Tíminn - 25.05.1989, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 25. maí 1989
Tíminn 15
Ræöa Magnúsar Gunnarssonar stjórnarformanns Útflutningsráðs (slands
flutt á aöalfundi Útflutningsráðs islands 12. maí 1989:
Aukin samkeppni —
aukin alþjóðahyggja
Árið 1986 stofnuðu stóru sölu-
samtökin í sjávarútvegi ráðgjafa-
fyrirtækið Icecon til að markaðs-
setja íslenska þekkingu á sviði
fiskveiða og vinnslu. Icecon hefur
fram til þessa selt framleiðslu og
þjónustu íslenskra fyrirtækja fyrir
milli 20 og 30 milljónir dollara og
er í örum vexti. Hér er ekki
eingöngu um að ræða tæki og
vélar, heldur einnig um leið verk-
takastarfsemi, skip og ýmiss konar
þjónustustarfsemi.
Svipað samstarf má hugsa sér á
fjölmörgum sviðum t.d. með sam-
starfi ferðaþjónustu og sjávarútvegs
með öflugu ráðstefnuhaldi um ýmis
áhugaverð málefni tengd sjávarút-
vegi á hinum ýmsu sviðum og
öflugum vörusýningum, eins og
þegar er reyndar kominn vísir að.
Annað dæmi er útgáfustarfsemi,
þar sem sérgreind fréttabréf, tíma-
rit og bækur um mál tengd sjávar-
útvegi eru mikið seld til þess stóra
hóps sem starfar að sjávarútvegs-
málum í heiminum.
Við höfum verið að reyna að
markaðssetja tískuvörur úr ull, í
stað þess að reyna að verða Benett-
on hlífðarfatnaður fyrir sjómenn
og fiskvinnslufólk.
Tölvuvæðing sjávarútvegs um
allan heim býður einnig uppá ótelj-
andi möguleika á markaðssetningu
á íslensku hugviti á þessu sviði.
Ég nefni hér aðeins nokkur
dæmi, þarsem við gætum notað
þann velvilja sem íslenskar sjávar-
afurðir hafa aflað á liðnum árum,
til að selja og markaðssetja fram-
leiðslu annarra atvinnugreina.
Pó ég undirstriki hér mikilvægi
íslensks sjávarútvegs af ef til vill of
miklum krafti að sumra mati er
það ekki svo, að ég telji allt vera
fullkomið á þeim vettvangi. Eins
og kom fram hér áðan tel ég ýmsar
blikur vera á lofti fyrir íslenskan
sjávarútveg og nauðsynlegt að við
höldum vöku okkar á því sviði ekki
síður en öðrum. Breytingar á
mörkuðum kalla á ný vinnubrögð
og nýjar áherslur og á fiskmörkuð-
um er sú krafa neytenda að fá
fiskinn í sem þægilegustum umbúð-
um og í því formi, að auðvelt sé að
matbúa hann. Slík vöruþróun er
rekin af fullum krafti innan sjávar-
útvegsins og árangur óðum að skila
sér.
Vöruþróun og markaðssetning
slíkrar neytendavöru er dýr og
áhættusöm og samhliða því sem
kaupendur slíkrar vöru verða stöð-
ugt færri og stærri. Það er því
nauðsynlegt fyrir fslendinga að
styrkja þau sölufyrirtæki, sem
standa í baráttunni á mörkuðunum
og efla samstarf þeirra, eins og
frekast er kostur.
Til þess að ná árangri á þessum
markaði þurfa íslendingar að geta
boðið upp á breitt úrval afurða til
að þjóna stöðugt stærri og stærri
stórmörkuðum.
Þátttaka íslendinga í alþjóðavið-
skiptum með sjávarafurðir ætti að
geta aukist. Við erum þegar kaup-
endur á ýmsum fisktegundum, sem
hráefni fyrir íslenskar verksmiðjur
erlendis. Samdráttur í fiskveiðum
og aukningu endurvinnslu hér
heima hljóta að kalla á aukin
hráefniskaup á alþjóðamörkuðum
fyrir íslenska fiskvinnslu. Við þurf-
um að kanna aukna möguleika á
nýtingu á umfram fiskiskipastól
okkar á erlendu miðunum. Það er
til umhugsunar, hvort ekki eigi að
reyna að efna til álíka samstarfs
um stofnun slíks verslunarfyrirtæk-
is í líkingu við Icecon til að leita
eftir og þróa slík viðskipti.
