Lesbók Morgunblaðsins - 22.07.2006, Side 8

Manstu þegar við sátum í sólskininu
á veitingastaðnum við sjóinn í Líbanon,
og borðuðum krabba, sverðfiska og sardínur,
og það var hlegið svo mikið,
og skálað svo mikið
og talað svo mikið.
Eða í Biblos þarsem Fönikíumenn
höfðu hreiðrað um sig
og ég settist inní einn reitinn
og hitti þar konu úr fortíðinni
og spurði hana um hvað lífið hefði snúist
fyrir fimm þúsund árum
og hún sagði: Við erum að bíða eftir betri tíð.
Og þarna fann ég hjartastein í gömlu leikhúsi,
hvítan hjartastein og annað hjarta inní honum,
og nú er hann í hjartasteinasafninu mínu
en hjarta mitt grætur fyrir Líbanon.
Við gengum um göturnar
og allir svo kátir að sjá okkur,
fórum í flóttamannabúðirnar
og gátum ekki tekið með okkur sársaukann
svo hann elti okkur,
skoðuðum fjöldagröfina
sem ég hélt að væri bara í fréttunum,
heimstískuna á torgum,
stimamjúka þjóna og fagrar byggingar,
sumar með kúlnagötum,
og uppí hæðirnar
að Maríustyttunni
sem gnæfði yfir Beirut.
Og þarna hitti ég á götuhorni
amerískan hermann sem hafði farið úr hernum
tilað giftast Arabastúlkunni sinni
og afgreiða í búðinni hennar,
en aðallega tilað brosa og laða að kúnnana,
við þræddum fjallvegi
þarsem kúrðu lítil þorp
og fólkið talaði biblíumál,
ég drakk heilagt vatn í klaustri,
það kom auðvitað dúfa
og úlfaldar í eyðimörkinni,
enn mátti finna rómverska guði
önnum kafna í sínum rústum,
og allstaðar komu börnin þjótandi
einsog eldibrandar með slæður og klúta,
og brosin sín frá hjarta til hjarta.
Nú rignir yfir þau sprengjunum
og flísarnar skerast inní hjartað,
ég hef komið til Líbanon
þessvegna grætur hjarta mitt,
og þú þekkir mig.
Höfundur er skáld
Elísabet Jökulsdóttir
8 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 22. júlí 2006
S
amtökin eru tileinkuð
Georges Méliès, einum
frumkvöðla fantasíunnar
á bernskuárum kvik-
mynda, og árlega kjósa
stærstu hátíðirnar sig-
urvegara sitt í hvoru lagi sem fá að
keppa um „gyllta Méliès-inn“ á
lokahátíðinni – styttu sem sýnir karl-
inn í tunglinu með geimskip fast í aug-
anu úr frægu atriði Le Voyage dans la
Lune frá 1902. Þegar þetta er skrifað
hafa allar hátíðirnar nema ein kosið
sína „silfur Méliès“ og stefnt er á að
aðalgripirnir verði afhentir í Finnlandi
í ágústlok – einn
fyrir kvikmynd í
fullri lengd og
annar fyrir
stuttmynd. Ég
fékk tækifæri til að upplifa eina
stærstu og elstu hátíðina frá EFFFF
sem haldin var í 22. sinn í Amsterdam
19.–26. apríl.
Amsterdam Fantastic Film Festival
– eða AFFF – hófst árið 1984 sem
tveggja nátta „mini-festival“ undir
titlinum The Weekend of Terror.
Þetta var framtak hryllings- og fant-
asíuáhugafólks sem hafði hópað sig
saman til að deila brennandi áhuga
sínum á efni sem erfitt var að nálgast
hjá meginstraumnum. Þessar uppá-
komur uxu með hverju ári og tóku að
bæta við sig efni frá ólíkum heims-
hornum og ólíkum geirum. Það var
ekki fyrr en árið 2000 sem hryllings-
helgarnar breyttu endanlega um form
og urðu að skipulagðri hátíð-
arstarfsemi. Engu að síður virðist há-
tíðin enn þjóna sama tilgangi og hún
gerði fyrir rúmum tuttugu árum – að
veita áhugasömum tækifæri til að
komast í harðfengið efni, fara yfir um
af ævintýralegum hryllingi og hitta
síðan aðra nörda af sama stofni til að
deila reynslunni. Verandi sjálfur
einkar áhugasamur um slíkar kvik-
myndir sat ég aleinn kvöld eftir kvöld
í ólíkum kvikmyndahúsum og lét mata
mig á ævintýraefni. Þegar öllu var yfir
lokið var ég farinn að kannast við fjöl-
mörg andlit áhorfenda, en sum hver
ferðuðust einsömul líkt og ég.
Þrátt fyrir ýmsar viðbætur – s.s.
barnadagskrá, kvikmyndanámskeið
(með þekktu kvikmyndagerðarfólki)
og stuttmyndakeppni – lifir gamla
hryllingshelgin enn góðu lífi sem einn-
ar nætur gaman undir nafninu The
Night of Terror – tryllinótt sem hefst
á miðnætti á laugardagskvöld og
stendur undir sunnudagsmorgun.
