Lesbók Morgunblaðsins - 21.01.2006, Page 15

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 21. janúar 2006 | 15
Kvikmyndir
Borgarbíó, Akureyri
The Fog
Hostel

 (SV)
Cheaper by the Dozen 2
Just Friends


 (HJ)
Smárabíó
The Fog
Brokeback Mountain
Memoirs of a Geisha
Cheaper by the Dozen 2
Hostel

 (SV)
A Little Trip to Heaven




 (HJ)
Draumalandið


 (SV)
Regnboginn
Brokeback Mountain
Memoirs of a Geisha
Brothers Grimm
(HJ)
A Little Trip to Heaven




 (HJ)
Laugarásbíó
Memoirs of a Geisha
Cheaper by the Dozen 2
Jarhead
Just Friends


 (HJ)
Draumalandið


 (SV)
Háskólabíó
Caché
Les Égarés
Le Poupées Russes
Pride and Prejudice
Oliver Twist
Rumor has it

 (SV)
Chronicles of Narnia




 (SV)
King Kong



 (SV)
Harry Potter og eldbikarinn



 (HJ)
Sambíóin Reykjavík,
Keflavík, Akureyri
Domino


 (SV)
Rumor has it

 (SV)
Chronicles of Narnia




 (SV)
King Kong



 (SV)
Draumalandið


 (SV)
Harry Potter og eldbikarinn



 (HJ)
Brothers Grimm
(HJ)
Jarhead
Pride and Prejudice
Oliver Twist
Litli kjúllinn

 (SV)
Myndlist
101 gallery: Ásmundur Ás-
mundsson. Til 25. feb.
Artótek, Grófarhúsi: Val-
gerður Hauksdóttir myndlist-
armaður til 19. feb.
Bananananas: Spessi,
Portray. Til 28. jan.
Café Karólína: Aðalsteinn
Svanur sýnir blek-
sprautuprentaðar ljósmyndir
á segldúk til 3. febr.
Gallerí + Akureyri: Ingileif
sýnir myndbandsverk og Ás-
laug Thorlacius sýnir ljós-
myndir og teikningar. Til 29.
jan.
Gallerí BOX : Arna Vals-
dóttir sýnir „Kvika“. Stendur
til 11. feb.
Gallerí I8: Ólafur Gíslason.
Gallerí Sævars Karls: Helgi
Már Kristinsson sýnir. Til 26.
jan.
Gallery Turpentine: Hall-
grímur Helgason. Til 31. jan.
Hafnarborg: Kári Svensson
frá Færeyjum og Pétur
Bjarnason myndhöggvari. Til
30. jan.
Hallgrímskirkja: Kristín
Gunnlaugsdóttir og Margrét
Jónsdóttir til febrúarloka.
Hrafnista, Hafnarfirði: Ellen
Bjarnadóttir sýnir í Menning-
arsal til 7. febrúar.
i8: Sýningin Fiskidrama sam-
anstendur af myndbandi,
skúlptúr og teikningum.
Iða: Þóra Guðrún Benedikts-
dóttir sýnir til loka janúar.
Karólína Restaurant: Óli G.
Til aprílloka 2006.
Kling og Bang gallerí: Erling
T.V. Klingenberg og Sirra,
Sigrún Sigurðardóttir. Til 22.
janúar.
Listasafn ASÍ: Ragnheiður
Ingunn Ágústsdóttir, Sigríð-
ur Ólafsdóttir, Sigtryggur
Bjarni Baldvinsson og Tinna
Gunnarsdóttir. Til 5. feb.
Listasafn Einars Jónssonar:
Fastasýning.
Listasafn Íslands: Sýning á
verkum 13 íslenskra sam-
tímalistamanna. Til 12. febr-
úar.
Listasafn Kópavogs, Gerð-
arsafn: Kristín Þorkelsdóttir
og Guðrún Vigfúsdóttir. Til
12. feb.
Listasafn Reykjanesbæjar:
Guðrún Einarsdóttir. Til 5.
mars.
Listasafn Reykjavíkur,
Ásmundarsafn: Bernd
Koberling til 22. janúar.
Listasafn Reykjavíkur, Hafn-
arhús: Erró til 23. apríl.
Listasafn Reykjavíkur, Kjar-
valsstaðir: Jóhannes Sveins-
son Kjarval. Til 19. mars.
Ljósmyndasafn Reykjavíkur:
Skotið. Jóna Þorvaldsdóttir.
Til 22. feb.
Norræna húsið: Þrjár finnsk-
ar listakonur.
Nýlistasafnið: Kees Visser,
Þór Vigfússon og Ívar Val-
garðsson. Til 28. jan.