Svo ég haldi áfram slíku hugar-
flugi má nefna hugmyndir sem
fram hafa komið um stofnun al-
þjóðlegs skóla á íslandi sem þjálfar
nemendur fyrir alla þætti sjávarút-
vegs, bæði veiðar, vinnslu og fi-
skeldi. Þessi skóli gæti hugsanlega
starfað í samvinnu við Sameinuðu
þjóðirnar með svipuðum hætti og
Jarðhitaskóli Sameinuðu þjóðanna
gerir, en hann hefur nú starfað á
Islandi £ mörg ár.
Er hugsanlegt að setja upp al-
þjóðlegan fiskmarkað á Islandi,
sem fjarskiptamarkað, sem mundi
gegna sama hlutverki fyrir viðskipti
og skráningu verðlags á sjávaraf-
urðum og Rotterdam hefur fyrir
olíuvörur, London fyrir gull og
New York fyrir dollar?
Ég geri mér grein fyrir, að ýms-
um muni þykja sumar af þessum
hugmyndum fjarstæðukenndar, en
ef þær hreyfa við ímyndunarafli
fundarmanna er tilganginum náð.
Við erum hér til að skapa umræðu
og hreyfa við nýjum hugmyndum
og það gerist ekkert, ef við leyfum
okkur ekki að láta gamminn geysa
svolítið.
íslendingar hafa á undanförnum
áratugum lagt mikla áherslu á fjár-
festingu í menntun. Menntunarstig
Islendinga er með því hæsta sem
þekkist í heiminum. Það gefur
Islendingum mikla möguleika, því
vel menntað fólk á auðveldara
með að bregast við utanaðkomandi
breytingum og aðlaga sig að breytt-
um aðstæðum. íslendingar búa við
þá sérstöðu, að flestir hafa haft
tækifæri til að kynnast almennum
störfum í sumarfríum á yngri árum.
Fyrirtækin okkar eru líka yfirleitt
það lítil, að hver einstaklingur
verður að geta tekið bendi til við
fjölbreytileg viðfangsefni. Þessi
sveigjanleiki eykur samkeppnis-
stöðu okkar við útflutning á þekk-
ingu og þjónustu. Flest verkefni á
erlendum vettvangi krefjast út-
boða og framangreindir þættir geta
bætt samkeppnisstöðu okkar.
Ég nefndi áðan fyrirtækið Icecon
sem var stofnað á árinu 1986 og hóf
reglubundna starfsemi fyrir u.þ.b.
1 Vi ári síðan. Síðan þá hefur
fyrirtækið tekið að sér verkefni
fyrir fjölda viðskiptavina og selt
vörur og þjónustu fyrir vænlegar
fjárhæðir.
Annað dæmi, sem ég nefni oft í
þessu sambandi er flugrekstur.
Þrátt fyrir að íslendingar séu ekki
nema fjórðungur úr milljón hafa
íslendingar verið stórvirkir á sviði
flugrekstrar. Á undanförnum árum
hafa íslensk fyrirtæki leigt bæði
flugvélar og áhafnir til aðila víðs-
vegar um heim. Tæknilega hafa
þessi verkefni gengið vel, þó að
stundum hafi verið um fjárhagslega
erfiðleika að ræða. Að mínu mati
eru á þessum vettvangi enn mörg
tækifæri og væri óskandi að íslensk-
ir flugrekstraraðilar efldust svo að
hægt væri að markaðssetja á öflug-
an hátt íslenska flugrekstrarþekk-
ingu á nýjan leik.
Eitt svið er til viðbótar, þar sem
fslendingar njóta álits, það er nýt-
ing jarðvarma. I mörg ár hefur
fyrirtækið Virkir selt ráðgjafaþjón-
ustu og tekið að sér verkefni á sviði
jarðvarmanýtingar. Ýmislegt fleira
mætti nefna, svo sem skráningu á
flugvélum og skipum, auk alþjóð-
legrar fjármála- og tryggingarstarf-
semi.
Magnús Gunnarsson.
íslendingar hafa mikla mögu-
leika, jafnvel meiri en þeir ímynda
sér til að taka að sér verkefni
erlendis. Smæð landsins gæti jafn-
vel reynst vera kostur. Á undan-
förnum árum hef ég haft fjölmörg
tækifæri til að ferðast víðsvegar um
heim til að ræða um einstök verk-
efni á sviði flugrekstrar og fisk-
veiða. I mörgum tilfellum hef ég
hitt fólk, sem hefur haft meiri
áhuga á samvinnu við fulltrúa lítill-
ar þjóðar, sem þeir geta talað við
á jafnréttisgrundvelli, en að fara í
samstarf með stærri þjóðum, sem
Seinni hluti
gjarnan voru nýlenduherrar þeirra
áður fyrr.
