Tíminn - 11.04.1996, Blaðsíða 4

4
Jfmmra
Fimmtudagur 11. apríl 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundssorr
Ritstjórn og auqlýsinqar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmibja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Skiptar skoöanir
Skiptar skoöanir eru um frumvarp sem liggur fyrir Al-
þingi til staðfestingar á samkomulagi sjávarútvegsráð-
herra og Landssambands smábátaeigenda um veiðar
smábáta. Útgerðarmenn stærri báta, sem eru á afla-
marki, og togara telja sig bera skarðan hlut frá borði.
Það er mikilvæg staðreynd að nú er útlit fyrir að hægt
sé að auka veiðiheimildir á næsta fiskveiðiári. Óánægja
útgerðarmannanna er tilkomin af því að þeir telja sig
eiga að njóta þeirrar aukningar vegna mikils niður-
skurðar aflaheimilda á undanförnum árum. Raunvem-
leg dæmi má nefna í þessu sambandi. Bátur, sem haföi
76 tonna kvóta, er nú kominn niður í 16 tonn, og tog-
ari, sem hafði 2000 tonna kvóta á viðmiðunarárunum,
ér kominn niður í 450 tonn.
Slæm staða kvótabáta og ísfisktogara er staðreynd
sem verður að bregðast við með einhverjum hætti. Til
þess eru ýmsar leiðir, ef leitað er að því svigrúmi og vilji
er fyrir hendi í þeim efnum.
Hitt er svo annað mál að sátt verður að nást um
skiptingu aflans eftir því sem hægt er, þegar um svo
mikla hagsmuni er að ræða. Forystumenn Landssam-
bands smábátaeigenda ákváðu að ganga til formlegra
viðræðna um þessi mál og er það vel. Það samkomulag,
sem gert hefur verið, gerir ráð fyrir því að þessir bátar
fái hlutdeild í væntanlegri aukningu út frá þeim lögum
sem gilda í dag.
Skoðanaskipti innan sjávarútvegsins um þessi mál
eru gagnleg og þáttur í þeim var stór fundur á Reyðar-
firði um þetta mál nú í vikunni. Nauðsyn ber til að
gagnkvæmur skilningur ríki innan atvinnugreinarinn-
ar, þótt útilokað sé að allir verði þar á einu máli. Hags-
munir og aðstæður í einstökum byggðarlögum eru svo
misjöfn. Það er skylda Alþingis að reyna að ná farsælli
niðurstöðu og stuðla eins og kostur er að því að grund-
völlur sé fyrir útgerð allra flokka skipa.
Staða fiskvinnslunnar er erfið hjá þeim sem byggja
vinnslu á bolfiskafla. Þaö er einnig nauðsynlegt að leita
leiða til þess að viðbótaraflinn verði unninn hér heima.
Það er nauðsyn fyrir atvinnulífið í landinu, og einnig
hefur hráefnisskortur og vannýtt afkastageta og hátt
hráefnisverð verið fiskvinnslunni þungt í skauti.
Átök milli útgerðarmanna og sjómanna stærri báta
og togara og trillukarla leysa engan vanda. Það er ljóst
að kvótabátar yfir 6 tonnum og ísfisktogarar standa
mjög illa að vígi og ber að leita að svigrúmi til þess að
leysa þann vanda. Að öðru leyti er farsælast að staðfesta
samkomulagið við Landssamband smábátaeigenda eftir
að frumvarpið hefur fengið vandaða yfirferð og þing-
lega meðferð.
Það ætti nú að vera fullljóst að sóknarmark innan
kvótakerfisins leiðir ætíð til erfiðleika. Það hefur verið
reynt í gegnum árin.
Þrátt fyrir deilur um aflaheimildir og slæma afkomu í
bolfiskvinnslunni, eru ýmsir þættir jákvæðir í sjávarút-
vegi. Nú er mikil fiskgengd og útlit fyrir aflaaukningu.
Verðmætasköpun hefur verið mikil og sótt hefur verið
til nýrra úrræða á undanförnum árum. Það fiskveiði-
stjórnunarkerfi, sem búið hefur verið við, hefur verið
einn þátturinn í þessari jákvæðu þróun. Þótt ætíð þurfi
að laga það til miðað við fengna reynslu, hefur þessi
grundvöllur reynst vel og það hefur ekki verið bent á
neina aðra leið, sem tryggir hvorutveggja vernd fiski-
stofna og hagkvæma nýtingu.
Maurar og mýs
Frá fornu fari hefur mannskepnan óttast tortímingu.
