Tíminn - 11.04.1996, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 11. apríl 1996
5
Þorsteinn Gunnarsson, rektor Háskólans á Akureyri, á rábstefnu Eyþings:
Auka þarf áherslu á starfs-
menntun á háskólastigi
Af 7238 nemendum á há-
skólastigi á árinu 1994
stunduðu 1427 eða um
19,7% kennaranám. Er það
nokkru fleiri nemendur en til
samans voru við nám í tungu-
málum og húmanískum fræð-
um, en þeir voru 1297 eða um
18% heildarfjölda fólks sem
stundaði nám á háskólastigi á
sama ári. Þessar greinar eru
áberandi hæstar, en 1152 voru
skráðir í nám í lögfræði og á
félagsvísindasviði, eða 16%
nemenda, og 1103 eða 15,2%
stunduðu nám í læknisfræði
eða öðrum heilbrigðisgreinum
á háskólastigi. Til samanburð-
ar má geta þess að 639 nem-
endur voru við nám í verk- og
tæknifræði á þessu sama ári og
630 stunduöu nám í raunvís-
indum. Aðeins 132 nemendur
voru við nám í búvísindum og
matvælafræði, eða 1,8%
námsmanna á háskólastigi.
Þessar upplýsingar komu fram
í erindi Þorsteins Gunnarsson-
ar, rektors Háskólans á Akur-
eyri, á ráðstefnu um menntun,
atvinnu og framtíð, sem hald-
in var á vegum Eyþings, sam-
taka sveitarfélaga í Eyjafjarðar-
og Þingeyjarsýslum nýlega.
Ef litið er á skiptingu nem-
enda á háskólastigi hér á landi
eftir skólum, kemur í ljós að
um 70% þeirra stunda nám
við Háskóla íslands eða 5890.
Kennaraháskóli íslands kemur
næstur með 728 nemendur,
Háskólinn á Akureyri er með
400 nemendur og Tækniskóli
íslands með 352 nemendur.
Fósturskólinn kemur næstur
með 287 nemendur, Mynd-
lista- og handíðaskóli íslands
er með 197 nemendur og
Tölvuskóli Verslunarskólans
með 118 nemendur á yfir-
standandi skólaári.
í erindi Þorsteins kemur
fram að Alþingi hafi nú þegar
samþykkt lög, er heimili lista-
skólunum þremur að samein-
ast í einn listaháskóla og einn-
ig hafi komið fram tillögur um
að sameina Kennaraháskól-
ann, Fósturskólann, íþrótta-
kennaraskólann og Þroska-
þjálfaskólann í einn uppeldis-
háskóla. Þorsteinn Gunnars-
son segir að verði þessar breyt-
ingar að veruleika, megi gera
ráð fyrir að um 1.170 nemend-
ur stundi nám við Uppeldishá-
skóla íslands og um 230 nem-
endur við Listaháskóla ís-
lands, sé gengið út frá sam-
bærilegum fjölda nemenda í
þessum greinum og stundi
þær á skólaárinu 1995 til
1996.
Háskólamenntaðir í
opinbera geirann
í erindi Þorsteins Gunnars-
sonar kemur fram að allt til
þessa dags hafi háskólamennt-
un hér á landi einkum snúist
um að undirbúa nemendur
fyrir embættismennsku eða
framhaldsnám til þess að
sinna opinberum embættis-
störfum. í könnun, sem Fé-
lagsvísindastofnun Háskóla ís-
lands gerði fyrir fjórum árum,
kom í ljós að flest fólk með há-
skólamenntun hefur haslað
sér völl í opinbem atvinnulífi
og nefnir Þorsteinn þar til
kennslu, rannsóknir, heil-
brigðisstörf og stjórnsýslu. Að
sama skapi vinnur mjög lágt
hlutfall háskólamenntaðs
fólks við störf á sviði landbún-
aðar, iðnaðar eða sjávarútvegs.
Lítil tengsl milli náms-
frambobs og starfa
háskólamenntaðs
fólks eftir atvinnu-
greinum
Þorsteinn Gunnarsson segir
að þessar upplýsingar gefi
ákveðna vísbendingu um að
hér á landi séu lítil tengsl á
milli námsframboðs á há-
skólastigi annars vegar og
hlutdeildar háskólamenntaðs
fólks í störfum eftir atvinnu-
greinum hins vegar. Þessi
munur verði mjög áberandi ef
framboð náms á háskólastigi
sé borið saman við hlutdeild
einstakra atvinnugreina í út-
flutningsframleiðslu þjóðar-
innar. Hlutfall sjávarafurða í
útflutningi á vömm og þjón-
ustu hafi verið rúm 55% 1993.