I þeim tilgangi m.a. tók útflutn-
ingsráð að sér að framkvæma at-
hugun á möguleikum á auknu sam-
starfi íslenskra og erlendra fyrir-
tækja í samstarfi við iðnaðarráðu-
neyti og ýmis samtök, sjóði og
stofnanir iðnaðarins. Niðurstaða
þeirrar athugunar liggur nú fyrir
ásamt tillögum um það hvemig
auka megi slíkt samstarf í framtíð-
inni. Útflutningsráð mun í sam-
vinnu við hagsmunaaðila vinna að
framgangi þess máls.
I samvinnu við hagsmunasamtök
atvinnulífsins hefur Útflutningsráð
tekið að sér að safna upplýsingum
um það sem er að gerast innan
EFTA og Evrópubandalagsins og
dreifa þeim upplýsingum til at-
vinnulífsins. Útflutningsráð færfrá
utanríkisráðuneyti eintak af öllum
þeim gögnum sem ráðuneytið fær
um málefni EFTA og Évrópu-
bandalagsins og hefur skráð þau
með skipulögðum hætti í bókasafni
sínu. Til viðbótar fær Útflutnings-
ráð ýmis önnur gögn sem til reiðu
eru.
Að undanförnu hefur verið unn-
ið að því að afla sambanda erlendis
til að fá greiðari aðgang að upplýs-
ingum um það sem er að gerast á
sjávarafurðamörkuðum. Þegar eru
til upplýsingar hjá Útflutningsráði
um flesta þá markaði, sem áhuga-
verðir eru fyrir íslenska útflytjend-
ur. Hér eru m.a. að ræða upplýs-
ingar um veiðar, vinnslu, innflutn-
ing á sjávarafurðum, útflutning á
sjávarafurðum, verð og fleira. Til
að bæta þessa upplýsingamiðlun er
gert ráð fyrir að fljótlega komi
hingað til lands fulltrúi frá FAO í
Róm, sem mun kynna Globefish
gagnabankann. I Globefish gagna-
bankanum er að finna nýlegar
upplýsingar um helstu stærðir, sem
máli skipta í markaðsmálum sjávar-
útvegs í öllum heiminum. Þar er
jafnframt að finna upplýsingar um
umfjöllun fjölmiðla um sjávarút-
veg. Tel ég mjög mikilvægt, að
þessar upplýsingar séu til á að-
gengilegu formi fyrir útflytjendur
og hvet ég þá til þess að nýta sér
þær í framtíðinni.
Útflutningsráð hefur lagt mikla
áherslu á aðstoð við útflytjendur
véla og tækja fyrir sjávarútveg.
Eins og ég nefndi hér að framan er
hér um að ræða eitt hið athygl-
isverðasta sem gerst hefur í útflutn-
ingi nýrra afurða á undanförnum
árum. Útflutningsráð hefur staðið
að stofnun fjögurra útflutnings-
hópa, skipulagt sameiginlega þátt-
töku fyrirtækjanna á fjölmörgum
vörusýningum, staðið að útgáfu
sameiginlegs kynningarbæklings
fyrir greinina og auk þess verið í
samstarfi við erlend fagtímarit,
sem hafa gefið út sérrit um ísland.
Útflutningsráð mun áfram leggja
áherslu á iðnað £ tengslum við
sjávarútveg og er verkefni kom-
andi ára m.a. að auðvelda þessum
fyrirtækjum að ná árangri á fjar-
lægari mörkuðum.
Útflutningsráð hefur látið
endurvinna skýrslu um verkefna-
útflutning, sem nefnd á vegum
sjávarútvegsráðuneytisins vann
fyrir nokkrum árum síðan. Skýrsl-
an verður kynnt fljótlega og er
vonast til að hún verði kveikja að
enn öflugra starfi á sviði verkefna-
útflutnings. Ég nefndi að framan
fyrirtækin Icecon og Virki, sem
unnið hafa mjög gott starf á þessum
sviðum, en eins og ég sagði er um
ótal aðra möguleika að ræða. Út-
flutningsráð hefur tekið þátt í sam-
starfi útflutningsráða Norðurland-
anna og Norræna verkefnisútflutn-
ingssjóðsins á þessu sviði og er
ekki nokkur vafi á því, að íslensk
fyrirtæki eiga mikla möguleika á
þátttöku í ýmsum norrænum verk-
efnum. Einnig er mjög líklegt, að
íslensk ráðgjafafyrirtæki geti feng-
ið verkefni við mat á verkefnum
hinna þjóðanna.
