Tíminn - 25.05.1989, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 25. maí 1989
Titninri
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslasön
• Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. mars hækkar:
' Mánaðaráskrift í kr. 900.-, verð í lausasölu í 80,- kr. og 100,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 595.- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
islenskur iðnaður
Fyrir nokkrum dögum ritaði einn af forustu-
mönnum íslenskra iðnrekenda grein í Morgun-
blaðið undir fyrirsögninni: „Er nokkur í kórónaföt-
um hér inni?“ Greinarhöfundur virðist horfa með
söknuði til þess tíma þegar fataiðnaður blómstraði
á íslandi, en er nú svo fjarri í tímanum að ungt fólk
heldur það tilheyri fornöldinni.
Iðnrekandinn rifjar það upp að fyrir svo sem 20
árum hafi íslenskir karlmenn klæðst fötum sem
framleidd voru í íslenskum fataverksmiðjum undir
ýmsum vörumerkjum. Nú er svo komið að fataiðn-
aðurinn er ekki nema svipur hjá sjón segir
iðnrekandinn. Allt eru þetta kunnar staðreyndir.
Síðan rekur greinarhöfundur þróun íslensks
verksmiðjuiðnaðar í fáum en skýrum orðum og
segir að það sé ekki fataiðnaðurinn einn sem hafi
fellt fjaðrirnar frá því sem var fyrir u.þ.b. 20 árum,
heldur eigi þetta við um flestar iðngreinar, sem
áður stóðu í blóma og veittu fjölda manns atvinnu.
Forustumaður iðnrekenda bendir á að margir
haldi því fram að hnignun iðnaðarins stafi af skorti
á opinberri iðnaðarstefnu. Reyndar má lengi deila
um orðalag af þessu tagi. Allt eins mætti segja, að
stefnan í iðnaðarmálum, eins og hún hefur mótast
á síðustu árum og áratugum, hafi ekki reynst
hliðholl margs konar iðnaði, s.s. fataiðnaði, hús-
gagnaiðnaði, prjónavöruiðnaði o.s.frv.
Pað er út í hött að gefa í skyn að samdráttur
íslensks iðnaðar og minnkandi hlutdeild innlendrar
framleiðslu á neysluvörumarkaðnum hafi orðið
áberandi á síðustu mánuðum eða misserum. Breyt-
ingatímabilið er miklu lengra. Samkeppnisstaða
íslensks iðnaðar og umfang hans stendur auðvitað
í réttu hlutfalli við aukið frelsi í innflutningsverslun
hér á landi og þá almennu iðnþróun í heiminum að
ýta sem mestu af verksmiðjuiðnaði út úr velmegun-
arlöndunum til láglaunalandanna. Jafnvel þau
iðnfyrirtæki hér heima sem framleitt hafa góða
vöru á góðu verði hafa orðið að láta undan í
samkeppninni. Par segir m.a. máttur auglýsinga til
sín eða nýjungagirni.
„Eflum íslenskt“
Ungmennafélag íslands hefur ákveðið að koma
til liðs við innlenda framleiðendur og endurtaka
áróðursherferð sína sem það fór fyrir nokkrum
árum undir vígorðinu: „Eflum íslenskt!“ Ung-
mennafélag íslands ætlar að skora á íslendinga að
velja íslenskar vörur og láta innlenda framleiðslu
hafa forgang fyrir innfluttum varningi. Ungmenna-
félagið bendir á að aukin kaup innlendrar fram-
leiðsluvöru stuðli að vaxandi atvinnu og atvinnuör-
yggi í landinu. Þetta er hverju orði sannara. Þjóðin
á sjálf að móta sína iðnaðarstefnu með því
einfaldlega að velja íslenskar vörur og taka þær
framyfir útlendan varning.

GARRI !
0g enn reiknar hann
Undanfarið hefur orðið vart
nokkurra skruðninga í viðskipta-
ráðuneytinu og hafa þcir komið
fram í innflutningi á smjöriíki án
þess að ljóst sé hvort slíkur inn-
flutningur sé heimill. Viðskipta-
ráðherra heldur þvi fram í Alþýðu-
blaðinu, að slíkur innflutningur sé
heimilaður til að lækka framfærslu-
kostnað. Það lætur vel í eyrum.
Sé litið á ísland sem ákveðið
verðsvæði, sem það er, þarf engan
viðskiptaráðherra til að segja
okkur, að hægt er að fá ódýrari
vöru erlendis. Bæði valda því nið-
urgreiðslur, eins og innan EB, og
síðan mikið meira magn fram-
leiðslu vegna mannfjölda í neyslu-
landinu. Margir eru þeir sem nú
sleikja út um við tilhugsunina við
að auka innflutning á matvælum,
fyrst og fremst í gróðaskyni, en
viðskiptaráðherra heldur sig við
lækkun framfærslueyris í réttlæt-
ingu á auknum innflutningi mat-
væla.