Þjónustutekjur séu um 29,9%
þjóðarframleiðslunnar og tekj-
ur að iðnaðarvörum um 12% á
sama tíma. Um fjórðungur há-
skólamenntaðs fólks eða
25,3% starfi hins vegar við
rannsóknir og kennslu, 22,6%
við heilsugæslu og félagslega
þjónustu, 10,5% við verslun
og viðskipti og 7,8% við opin-
bera þjónustu. Á sama tíma
starfi aðeins um 3,9% háskóla-
menntaðs fólks við sjávarút-
veg. Við þetta megi bæta að
langflest háskólamenntað fólk
hafi kosið að setjast að á
Reykjavíkursvæðinu, en hinir
nýju markaðir fyrir háskóla-
menntað fólk séu í atvinnu-
greinum og á landsvæðum þar
sem hlutfall háskólamenntaðs
fólks sé lágt miðað við íbúa-
fjölda. Til þess að mæta þess-
um aðstæðum og byggja upp
blómlegt atvinnulíf í þessum
atvinnugreinum og landsvæð-
um segir Þorsteinn Gunnars-
son að varðandi háskóla-
menntun verði að leggja meiri
áherslu á starfs- og fagmennt-
un þar sem rannsóknaþáttur-
inn haldi mikilvægi sínu.
Háskólar mikilvægir
þættir í skipulögðum
abgerðum til þess ab
stubla ab byggbaþróun
í framhaldi af þessum upp-
lýsingum rakti Þorsteinn
Gunnarsson hlutverk háskóla
nokkuð. Hann sagði það sam-
anstanda af kennslu, rann-
sóknum og þjónustu við sam-
félagið. Kennsluhlutverkið sé
mótaö og megi greina það í
fjóra þætti, er teljist vera und-
irbúningur fyrir rannsókna-
Þorsteinn Gunnarsson.
störf, embættisstörf, fram-
haldsnám og fagmenntun.
Rannsóknahlutverkið megi
einnig greina niður í nokkra
þætti á borð við öflun nýrrar
þekkingar til að skapa nýja
tækni, undirstaða kennslu,
viðhalda og auka nýsköpun og
stuðla að framförum í þjóðfé-
laginu. Þótt þessir þættir séu
mikilvægir, þá sé þjónustu-
þátturinn í starfi háskóla sá
þáttur sem vaxi stöðugt þegar
litið sé til erlendra háskóla. Á
því sviði beinist athygli
manna nú einkum að svæðis-
bundinni þróun og þannig
hafi háskólar orðið mikilvægir
þættir í skipulögðum aðgerð-
um til þess að stuðla að
byggðaþróun. Háskólar hafi
getað auðveldað hnignandi
atvinnugreinum að ná valdi á
nýrri tækni og byggt upp há-
tækniiðnaö á rústum hefð-
bundins iðnaðar.
Háskólinn á Akureyri
— samstarf vib rann-
sóknastofnanir at-
vinnuveganna
Þorsteinn Gunnarsson rakti
síðan tengsl Háskólans við at-
vinnulífið nokkuð og kvað
það styrkt með samstarfi við
rannsóknastofnanir atvinnu-
veganna. Skólinn hafi gert
samninga við fjórar rann-
sóknastofnanir: Hafrann-
sóknastofnun, Iðntæknistofn-
un, Rannsóknastofnun fisk-
iðnaðarins og Rannsókna-
stofnun landbúnaðarins.
Hann sagði samninga þessa
taka til samstarfs á sviði
kennslu og rannsókna auk
sameiginlegra afnota af hús-
næði og ráðningu sérfræðinga,
er hafi kennsluskyldu við Há-
skólann. Þannig nýti Háskól-
inn á Akureyri þá rannsókna-
starfsemi, sem fyrir hendi sé í
landinu, og þurfi af þeim sök-
um ekki að byggja hana upp
með ærnum tilkostnaði.
Tvennskonar spár
Þorsteinn Gunnarsson segir
nauðsynlegt að spyrja hvaða
þarfir þjóðfélagsins fyrir
menntað vinnuafl séu ekki
uppfylltar í dag og á hvern
hátt starfsemi Háskólans og
stofnana hans geti nýst til að
uppfylla það. Þorsteinn benti
á að fram hafi komið tvenns-
konar spár varðandi vinnu-
aflsþörf í framtíðinni. Annars
vegar sú að tækniþróunin
muni leiða til þess að fjölgun
starfa verði einkum á sviðum
sem krefjist lítillar formlegrar
menntunar og stuttrar starfs-
menntunar. Áhersla á háskóla-
menntun sé því úrelt og starfs-
menntun muni fyrst og fremst
eiga sér stað í fyrirtækjum.