Á þeim starfstíma Útflutnings-
ráðs, sem liðinn er frá stofnun
hefur aðal áhersla verið lögð á náið
samstarf við útflytjendur og aðstoð
við kynningu á Islandi erlendis.
Kynningarmál á Islandi eru viða-
mikil viðfangsefni. Hins vegar
verða menn að gera sér grein fyrir
að stórátök í þeim eru fjármagns-
frek og fram til þessa hafa þeir
fjármunir ekki verið til staðar.
Annað verkefni, sem Útflutn- *
ingsráð hefur hug á að sinna er
mótun útflutningsstefnu fyrir
ísland. Eins og ég sagði í upphafi
erindis míns hefur of mikiil inn-
flutningur miklu fremur en of lítill
útflutningur skaðað þróun efna-
hagsmála á Islandi á undanförnum
árum. Núverandi ástand efnahags-
mála er því ekki vegna þess, að
íslenskir útflytjendur hafi ekki
staðið sig á erlendum mörkuðum.
Miðað við umfjöllun fjölmiðla
mætti hins vegar ímynda sér að svo
væri. Það er því jafnframt eitt af
hlutverkum Útflutningsráðs að
gera íslendingum grein fyrir stöðu
útflutningsmála þjóðarinnar og því
sem útflutningsfyrirtækin eru að
gera erlendis.
Eitt af því sem Útflutningsráð
hefur gert í þessu sambandi var að
leggja til að árlega yrðu veitt
útflutningsverðlaun forseta
íslands. Þessi verðlaun voru veitt í
fyrsta skipti á Bessastöðum á
Sumardaginn fyrsta 20. apríl s.l.
Verðlaunin hlutu Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna og dótturfyrir-
tæki hennar erlendis. Það er von
Útflutningsráðs, að verðlaun þessi
hvetji bæði núverandi útflytjendur
til dáða á erlendum mörkuðum og
jafnframt nýja til að hefjast handa.
Margt af því, sem ég hef nefnt er
komið vel af stað, en aukin sam-
vinna okkar allra er af hinu góða.
Við þurfum að hugsa stórt og hafa
víðan sjóndeildarhring og við get-
um tekið ýmsar aðrar smáþjóðir til
fyrirmyndar. Við þurfum að stýra
bæði fyrirtækjunum og efnahag
þjóðarinnar betur en gert hefur
verið, en við eigum ekki að sökkva
okkur niður í óvæga sjálfsgagnrýni
og bölsýni.
Við skulurn meta að verðleikum
þá miklu vinnu og árangur sem
náðst hefur á liðnum árum því ég
er sannfærður um að ef þeir sem nú
stjórna skila þjóðarbúinu með
álíka framförum næstu 20 árin og
þeir sem störfuðu í landinu síðustu
20 árin, þurfum við ekki að hafa
áhyggjur af framtíðinni.
Við þurfum að setja okkur lang-
tímamarkmið og aðlaga hugsunar-
hátt okkar þeim miklu breytingum,
sem eru að gerast í heiminum
umhverfis okkur. Ef við gerum
það tel ég, að íslendingar hafi
mikla möguleika á því að hasla sér
völl á mörgum nýjum sviðum í
framtíðinni. Grundvallaratriði í
þessu sambandi er, að með sam-
starfi stjórnvalda og atvinnulífs sé
á hverjum tíma til staðar það
umhverfi, sem tryggir íslenskum
fyrirtækjum jafna samkeppnis-
stöðu við þau lönd, sem eru í
harðri samkeppni við okkur. Án
skilnings á þessu grundvallaratriði
fækkar möguleikunum verulega.
Ég hef oft notað þá samlíkingu
áður, að þegar fyrstu landnemarnir
komu til fslands fyrir meira en
ellefu hundruð árum, þá var það
venjan, að ungir íslendingar leggð-
ust í víking erlendis í leit að
ríkidæmi og heiðri. Við þurfum nú
frekar en nokkru sinni fyrr að
sækja lífsafkomu okkar til annarra
landa og að hætti þessara fulltrúa
fyrsta blómaskeiðs þessa lands,
leggjast í víking.
Magnús Gunnarsson
stjórnarformaður
Útflutningsráðs íslands