Heimsendisspámenn eru nánast óteljandi og raunar
eru býsna margir heimsendar komnir í vanskil. Ótti
mannsins viö alls kyns skrímsli og óvætti kemur
víöa fram í heimsbókmenntunum, hvort sem þaö er
á skinni, pappír, filmum, myndböndum eöa tölvu-
tæku formi. Þessar óvættir hafa
veriö af ýmsu tagi. Þar má nefna
risastóra dreka eöa tröll, ofvaxna
apa eöa köngulær, verur af öör-
um heimi eöa geimi og svo fram-
vegis. Flest hafa þessi fyrirbæri
þaö sameiginlegt aö vera risastór
og ógnin af þeim felst ekki síst í
stæröinni.
Nú er tíöin hins vegar aö
breytast. Þó spennusagnahöf-
undar haldi sig flestir ennþá viö
stóru skrímslin, þá er þaö bein-
línis að veröa gamaldags. Þau eru
í raun og veru ekkert hættuleg
lengur. Þaö eru til alls kyns stríð-
stól sem eru hönnuö til aö drepa mann og annan, en
eru vel brúkleg til að farga risastórum óvættum af
öllu tagi. Þessi stríðstól duga hins vegar ekki á þá teg-
und óvætta, sem nú er útlit fyrir að fari aö ógna
mannskepnunni. Þaö eru nefnilega pínulitlu krílin
sem viö sjáum ekki meö berum augum, sem eru hin
raunverulega óvættur nútímans.
Stigsmunur á ótta
Fólkið með sjálfspíningarhvötina, sem hingað til
hefur skemmt sér yflr gæsahúö og martröðum vegna
ímyndaðra risaskrímsla, getur nú farið aö gleðjast yf-
ir því aö geta fengið gæsahúö og martraðir vegna
raunverulegra pínuskrímsla. Menningin þróast á
þessu sviði eins og öðrum. Þaö er hins vegar ákveö-
inn stigsmunur á pínuskrímslaóttanum og risa-
skrímslaóttanum. Risaskrímslaóttinn er nánast al-
gerlega ástæðulaus, en þaö er pínuskrímslaóttinn
hreint ekki, það er full ástæða til aö vera skíthrædd-
ur við pínuskrímslin. Þau eru farin að sýna klærnar.
Þaö er athyglisvert aö skaöinn sem pínuskrímslin
valda er ekki fyrst og fremst fólginn í þeirri eyðilegg-
ingu eöa skaðsemi sem þau orsaka sjálf, heldur er
skaöinn ekki síður fólginn í því sem mætti kalla
væntingar um slæmar afleiöingar. Þetta gerðist fyrir
skömmu í Bretlandi, þegar upp kom orðrómur um
að riða í breskum nautgripum gæti orsakað alvarleg-
an sjúkdóm í mannfólki, og sjúkdómurinn bærist á
milli ef étiö væri sýkt nautakjöt. Skaðinn sem varð
var fyrst og fremst fólginn í því að fólk steinhætti að
kaupa breskt nautakjöt, en ekki
því að fólk smitaðist af þessari
riðuveiru, a.m.k. var það skiln-
ingur þarlendra stjórnvalda.
Reyndar er þessi riðuveira bévít-
ans ófögnuður, því það er komið
í ljós að blessaðar hagamýsnar
eru orðnar smitaðar af þessu á
riðubæjum og ekki nóg með
það, heldur eru vesalings hey-
maurarnir varnarlausir gagnvart
þessum vágesti.
Sjóriða
Annars er hugsunarháttur
breskra stjórnvalda um margt umhugsunarverður og
sérstakur. Þar var keppst viö að halda riðui nautgrip-
um leyndri eins lengi og kostur var. Síðan var litið á
möguleg tengsl heilarýrnunar í fólki og riðu í naut-
gripum sem mál er varðaði þjóðaröryggi og því al-
gert leyndarmál. Og þegar einhverjar upplýsingar
fóru að leka út, þá kenndu yfirvöld fjölmiðlum um
allt saman, það væru þeir sem bæru ábyrgð á hyster-
íunni.
En það sem Garra fannst einna athyglisverðast í
þessu máli öllu saman, voru hugmyndir breskra um
hvernig þeir ætluðu að losa sig við skrokkana af
milljón nautgripum: bara fleygja þeim í sjóinn. Bæta
þeim þar með við geislavirkan úrgang og annan
sóðaskap sem þeir demba í hafiö. í ljósi þessa flögr-
aði það í gegnum huga Garra hvort máltækið „lengi
tekur sjórinn við" gæti ekki verið ættað frá breskum
þegar allt kemur til alls.
En ef af þessu yrði og nautgripirnir færu í sjóinn
og það færi eins fyrir fiskinum eins og hagamúsun-
um og heymaurunum, þ.e. að hann sýktist af rið-
unni, þá er alveg ljóst að orðið „sjóriða" fengi alveg
glænýja og alvarlegri merkingu. Þá fá íslensídr stór-
útgerðarmenn fleira til að óttast en trillukarlana.
Garri
Klappab fyrir ekki-frambobi
Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins
klappaði af einskærum fögnuði,
þegar Davíð Oddsson tilkynnti í
fyrrakvöld að hann ætlaði ekki að
gefa kost á sér til forseta íslands.