Hins vegar sé því spáð að
tæknibyltingin muni leiða til
vaxandi eftirspurnar eftir há-
skólamenntuðu fólki í at-
vinnugreinum þar sem lítið sé
af því fyrir. Þorsteinn kveðst
þeirrar skoðunar að hin síðari
spá sé réttari og samkvæmt því
sé nauðsynlegt að efla há-
skólamenntun á þeim sviðum
þar sem hún hefur verið van-
rækt fram til þessa. Þar sé þörf-
in mest. -ÞI
Kaþólskari en páfinn
Fyrir nokkru sá ég viðtal við
þekktan píanóleikara í erlendu
sjónvarpi. Hann var spurður
um snilld eða snilligáfu og
meðal þess sem hann sagði að
einkenndi snillinga var sú til-
finning að setjast við hljóðfær-
ið og finnast fjórar klukku-
stundir líða svo hratt að sem 10
mínútur væru. Öðrum þættu
10 mínútur sem fjórar klukku-
stundir og ljóslega væru þeir
ekki á réttri hillu í lífinu að
leggja fyrir sig hljóðfæraleik.
Ég held að þarna hafi lista-
maðurinn ekki aðeins hitt nagl-
ann á höfuðið varðandi listina,
þetta eigi við um flest það sem
hinn viti borni maður tekur sér
fyrir hendur.
Þetta leiddi hugann að hvers
kyns köllun og um páskahelg-
ina fór ekki hjá því að vanga-
veltur um trúarlega köllun
ryddu öðrum vangaveltum frá.
Ég hef hingað til álitið að
menn lærðu guðfræði og gerð-
ust prestar vegna ómótstæði-
legrar innri þarfar til að boða
fagnaðarerindið, líkna, hugga,
beina villuráfandi sálum inn á
rétta braut, til aö láta gott af sér
leiða í einu og öllu.
Það besta í kristinni trú, það
sem allir geta verið sammála
um hver sem trú þeirra er, er
kærleiksboðskapurinn. Að sýna
náunganum kærleika, hvað
sem á dynur, er boðskapur sem
kirkjan flytur og er ef til vill
hvað best undirstrikað með því
að bjóða skuli hinn vangann
þegar hendur hafa verið látnar
skipta og löðrungur fallið.
Ég þarf ekki að fara nánar út í
lýsingar á þeim hræringum sem
Frá
mínum
bæjar-
dyrum
LEÓ E. LÖVE
uppi hafa verið í íslensku þjóð-
lífi vegna málefna hinnar kær-
leiksríku kirkju, en velti því fyr-
ir mér hver sé staða hennar í
nútímaþjóðfélagi og hvert
stefni.
Fyrst hlýtur hinn almenni
borgari að staldra við þegar
kirkjan sjálf virðist ekki geta
leyst úr eigin vandamálum og
leitar ásjár hins veraldlega
valds. Var ekki kirkjan stofnuð
sem sjálfstætt afl og jafnvel í
andstöðu við valdamenn?
Var það ekki rangt út frá trú-
arlegum sjónarmiðum þegar
hin veraldlega forsjá þjóðanna
fór að skipta sér af andlegu mál-
unum og blanda saman ólíkum
þáttum þjóðlífsins?
Þessara gömlu spurninga hef-
ur verið spurt um langan aldur,
en umræður hafa aldrei verið
heitar eða leitt til breytinga.
Ef til vill er nú kominn tími
til að takast á við þessi mál og
önnur skyld, og það verður víst
alveg örugglega af nógu að
taka, ef hin trúarlegu málefni
þjóðarinnar verða tekin til
gagngerrar endurskoðunar.
Fyrst hlýtur maður að velta
því fyrir sér á tímum niður-
skurðar og samdráttar, hvort
ekki væri rétt að létta fjárhags-
byrðum vegna reksturs kirkj-
unnar af ríkissjóði og verja fénu
frekar til heilbrigðismála, svo
dæmi sé tekið. Eða ætti kirkjan
ekki að geta séð um sig, eins og
í öndverðu, miklu frekar en
margt af hinu sjúka og þurfandi
fólki?
Þá kemur upp í hugann hví-
líkur fjöldi frídaga tengist kirkj-
unni, svo sem um páska. Ég hef
það fyrir satt að jafnvel á Ítalíu,
en þar er páfaríkið, sé ekkert frí
í dymbilviku, aðeins frí á sjálf-
an páskadaginn og annan dag
páska. Flestum kæmu lengri
sumarfrí betur en páskafrí í mis-
jöftium veðram.
íslendingar skyldu þó aldrei
vera kaþólskari en páfinn, eins
og stundum er sagt þegar eitt-
hvað gengur út í öfgar?