Tíminn - 23.04.1996, Blaðsíða 10

10
Þri&judagur 23. apríl 1996
Höröur Bergmann segir þab eitt af undrum veraldar hve mikiö er gefiö út af bókum á þessum litla markaöi og Ólafur
Haukur Símonarson óttast ekki samkeppni viö margmiölun:
Enn máluö olíumálverk
þrátt fyrir bíómyndir
Ólafur Haukur Símonarson.
UNESCO hefur ákveöib ab
gera 23. apríl aö árlegum degi
bóka og höfundaréttar. Dag-
setningin er tilkomin vegna
þess a& þann dag ári& 1616
létust þeir Miguel de Cervant-
es, William Shakespeare og
Inca Garcilaso de la Vega en
íslendingum er dagurinn
minnisstæ&ur sem fæ&ingar-
dagur nóbelskáldsins okkar,
Halldórs Laxness.
í tilefni þessa haföi Tíminn
samband vib Ólaf Hauk Símon-
arson, rithöfund og varafor-
mann Rithöfundasambands ís-
lands og Hörö Bergmann, rit-
höfund og framkvæmdastjóra
Hagþenkis, Félags höfunda
fræöirita og kennslugagna. Báð-
ir töldu þeir svona daga tileink-
aöa ákve&nu þema eiga rétt á
sér, þó ekki væri nema til ab
minna á fyrirbærið, ekki síst
fyrir þá sem starfa vib bókaút-
gáfu til að koma saman.
✓
Olafur Haukur Sím-
onarson:
„Menn fá tækifæri til aö stíga
á stokk og strengja smá heit.
Þetta er náttúrulega heilmikill
hópur af fólki sem á hagsmuna
að gæta gagnvart bókinni. Þaö
er Bókasambandiö (bókaveröir,
bókagerðarmenn, bókaútgef-
endur, bóka- og ritfangaversl-
anir, Hagþenkir, rithöfundar,
gagnrýnendur, Samtök iðnað-
arins) sem hefur forgöngu um
þetta og þaö er ágætt að þetta
fólk allt og fyrirtæki muni
hvert eftir ööru."
-Nú hefur veriö tíðrætt und-
anfarið um svokallaöa marg-
miðlun. Heldur þú að bókin
fari halloka í viöureign við
hana?
„Nei, þetta virðist ekki snerta
bókina þannig. Þetta frekar
styrkir bókina og kemur sem
viöbót við hana. Bækur eru allt
annað fyrirbæri. Þú sérð t.d. að
íslandshandbókin er til bæði á
tölvutæku formi og í bók og
manni virðist að fólk vilji eiga
hvort tveggja. Þú ferö ekki með
tölvuna þína í feröalag eða upp
í sumarbústað. En hitt er nátt-
úrulega handhægara t.d. í
kennslu.
Menn eru líka farnir að gefa
út ljóð bæði á tölvutæku formi
og í bók. Svo hafa orðið til bók-
menntir sem eru nánast tölvu-
bókmenntir, ljóðskáld sem
yrkja bara beint inn á netið."
-En nú eru auglýsendur af-
skaplega áhrifamiklir. Heldurðu
að það sé ekki bara tímaspurs-
mál hvenær þeim tekst að
koma þeirri ímynd að hjá fólki
aö það sé einmitt einstaklega
notalegt að skreppa út úr bæn-
um eða í sumarbústaðinn með
tölvuna í kjöltu sér?
„Jú, en það er bara svo leiðin-
legt að lesa af tölvuskjá. Bókin
sem hlutur hefur allt annan
sjarma. Bókin er listgripur út af
fyrir sig. Menn eru enn að mála
olíumálverk þó að við höfum
bíómyndir og slædsmyndir og
hvaöeina. Gildi olíumálverks-
ins rýrnar ekki við það. Ég er
ekkert óttasleginn við tölvuna.
Hitt er annað mál að áhugi og
lestrargeta er kannski í meiri
hættu og þess vegna á bókin
undir högg að sækja."
-Finnst þér vera nóg gert til
að auka áhuga barna á bókum?
„Nei. Það er aldrei nóg gert í
því. Ég held að menn viti alveg
hvaða hætta steðjar að bókinni
og tungunni en það er ekkert
auðvelt að bregðast viö þessu.
Hins vegar er bókin að verða
ódýrari og það ætti auðvitað að
hjálpa henni til að ná til les-
enda sinna. Bókin lækkaði heil-
mikib í verbi og mun lækka
enn meir af því að heilmikil
hreinsun er að fara fram í
prentbransanum núna. Prent-
verkið er að verða miklu ódýr-
ara og skilvirkara, með tilkomu
nýrrar tækni og eins hefur það
þurft að mæta samkeppni frá
erlendum aðilum. Það hefur
talsvert af prentuninni færst úr
landi undanfarin ár og menn
hafa verið að bregðast við því
núna og það er verið að bjóða
betra verð á prentun en nokk-
urn tímann áður."