Augljóslega hafa þessi orð for-
manns flokksins hljómað sem feg-
ursti söngur í eyrum þingmann-
anna, enda viðbrögðin þau sömu
og þegar Pavarotti hefur sungið
örlagaríka aríu.
Umfram allt bera fagnaðarlæti
þingmanna Sjálfstæðisflokksins
þó vott um gríðarlegan létti yfir
því að formaðurinn ætlar ekki í
framboð, sem aftur sýnir hversu
mikil og víðtæk áhrif umræöan
um hugsanlegt forsetaframboð
Davíðs hefur haft innan Sjálfstæð-
isflokksins.
Það athyglisverðasta í málatil-
búnaði forsætisráðherrans, þegar hann gerði grein
fyrir þessari niðurstöðu sinni, var tvímælalaust hin
lítt dulbúna áskorun — nánast tilkynning — hans
um að annað framboð væri væntanlegt. Það væri þá
væntanlega framboð sem ekki hafi komið fram enn-
þá, vegna þess að hann hafi ekki veriö búinn að til-
kynna um ekki-framboð sitt.
Þessi áskorun Davíðs kemur fram í þeim margít-
rekuðu orðum hans, að „enn sé einn og hálfur mán-
uður eftir af framboðsfrestinum og því nógur tími til
að bjóða sig fram".
Ekki Guðrúnir og Óiafa
Augljóst er að Davíð getur ekki sætt sig við Guð-
rúnu Pétursdóttur („Ráðhús-Gunnu") sem frambjóð-
anda borgaraaflanna, þó svo að hún sé bæði flokks-
bundin og af Engeyjarættinni. Enn frekar undirstrik-
aði Davíð þetta með því að senda pillur til Þorsteins
Pálssonar, sem opinberlega hefur lýst yfir stuðningi
við Guðrúnu Pétursdóttur, en Davíð sagði efnislega
að það væri fráleitt ef hann eða nokkur annar, sem
tæld sjálfan sig alvarlega, myndi lýsa yfir stuðningi
við einhvern einn frambjóðanda áður en framboðs-
frestur væri úti.
Augljóslega vill Davíð ekki heldur neinn hinna
frambjóðendanna. Guðrún Agnars er femínisti og
Ólafur Ragnar er vitaskuld kol-
ómögulegur maður, sem eitt sinn
sagði að í Davíð byggi skítlegt eðli.
Slíkt er geymt en ekki gleymt, enda
benti Davíð raunar á það í viðtöl-
um að eftir að Ólafur Ragnar bauð
sig fram hafi þrýstingur aukist á
hann um að gefa kost á sér til for-
setaembættisins.
Það virðist því hafið nýtt fram-
bjóðendakapphlaup eftir ab forsæt-
isráðherra gaf leyfi sitt til þess að
borgaralega sinnaðir frambjóðend-
ur mættu bjóða sig fram. Spurning-
in er einvörðungu hver það verður.
Verður það Ólafur Egilsson, Pétur
Kr. Hafstein eða einhver enn ann-
ar? Þeir allra hörbustu í innan-
flokksplottunum í flokknum eru
meira að segja farnir að stilla upp
Friðriki Sophussyni sem hugsanleg-
um kandídat. Staðkunnugir aðilar í flokknum telja
þó að slíkt megi að hluta til rekja til þess bjartsýnis-
kasts, sem greip um sig í þingflokknum eftir ekki-
framboð Davíðs. Nú séu menn enn í fagnaðarvímu
eftir að forustukreppunni var afstýrt og vilji halda
áfram að greiða úr forustumálunum og rýma vara-
formannsstólinn í flokknum fyrir Björn Bjarnason.
Þakklæti fyrir fórnina
Hvert svo sem framhaldið verður með borgaraleg-
an frambjóbanda, sem er Davíös-arminum í flokkn-
um þóknanlegur, þá er ljóst að Sjálfstæðisflokkurinn
hefur tekib stórt stökk til bættrar heilsu með óvenju-
lega óvenjulegum hætti. Það er ekki á hverjum degi
og ekki víða í heiminum sem þab gæti gerst að starf-
andi flokksformaður fengi dynjandi lófaklapp, fögn-
uð og þakklæti samflokksmanna fyrir að færa þá
fórn að fara ekki í forsetaframboð, sem hann var ekki
búinn að gefa til kynna að hann ætlaði að fara í.
Þó svo að margir óttist að Davíö Oddsson hafi með
þögn sinni um forsetaframboðið veikt nokkuð flokk-
inn út á við, virðist ljóst af vibtökunum, sem hann
fékk hjá þingflokknum, aö þar hefur hann styrkt
sína stöðu. Hann hlýtur því hiklaust tvær og hálfa
stjörnu fyrir þetta ekki-framboð. -BG
Á víbavangi