Réttur - 01.07.1982, Qupperneq 4

vorrar, — og reisnina hingað til í alhliða sókn nútíma íslendinga, eigi hvað
síst í bókmenntum og velferð almennings. En hin mikla reisn fortíðar og
nútíðar verður að renna saman í lifandi heild í þjóðarsálinni, ef land vort og
þjóð þess á að vera sú andans „stórþjóð og heimsveldi og ósigrandi jaðar
heims“, eins og bestu skáld hennar sáu hana í draumsýn og þjóð vor gerði
að veruleika, þá hæst hún reis.
Kosning kristjáns Eldjárns 1968 og starf hans síðan, sýndi að hann var
maðurinn sem í krafti þessara meginkosta skírskotaði til þess sterka, en oft
dulda í þjóðardjúpinu, sem gat brotist fram sem reginafl er mest á reið.
Ræður hans, — jafnt nýársávörpin til þjóðarinnar sem eggjandi áminningar
til Alþingis að reynast starfi sínu vaxið — voru þrungnar alvöru þess manns,
sem fann og skildi þá hættu, sem yfir þjóðinni vofir. Oft var sem dulinn kvíði
gæfi ávörpum hans þann djúpa siðferðilega þunga, er einkenndi þær.
Kristján Eldjárn hafði til að bera reisn hins menntaða alþýðumanns, hvort
sem hann umgekkst drottnara stórvelda eða þrýsti hrjúfa sigggróna hönd hins
íslenska verkamanns eða bónda í heimsóknum hans í bæ og sveit.
Forseti íslands er valdamesti maður þjóðar vorrar, þegar mest á reynir, af
því hann getur skírskotað örlagaríkustu málum hennar undir þjóðardóm, ef
meirihluti Aþingis bregst skyldu sinni og trúnaði við þjóðina. Og þá þarf
forsetinn um leið að vera sá fulltrúi samvisku þjóðarinnar, sem vekur hana
til ábyrgðar, svo hún þekki sinn vitjunartíma, ef meðvitund hennar um vald
sitt yfir örlögum sjálfrar sín skyldi hafa sljóvgast um stund eða verið stungið
svefnþorni voldugra og ríkra fjölmiðla um skeið.
Megi gæfa íslands gefa að vér ættum þá á örlagastundu slíkan mann í
forsetastóli sem Kristján Eldjárn var.
Einar Olgeirsson.
132