Reiknað frá árinu 1971
Öll eru nú skæðin góð, og gætu
eflaust verið betri. Verð á matvæl-
um hér, sem framleidd eru innan-
lands og skapa þannig atvinnu í
litlu samfélagi, stjómast að stóram
hluta af þeirri skattheimtu sem
ríkið annast undir heitinu óbeinir
skattar, þ.e. skattar sem ekki era
Iagðir beint á einstaklinga. Þessir
skattar era margir og flóknir. Má
þar nefna matarskatt og söluskatt.
Við innflutning bætast á fleiri
skattar og hafa þeir margsinnis
verið raktir, þegar verið er að gera
samanburð við verð á sömu vöra
erlendis.
Frá árinu 1971 hefur núverandi
viðskiptaráðherra verið helsti
reiknimeistari þjóðarinnar að
tveimur árum undanskildum, þeg-
ar hann var að reikna fyrir útlend-
inga. Á því árabili sem síðan er
runnið sitt skeið höfum við barist
við verðbólgu undir útreikningum
og Qárhagsspám viðskiptaráðherra
og hvergi haft undan. Hæst hefur
vísitalan komist í 130 stig. En alltaf
var viðskiptaráðherra að reikna.
Nú er hann byrjaður aftur að
reikna og finnur út í aðfara mikils
atvinnuleysis, að með því að hleypa
inn í landið óheftri samkeppni við
innlendan matvælaiðnað sé náð
lækkun á framfærslukostnaði.
Tværplágur
Það hefur lengi verið draumur
þeirra Alþýðuflokksmanna að
endurskipuleggja landbúnaðinn og
aðrar þær greinar sem við matvæla-
framleiðslu fást. Þessi viðureign
hefur tekið á sig skrítnar myndir,
og einn daginn var spurt: Hver á
landið, líklega með það fyrir aug-
um að geta þrengt að sauðkindinni.
Það hefur verið sport þéttbýlisbúa
að andmæla sauðkindum. Vel má
vera að þær mættu vera færri en
þær era, enda horfir til þeirrar
áttar þessa dagana vegna riðuveiki-
faraldurs, sem getur í tímans rás
orðið eins skeinuhættur landbún-
aði og mæðiveiki varð á sínum
tíma. Þvi getur farið svo, leggist
riðuveikin og frjálshyggjuöflin á
eitt, að viðskiptaráðherra geti
komið fram umtalsverðri lækkun á
framfærslukostnaði.
En þá er annað mál óleyst og
sýnu brýnna en það hvort einni
rollu er fleira eða færra í landinu,
hvort pútur landsmanna standi inn-
flutningi á hænsnakjöti fyrir
þrifum, eða hvort sinjörlíki skuli
vera innflutt. Þetta óleysta mál
birtist okkur í fjárlögum ríkisins ár
hvert og af vaxandi þrótti. Til
kennslu-, trygginga-, og heilbrigð-
ismála fara nú hartnær 90% af
fjárlögum. Öðru hverju er verið að
boða, að framlög til þessara mála
þurfi að auka. Það getur því alveg
eins farið svo, miðað við mál og
tillögugleði Alþingis verði framlag
til velferðarmála orðið um 100%
um næstu aldamót. Ódýra velferð
er ekki hægt að flytja inn, og því
hefur viðskiptaráðherra ekki gert
tilraun til þess, eða rætt innlenda
vclferð með hliðsjón af lækkun
framfærslukostnaðar.
Ægishjálmur velferðar
En hvað halda menn að kostnað-
urinn við velferðina, sem gleypir
helftina af fjárlögum hvers árs sé
stór hluti af framfærslukostnaði
hvers árs? Við hliðina á því hrika-
dæmi eru tUfærsIur innan atvinnu-
greina ekki annað en lambaspörð.
InnflutningstUraunir viðskiptaráð-
herra eru ekki annað en föndur
reiknimeistara, sem aldrei hefur
fundið stóra dæmið í þjóðfélaginu
og aldrei rætt það. Það er heldur
ekki von. Hann myndi í fyrstu
þurfa að spyrja að því: Hverjar eru
tekjur okkar af velferðinni? Það er
aftur á móti auðvelt fyrir reikni-
meistara að fjalla um starfsemi
sem einhverjar tekjur era af. Og
með hverju á að borga velferðina,
þegar allar neysluvörur okkar er
orðnar innflutningsvörur keyptar
tU þess eins að lækka framfærslu-
kostnað? Við ættum kannski að
fara okkur hægar. En vanti þá
krata enn að vita hverjir eigi
landið, þá er því til að svara að
velferðin á það. Garri
VÍTT OG BREITT
Landvinningar í þéttbýli
Við Höfn í Hornafirði er verið
að fylla upp í ósinn hið næsta
þéttbýlinu. Bæjarstjórinn skýrði
nýlega frá því í sjónvarpi að ætlun-
in væri að byggja á uppfyllingunni
og fæst þarna verulegt land til
bygginga miðað við stærð staðar-
ins.
