanni og stór-
krata. Gunnlaugur situr að Heydölum og þjónar
þaðan bæði Breiðdalsvík og Stöbvarfirði. Athygli
vekur að á þeim stöðum era engar fréttir um
óánægju vegna þess að presturinn búi ekki á staðn-
um.
í ljósi ummæla sóknarnefndarmannsins á Djúpa-
vogi hljóta menn að velta því fyrir sér, hvort ekki sé
eitthvaö til í því ab erfibara sé fyrir konur en karla
ab hasla sér völl sem prestar og að menn séu jafnvel
síður tilbúnir ab veita þeim þann sveigjanleika sem
karlprestum er veittur. Ætti það ekki að fara í taug-
arnar á mönnum að Gunnlaugur Stefánsson býr
hvorki á Stöbvarfirði né Breiðdalsvík? Og hví
skyldu ekki hafa komið fram svipaðar umkvartanir
út af Gunnlaugi, þegar hann var kosinn á þing? Þá
var hann ekki einvörðungu búsettur utan Breið-
dalsvíkur og Stöðvarfjarðar, heldur var hann aukin-
heldur langdvölum í Reykjavík. Og hvað mega
sóknarbörn annarra presta, sem jafnframt era þing-
menn, ekki segja? Ýmsir munu verða til að spyrja
hvort þeim yrði fyrirgefið jafn fúslega ef þeir væra
konur.
Prestshjón og prestahjón
Öllum finnst eblilegt að prestshjón búi saman.
En það er líka eðlilegt að presta-hjón búi saman og
því er það rétt athugasemd hjá sóknarnefndar-
manninum Ómari Bogasyni að vandamálib á
Djúpavogi á í það minnsta að
hluta til rætur sínar að rekja til
kynferðis og hefðbundinnar hlut-
verkaskipanar kynjanna. Hitt er
svo annað mál hvort fastheldnina á þessa hlut-
verkaskipan er að finna hjá prestunum tveim, sem
kjósa að búa í Heydölum þar sem maðurinn þjónar,
frekar en á Djúpavogi þar sem konan þjónar, eða
hvort það era þessir sem kvarta á Djúpavogi sem
ekki geta sætt sig vib breytt mynstur.
Hitt er þó ljóst ab dæmisagan frá Djúpavogi sýn-
ir hvort tveggja í senn hvað kvennabaráttan er
komin stutt og hvað hún er komin langt. Hún hef-
ur náb árangri að því leyti að það er einfaldlega ekki
lengur hægt ab gera ráð fyrir því ab maki embættis-
manns fylgi honum hvert sem er og allar rábningar
og tilfærslur fólks verða því flóknari og þyngri í vöf-
um en ella. Gildir þá í raun einu hvort vibkomandi
embættismaður eða starfsmabur er karl eða kona,
því líkur eru á ab makinn eigi sinn sjálfstæba starfs-
feril, sem taka þarf tillit til.
Hins vegar hefur jafnréttisbaráttan ekki enn náb
svo langt, ab við (hvort sem það er á Djúpavogi eða
annars staðar) virðumst ekki að öllu leyti tilbúin að
sætta okkur við þær takmarkanir sem málamiðlan-
ir vegna aukins jafnréttis kallar á. -BG
Á víbavangi