Saltfisksetur Íslands: Mar-
grét Bára með málverkasýn-
ingu. Til 27 jan.
Safn: Einar Falur Ingólfsson,
Anouk de Clercq og Greg
Barrett sýna verk sín til 5.
febrúar.
Skúlatún 4: Myndlist-
arsamsteypan Skúli í Túni
sýnir: Til 12. feb.
Yggdrasill: Tolli til 25. jan.
Þjóðmenningarhúsið: Hjört-
ur Hjartarson. Íslenskt bók-
band.
Þjóðminjasafn Íslands:
Huldukonur í íslenskri mynd-
list, til 28. maí. Ljósmyndir
Marco Paoluzzo í Myndasal
og ljósmyndir Péturs Thom-
sen. Til 20. febrúar.
Leiklist
Austurbær: Annie, sun.
Borgarleikhúsið: Salka
Valka, sun., fim. Woyzeck,
lau. Kalli á þakinu, lau., sun.
Carmen, fös. Manntafl, sun.
Belgíska Kongó, lau. Glæpur
gegn diskóinu, fim., fös. Nagl-
inn, lau., sun., fös.
Hafnarfjarðarleikhúsið:
Himnaríki, lau.
Iðnó: Ég er mín eigin kona,
fös.
Leikfélag Akureyrar: Full-
komið brúðkaup, lau., fös.
Nasa við Austurvöll: Typpa-
tal með Audda, fim., fös.
Þjóðleikhúsið: Túskild-
ingsóperan, lau., fös. Klaufar
og kóngsdætur, sun. Eldhús
eftir máli, lau., sun., mið., fös.
Sunnudagskvöld með Svövu,
sun.
SÚ VAR tíðin að Íslendingar sendu listamenn á
Feneyjatvíæringinn sem viðurkenningu fyrir
vel unnin störf. En velgengni Rúríar á tvíær-
ingnum 2003 hefur orðið til þess að við höfum
farið að skoða Feneyjaferðina út frá lögmálum
markaðsfræðinnar, enda hefur tvíæringurinn
þróast í þá áttina. Er í raun orðinn eins og stór-
tæk myndlistarmessa. Það vantar bara appels-
ínugulu punktana við listaverkin. Það lá því fyr-
ir að ungur myndlistarmaður sem gæti nýtt sér
tvíæringinn sem stökkpall í útrás yrði valinn í
Feneyjaferð 2005. Og svo var raunin. Gabríela
Friðriksdóttir er yngsti listamaðurinn sem við
höfum sent þangað. Þegar valið var kynnt var
ég nokkuð sáttur við niðurstöðuna. Gabríela
var (og er) ein af áhugaverðari listamönnum
sinnar kynslóðar. Hún hefur helgað sig listinni
og fengið verðskuldaðan meðbyr síðan hún lauk
myndlistarnámi, enda hugrakkur og snjall
listamaður með fjölskyldutengsl inn í heima
pólitíkur og popptónlistar. Þegar Gabríela
sýndi í Gallerí i8 í hittifyrra fór ég hins vegar að
efast um hvort það væri tímabært að hún færi á
tvíæringinn. Hún var þá byrjuð að færa mynd-
mál sitt meira yfir í kvikmyndaformið og hafði
ekki mótað það fyllilega. Áhrif frá Cremaster-
myndum Matthew Barneys voru svo augljós að
það var pínlegt á köflum og heildarmynd sýn-
ingarinnar var ósannfærandi.
Fyrir Feneyjatvíæringinn gerði Gabríela
kvikmynda-skúlptúr-innsetningu, Versations/
Tetrologia í samvinnu við ólíka listamenn á
borð við Björk Guðmundsdóttur, Daníel Ágúst,
Sigurð Guðjónsson og Ernu Ómarsdóttur.
Þessi innsetning er nú til sýnis í Hafnarhúsi
Listasafns Reykjavíkur og er heldur meira
sannfærandi en umrædd gallerísýning í i8.
Áhrif frá Matthew Barney eru ennþá yfirþyrm-
andi. Þeirra gætir reyndar ekki svo í málverk-
unum eða skúlptúrunum. En í kvikmyndunum
fjórum er formið, frásögnin, uppbyggingin og
aðferðin sláandi lík. Þar er skúlptúrinn í aðal-
hlutverki. Hver sena er í raun skúlptúr-
