Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.2006, Blaðsíða 5

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 22. júlí 2006 | 5
kraft – að því marki að maður sér ekki lengur
tilganginn með því sem maður er að gera.
– Mér finnst álagið við þessa uppfærslu
reyndar alveg kjörið, segir Ingvar. Við sýnum
tíu sýningar sem er algert lágmark, miðað við
stærð uppsetningarinnar. En þetta verður lýj-
andi ef þetta varir mikið lengur en það. Við vor-
um t.d. sex vikur í Young Vic og þar á eftir þrjá
mánuði í Playhouse og sýndum átta sýningar á
viku. Það er eitthvað sem drepur stemninguna í
hópnum og ég held að vinnuálagið komi að end-
ingu niður á gæðum sýningarinnar. Það var t.d.
eins og orkan væri farin úr Rómeó og Júlíu síð-
ustu tvær vikurnar í Young Vic. Við fengum
enga hvíld og lékum líkamlega krefjandi sýn-
ingar með allt of stuttu millibili.
– Uppsetningin á Rómeó og Júlíu var hrein-
lega ekki hönnuð fyrir átta sýningar í viku, bæt-
ir Gísli við. Okkur var boðin þessi keyrsla og
maður varð svo upp með sér og kurteis að mað-
ur kunni ekki við að neita. Ég var bara ánægður
og hugsaði til þess að bráðum kæmist ég þá í
gott form og sá næstu mánuði fyrir mér í hill-
ingum – en síðan reyndist þetta þvílík þræla-
vinna.
– Undir þannig álagi þarf maður að fara rosa-
lega varlega til að missa t.d. ekki röddina, segir
Ingvar. Sumir tognuðu eða meiddu sig á annan
hátt og við þurftum því að leita leiða til að stíga
hvert inn í annars hlutverk. Gísli verður hugsi:
– En maður hlýtur auðvitað heilmikla skólun
við að leika svona oft í viku, segir hann eftir
stundarþögn. Heima rífur maður ef til vill í
röddina á sunnudegi en það er ekki sýning aftur
fyrr en í fyrsta lagi á fimmtudegi svo maður veit
að maður á nokkra daga til góða sem nýtast til
hvíldar. En hér á Englandi rífur maður kannski
röddina á miðvikudagseftirmiðdegi og þarf svo
að sýna strax aftur um kvöldið. Þetta gengum
við í gegnum; fyrst í sex vikur og síðan í heila
þrjá mánuði. Þreytan var ævarandi og maður
náði aldrei fullri hvíld. Það virðist draga nokkuð
af Gísla við þessa tilhugsun en hann hressist
fljótt á ný og heldur máli sínu áfram:
– Mín tilfinning er sú að munurinn á bresku
leikhúsi og íslensku sé þessi: Þar sem sýn-
ingafjöldinn er meiri hér í Bretlandi reyna
framleiðendur að gera sýninguna minna krefj-
andi og auðveldari fyrir leikarana. Það er auð-
vitað skiljanlegt því starfið er gríðarlega erfitt
og álagið stanslaust. En fyrir vikið er hætt við
því að gæði sýningarinnar séu ekki í hámarki –
hún gæti verið sett upp betur. Við í Vesturporti
höfum alltaf verið dugleg að breyta öllum sýn-
ingunum okkar en aðeins til bóta. Ef breytingin
krefst þess að sýningin verði líkamlega erfiðari,
en um leið betri þá veljum að breyta henni.
Tákn og predikanir
Leikritið Woyzeck er hægt að túlka á þann veg
að höfundurinn fjalli um það hvernig vís-
indadýrkun og efnishyggja reka mannveruna til
grimmdar og tómhyggju. Ef til vill fellur þetta
erindi vel að nútímanum með tilliti til staðhæf-
inga á borð við þá að Guð sé dauður. – Verðið
þið varir við að gagnrýnendur túlki verkin ykk-
ar á pólitískan eða frumspekilegan máta?
Kankvíslegar brosviprur fara um andlit Ingv-
ars:
– Það er oft þannig að gagnrýnendur lesa í
alls kyns tákn og vísanir þegar þeir eru hrifnir.
En þeir eru kannski að túlka eitthvað sem okk-
ur þótti einfaldlega sniðugt að gera á æfingu og
kemur engum boðskap við. Kannski pörum við
eitthvað saman í undirmeðvitundinni sem ein-
hver boðskapur er á bak við en við höldum eng-
ar predikanir og stöndum ekki á sviðinu með
vísifingurinn á lofti. Gísla virðist líka langa til að
svara spurningunni:
– Ég hef engan áhuga á að láta leikhúsið pre-
dika, segir hann ákveðinn. Ef ég tek sjálfan mig
sem dæmi þá læt ég ekki segja mér neitt og trúi
því síðan í blindni. Hefurðu einhvern tíma séð
leiksýningu og hrópað úr sætinu: Já! Amen og
halelúja! Fólk er meðvitað. Ég held að Woyzeck
sé ágætis dæmisaga sem þú getur dregið þinn
eigin lærdóm af og í kjölfarið spurt sjálfan þig
spurninga á persónulegum nótum. Ég hef miklu
meiri áhuga á svoleiðis leikhúsi. Þetta leikrit
fjallar um framhjáhald og að koma illa fram við
náungann. Það sýnir framhjáhald í sinni verstu
mynd með því að Woyzeck drepur konuna sína
fyrir að halda framhjá sér. Svipaður atburður
gæti gerst í dag, en í nútímasamfélagi er
framhjáhald orðið léttvægur hlutur sem margir
stunda en fæstir túlka sem dauðasynd. Það er
allt í lagi að varpa því fram að hlutir geta haft
alvarlegri afleiðingar en maður vill trúa í ein-
feldni sinni.