-En er ekki verið að byrja á
öfugum enda með því ab
hvetja börn til lestrar, þarf ekki
fyrst og fremst að sannfæra for-
eldra um mikilvægi ritaðs
máls?
„Það er lykilatriði í því að
börnin nái sambandi við bók-
ina að foreldrar lesi fyrir þau.
Þess vegna höfum við í sam-
bandi við þennan Dag bókar-
innar lagt mikla áherslu á að
höfða til foreldra. Bara 10 mín-
útur til hálftími á dag gjör-
breytir afstöðu barna til bóka
og leiðir þau inn í heim bók-
anna. Það bara skortir á þab að
foreldrar gefi sér þennan tíma."
-Hefur verið gerð könnun á
því hvort foreldrar lesi börnum
sögur fyrir svefninn?
„Ekki kannast ég við það. En
í rauninni vantar okkur heild-
arúttekt á allri menningar-
neyslu í landinu. Nágranna-
þjóðir okkar hafa gert svona
kannanir og reynt að byggja
sína menningarpólitík á niður-
stöðum þeirra. Hvar skórinn
kreppir og hvar þarf að setja
fjármagn til að ná einhverjum
settum markmiðum. Okkur er
ekki sérstaklega lagið að fara
svona skynsamlega í málin —
við látum dálítið vaða á súðum.
Bókasöfnin gegna líka lykil-
hlutverki í þessu. Þau verða að
vera þannig ab krakkarnir laöist
ab þeim. Eg held ab þau gætu
breytt starfsstíl sínum verulega
mikið svo þau gætu orðið
svona heimili eða hæli fyrir
krakkana. Skólabókasöfnin hafa
t.d. alls ekki haft þá aðstöðu og
starfslið sem þau þurfa til að
Höröur Bergmann.
gegna sínu hlutverki. í ná-
grannalöndunum eru höfundar
t.d. mjög gjarnan á ferð að lesa
upp fyrir hópa. Þetta er að vísu
gert hér en ekki markvisst.
Þetta lýtur allt að sama punkti.
Ef við ætlum bókinni þetta
stóra hlutverk í okkar þjóð-
menningu þá verður að taka
alla myndina, skoða hana og
byggja á henni einhvers konar
aðgerðapólitík um það hvernig
við getum hjálpað bókinni?"
-Er minnkandi lestraráhugi
kannski ástæðan fyrir því að þú
snerir þér meira að leikritaskrif-
um?
„Ég er nú búinn að vera viðr-
iðinn leikhús í næstum 20 ár
þannig að það er svo sem ekk-
ert nýtt. En leikhúsið hérna
hefur alveg sérstaka stöðu. Það
nær til næstum allrar þjóðar-
innar. Ég held að þab sé hvergi
þar sem leikhúsið hefur þessa
stöðu að ná inn næstum þjóð-
artölunni, um 250.000 manns,
í leikhúsið. Það eru allir mjög
undrandi á því hvaða stöðu
leikhúsið hefur hér. Leikhús
sem byrjaði ekki að starfa á at-
vinnugrundvelli fyrr en 1950
viö opnun Þjóðleikhússins.
Þetta er svona mín persónulega
ástæöa fyrir því ab ég vil nota
leikhúsið til að koma mínum
hlutum fram."
Hörbur Bergmann:
Hagþenkir er ríflega 12 ára
gamalt félag höfunda fræbirita
og kennslugagna og hefur um
280 félagsmenn. En um helm-
ingur þeirra titla sem koma út
á ári hverju teljast fræðirit eða
handbækur.
Hörður Bergmann sagðist
kunna því vel að vera titlaður
starfsmaður þess, fram-
kvæmdastjóratitillinn væri dá-
lítið tilgerðarlegur ef litið væri
til þess að hann væri með
gögn félagsins í einu horni á
vinnustofunni sinni heima.
Þar sem framkvæmdastjórinn
er hvorki meö faxtæki né int-
ernettengingu þótti vel við
hæfi að kanna viðhorf hans til
nýrrar tækni í bókaútgáfu og
stöðu bókarinnar.
-Heldurftu að útgáfa frceðibóka
veröi ekki einna harðast úti í
samkeppni við margmiðlunar-
tceknina?
„Ef við lítum svo á að þarna
sé komið nýtt form sem gefur
fræðiritahöfundum og not-
endum handbóka og fræðirita
betri möguleika á að vinna og
nálgast þab efni sem fólk vill
en meb bókum, þá er þetta
bara nýtt form á miðlun verka
sem getur verið spennandi og
haft góð áhrif."