gjörningur og kvikmyndin verður því áþreif-
anleg í huga manns. Samspil á milli kvikmynda,
tónlistar, málverka og skúlptúr-leikmynda er
virkilega vel útfært og heildarmyndin verður
sem eitt ævintýralegt ferðalag þar sem atburð-
ir fléttast saman með óvæntum hætti. Jafnvel
stólar og hátalarabox eru hönnuð af listakon-
unni og formuð í takt við efni innsetningarinnar
og verða þar af leiðandi efnislegur hluti af sýn-
ingunni.
Myndheimurinn er draumkenndur og goð-
sögulegur. Blanda af kukli og Grimms-
ævintýrum þar sem ógeðfelldir þættir mann-
legs eðlis eru í aðalhlutverki. Í nútímanum hafa
menn tilhneigingu til að þynna slíka þætti út í
sígildum ævintýrum og skreyta í Disney-stíl til
að þau verði aðlaðandi og söluleg, en eyðileggja
þá um leið dulda og táknfræðilega merkingu
þeirra sem ætlað er að leiðbeina sálum barna í
þroskaferli þeirra. Dæmi um slíkt er sagan um
froskinn sem kóngsdóttir átti að bjóða að borða
af disk sínum og deila með sæng. Í upphaflegu
Grimms-ævintýri er froskurinn slímugur með
vörtur og ógeðslega tungu en í Disney-
útgáfunni er hann fagurgrænn með gullkórónu.
Er þannig séð hið mesta krútt sem krefst engr-
ar fórnfýsi af hálfu snobbaðrar prinsessu þurfi
hún að mata hann, kúra hjá honum og kannski
knúsa.
Gabríela er sönn meiningu ævintýra og nýtir
sér dulúð og táknfræði til að snerta undirrót til-
finninga. Táknfræðileg smáatriði skipta þar
öllu. Ferðalangur með geit er í þekkingarleit
(sbr. „Myndmál ævintýranna“ eftir F. Lenz, þá
er geit mynd forvitninnar sökum þess að hún
étur allt). Annar ferðalangur gengur um skóg-
arlendi, á mörkum skynheims og andlegs heim,
og rekst á veru sem býr undir rótum trés (tré
er tákn taugakerfis og lífskrafts þess, sbr. F.
Lenz). Hann tekur rótarbörn hennar („Mand-
rake“) og sleppir þeim í vatn (vatn er tákn sál-
ar, sbr. F. Lenz). Og þannig má lesa í táknin.
Í ævintýrum er allt dýrslegt myndlíking fyrir
hugmyndir af hvötum manna. Hjá Gabríelu eru
verur gjarnan faldar þar til þær rísa úr iðrum
jarðar eða fæðast. Hreyfingar þeirra fela í sér
bælingar, erfiði, þjáningar, sorgir, langanir
o.s.frv.
Fyrrverandi fíkniefnaneytandi sagði mér að
hann upplifði verk Gabríelu álíka og að koma
niður eftir neyslu. Ég er ekki frá því að Versas-
ion/Tetrologia geti dregið fram slíkar kenndir
hjá hverjum sem er. Ég var allavega eftir mig
þegar ég gekk út af sýningunni. Eins og eftir
heljarinnar draumfarir sem maður veit að hafa
rótað til í dulvitundinni en getur þó ekki fært
upplifunina yfir í rökrænan skilning. Með
Versation/Tetrologia sýnir Gabríela hæfileika
til að færa slíka upplifun yfir í myndrænan eða
skynrænan skilning, ef svo má kalla, með órök-
rænu myndmáli og táknrænu sem við þekkjum
einna helst úr draumheimi.
Ferðalag um draumheima og dulvitund
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur – Hafnarhús
Opið alla daga frá 10-17. Sýningu lýkur 26. febrúar.
Gabríela Friðriksdóttir
Morgunblaðið/ÓmarÚr Versasions/Tetrologia eftir Gabríelu Friðriksdóttur.
Jón B.K. Ransu