Að skipta tungum
Framsetning Vesturports á Woyzek er ekki síst
óvenjuleg vegna hins sterka íslenska hreims
sem einkennir enska talmálið. Hann gaf sýning-
unni framandi blæ og gerði það að verkum að
það var erfitt að staðsetja sögusvið leikritsins
landfræðilega. – Hvernig gengur að skipta úr
íslensku yfir í ensku, Ingvar?
– Það gengur reyndar furðu vel. Við vorum
með enskan þjálfara sem hjálpaði okkur – þó
ekki til að við myndum hljóma eins ensk og
mögulegt er, heldur til að við værum eins skilj-
anleg og mögulegt er. Það hljómar kannski
undarlega en mér finnst auðveldara að leika
bæði Rómeó og Júlíu og Woyzeck á ensku. Í
Rómeó og Júlíu notum við auðvitað upp-
runalega textann sem er svo ótrúlega vel skrif-
að fyrirbæri að hann hljómar alltaf fallega í
höfði fólks og munni. Enska útgáfan af Woy-
zeck, sem við vinnum með, virðist að sama skapi
vera ágætis þýðing. Íslenskan flæðir ekki alltaf
jafn vel í þessum tilvikum og þó maður sé Ís-
lendingur er stundum erfiðara að muna textann
á móðurmálinu.
– Mér datt raunar eitt í hug núna, segir Gísli.
Enska er ekki tungumál sem maður talar dag-
lega. Það gerir það þá kannski að verkum að
þegar maður leikur persónu sem talar ensku
frelsast maður enn frekar frá sjálfum sér. Ég
segi eins og Ingvar: Mér fannst miklu betra að
leika Rómeó á ensku en íslensku.
– Er íslenskan svo óþjál að hún getur ekki
hljómað eðlilega í leikritum og kvikmyndum?
– Ég held að við séum einfaldlega svo óvön
því að heyra hana, svarar Ingvar. Íslenskan er
æði, en við erum vanhirt og snuðuð um leikið ís-
lenskt sjónvarpsefni. Ef við sjáum og heyrum
ekki fjölbreytt leikið efni á íslensku þá kemur
hún okkur spánskt fyrir sjónir. Við erum alin á
svo miklu rusli á ensku, sem við sættum okkur
við þó það sé hrikalega illa gert, og ef við sjáum
eitthvað á eigin tungu þá skömmumst við okkar.
Málið er að ef við fáum ekki að spreyta okkur á
þeim vettvangi þá lærum við aldrei neitt. Það er
því í rauninni ríkissjónvarpið sem hefur brugð-
ist menningarlegri skyldu sinni að þessu leyti.
Framundan bíður Gísla og Ingvars helj-
arinnar verkefni en fram að því ætlar Ingvar
sér að fara í frí með fjölskyldunni.
– Við erum að fara að leika í Hamskiptunum
eftir Franz Kafka í Lyric Hammersmith leik-
húsinu, segir Gísli. Þar verður Nína Dögg Fil-
ippusdóttir líka ásamt tveimur breskum leik-
urum. Og frumsamin tónlist eftir Nick Cave –
hann er nánast orðinn húsbandið okkar. Þetta
kom þannig til að í vetur lék ég í sýningu sem
heitir Nights at The Circus með Neehive-
leikhópnum í Lyric Hammersmith. Þá var Dav-
id Farr að taka við sem leikhússtjóri og hann
talaði um að við ættum að sameina krafta okk-
ar. Fyrst stakk hann upp á nokkrum verkum en
svo spurði hann hvort ég vildi leika í Ham-
skiptum Kafka, taka þátt í leikgerðinni og leik-
stýra verkinu ásamt honum. Ég var til í það og í
framhaldi af því slógust Ingvar og Nína í hóp-
inn. Æfingar hefjast 21. ágúst og við frum-
sýnum 4. október.
Kvenmannsrödd glymur úr kallkerfi leik-
hússins og hávaðinn frá vinnu sviðsmannasveit-
arinnar er farinn að yfirgnæfa samtalið. Klukk-
an er sex og það er auðskilið að leikarinn og
leikstjórinn þurfa frá að hverfa til að sinna síð-
ustu sýningu kvöldsins. Blaðamaður kveður og
horfir á eftir Ingvari og Gísla hverfa langt inn í
ranghala Barbican: Göngulagið er afslappað.
Höfundur er blaðamaður