Bæjarstjórinn skýrði svo frá að
það væri ekki vegna landleysis, að
verið er að vinna land undir mið-
bæjarbyggingar, heldur af hag-
kvæmniástæðum. Það er svo miklu
ódýrara að mynda land með fyrir-
hleðslum og sanddælingu nærri
lögnum og öðrum nauðsynlegum
mannvirkjum í þéttbýli, heldur en
að grafa fyrir öllum þeim lögnum
sem mannabyggð fylgja, á óbyggð-
um svæðum, og að gera land bygg-
ingarhæft yfirleitt.
Vera má að það skipti líka
einhverju máli að í kaupstöðum og
öðru þéttbýli er sjálfsagt að fólk
búi við talsvert nábýli, en það er
atriði sem sumir hverjir, m.a.
vandræðafólk sem fæst við skipu-
lag, telja til hins mesta ófagnaðar.
Það fólk er sífellt að skipuleggja
borgir í mynd dreifbýlis.
Sofandi svefnbæir
Síðustu áratugina hefur Reykja-
vík verið skipulögð með hugarfari
þorpara. Sett eru niður þorp hing-
að og þangað um holt og hæðir og
þess gætt að víðlendi sé mikið á
milli.
Þau hrjóstur eru kölluð „útivist-
arsvæði“ og veit enginn hvaða
tilgangi þau þjóna, öðrum en
lengja vegalengdir og auka íbúun-
úm erfiði og kostnað. Olíufélög og
bílainnflytjendur þéna hins vegar
ómældar upphæðir á mannfjand-
samlegri sérvisku dreifbýlisarki-
tektanna.
Enn er verið að gera mörg þorp
í landi höfuðborgarinnar bygging-
arhæf með ærnum tilkostnaði.
Passað er vel upp á að hafa vfðlend
„útivistarsvæði" á milli þeirra svo
að nógu verði nú eytt og sóað í
nýjar lagnir, sem sprengja þarf
fyrir í grágrýtið og blómstrar mikil
verktakastarfsemi kringum allt
þetta.
Aldrei hefur maður heyrt nokk-
urn af forystusauðum dreifbýlisins
Reykjavíkur svo mikið sem ýja að
því, að það gæti verið hagkvæmt
að byggja svolitið þéttar og nýta
byggingarhæfnina og spara þannig
háar upphæðir í að gera óbyggt
land „byggingarhæft“.
Það þarf að fara allt undir skin
Hornafjarðarmánans til að menn
sjái hagkvæmni þéttbýlis. En vera
má að þar kunni menn allt eins að
meta hagsmuni íbúa og sveitar-
sjóðs eins og einhverra verktaka,
ef þeir eru þá til austur þar.
Of seint?
Á tímum vinstri borgarstjórnar
var að vísu farið að tala af alvöru
um þéttingu byggðar í Reykjavík
og góðu heilli hefur nokkur vísir
verið að slíku endurbótastarfi.
Braggahröngl var rifið vestur á
Melum og þar er að rísa manna-
byggð og fleiri slík dæmi má nefna.
Fátæktarrifrildin við Skúlagötu
og ofan við hana eru sum hver að
hverfa og jafnvel farið að örla þar
á nýbyggingum. En þar á langt í
land með að mannlegt umhverfi
skapist. Svæðið er enn alit hið
óhrjálegasta, endanleg gatnagerð
á langt í land og lóðaeigendur eru
engan veginn samstíga um fram-
kvæmdir. Geta allt eins liðið ára-
tugir þartil eitt fegursta byggingar-
svæði í höfuðborg verði mönnum
bjóðandi.
En þarna er einmitt svæði eins
og getið er í upphafi í Höfn, sem
er byggingarhæft eins og það er og
ætti því ekki að dragast úr hömlu
að framkvæmdir nái þeim krafti að
sjái fyrir endann á þeim.
En kannski er orðið of seint að
bjarga gamla bænum. Það er búið
að draga byggðina svo langt frá
honum, fyrirtæki og verslunarmið-
stöðvar hafa verið skipulagðar í
öðrum heimshlutum og svefnbæir
fyrir íbúana í enn öðrum.
Sé betur að gáð eru fjölmörg
önnur svæði, meira og minna auð,
sem auðvelt er að gera byggingar-
hæf með litlum tilkostnaði og verði
það gert á Reykjavík ef til vili eftir
að öðlast yfirbragð borgar.
Eða hefur nokkur tekið eftir að
efnilegur og líflegur miðbæjar-
kjarni er að myndast austur og
suður af Hlemmi, alveg óvart?
Þar er byggt hiklaust á lóðaflæm-
um, sem annars komu að engu
gagni. OÓ