Þetta hryllingskarnival ber enn yf-
irbragð Weekend of Terror þar sem
subbuskapur og skuggaleg ofbeld-
isfíkn ræður ríkjum. Samkvæmt hefð-
inni eru nokkrar hryllingsmyndir
sýndar í röð og aðeins grófustu sora-
fíklarnir tóra allan tímann. Því miður
tókst mér að missa af þessari lífs-
reynslu í ár en af lýsingunum að
dæma – og háværri röð sem náði langt
út á götu – var mikið um læti og
drykkju. Það hlýtur að vera hálf-
skuggalegt að sitja næturlangt með
áhorfendum sem hlæja yfir úrkynjuðu
ofbeldi og æpa meiðyrði að hverri ein-
ustu persónu á skjánum – einkum og
sér í lagi að hverri einustu konu sem
birtist, ef marka má vitnisburði kunn-
ingja minna. En það þarf ekki heilt
kvikmyndahús af fullum hryllings-
lúðum til að upplifa þá stemningu –
hvað eftir annað sat ég með áhorf-
endum sem hlógu og klöppuðu af ein-
skærri kátínu undir yfirgengilegu of-
beldi og ofurýktum dauðasenum. Það
er ágætt í litlum skömmtum og á ein-
hvern furðulegan hátt þótti mér það
þægilega traustvekjandi. Það er
kannski ein ástæðan fyrir vinsældum
slíkra hátíða meðal áhugafólksins –
staðfesting á því að við erum ekki ein
á báti þegar allt kemur til alls.
Samkvæmt heimasíðu EFFFF
sækja u.þ.b. 600.000 manns sam-
bandshátíðirnar á ári hverju. Engu að
síður var ég aldrei viðstaddur fullt hús
– jafnvel þótt gjarnan væri um frum-
sýningar að ræða. Hins vegar voru
nokkrar uppseldar sýningar sem ég
vissi af en var ekki viðstaddur. Eitt
skiptið var fyrrnefnd tryllinótt, þar
sem röðin lak út um allar trissur. Ann-
að var þemasýning á Rocky Horror
Picture Show, þar sem allir voru
klæddir í búninga og sungu og döns-
uðu með. Ég stóð fyrir utan og beið
eftir næstu mynd þegar skrúðganga af
villtum áhorfendum marseraði út úr
salnum. Það tók næstum hálftíma að
tæma og hreinsa salinn en skrípaleik-
urinn fyrir utan nægði sem skemmtun
á meðan á því stóð. Þriðja skiptið var
„Master Class“ með b-mynda kóng-
inum Roger Corman. Þangað fjöl-
mennti ungt kvikmyndafólk til að
svala forvitni sinni um hvernig hægt
er að gera prýðismyndir fyrir engan
pening og meistarinn sjálfur sat fyrir
svörum. Þrátt fyrir að hafa misst af
því fékk ég tækifæri að virða leikstjór-
ann fyrir mér í eigin persónu þegar
hann sat á sviði í lifandi spjalli við tvo
hollenska spekúlanta. Corman er ný-
orðinn áttræður og á að baki hálfrar
aldar feril og kvikmyndir úr öllum átt-
um sem eiga það eitt sameiginlegt að
hafa verið gerðar fyrir lítinn sem eng-
an pening. Hann var aðalgestur hátíð-
arinnar í ár og honum voru veitt heið-
ursverðlaun fyrir afrek sín. Slík
verðlaun hafa verið veitt árlega síðan
2000 og hafa áður farið til risa á borð
við Dario Argento, Peter Jackson,
Ray Harryhausen, Wes Craven, Lloyd
Kaufman og hins hollenska Paul Ver-
hoeven. Auk heiðursverðlaunanna og
silfur Méliès-verðlaunanna eru gefin
áhorfendaverðlaun („Silver Scream
Awards“) og þrenn „Black Tulip Aw-
ards“ sem fara til bestu kvikmyndar,
bestu frumraunar og bestu stutt-
myndar. Af sigurvegurunum vil ég að-
eins nefna þann sem fer að keppa til
gullsins í Finnlandi en það var sænska
vísindaskáldskaparverkið Storm eftir
Måns Mårlind og Björn Stein. Þess
má til gamans geta að nýleg kvik-
myndaaðlögun Bjólfskviðu eftir Sturlu
Gunnarsson var tilnefnd en komst
ekki áfram.
Það kenndi ýmissa grasa á hátíðinni
og ég var ánægður að hafa kynnst
þessum sérstaka menningarkima.
Jafnvel þótt aðaláherslan væri á hryll-
ingsmyndir í Amsterdam þetta árið
var af nógu að taka fyrir alla unn-
endur frumlegrar og óbeislaðrar kvik-
myndagerðar. Verkin koma frá ólíkum
löndum, eru af ólíkum fjárráðum og
ferðast frjálslega um landamörk
geiraskiptingar. Að undanskildum
hreinum vísindaskáldskap, hryllingi
og ævintýralegu augnkonfekti má
nefna alls kyns teiknimyndir, sálfræ-
ðitrylla, goðsöguskrímsli, austurlensk
slagsmál, heimildamyndir – og meir-
aðsegja fyrstu rómantísku kvikmynd-
ina sem fjallar um uppvakning sem
nærist á mannakjöti. Öll eiga þessi
verk það sameiginlegt að teygja á
mörkum ímyndunaraflsins og í leiðinni
á mörkum hefðbundinnar kvikmynda-
gerðar. Fantasían hefur lengi verið
griðastaður listamanna sem vilja
reyna að troða nýjar slóðir og gera til-
raunir með nýja tækni og ný form. Í
þessum skilningi er „fantasían“ gríð-
arlega vítt hugtak og vonandi munu
ræturnar sem tengja saman allar ólíku
EFFFF-hátíðirnar halda áfram að
vaxa og dreifa úr sér til fleiri landa.
Frá rótum
ævintýralandsins
Til eru samtök kvikmyndahátíða í Evr-
ópu sem kallast „European Fantastic
Film Festivals Federation“ – eða
EFFFF – þar sem yfir tuttugu hátíðir í
fimmtán löndum hafa sameinast og
myndað kerfi til að dreifa og sýna æv-
intýralegar og hugmyndaríkar kvik-
myndir af öllum toga, meginstraums
jafnt sem óháðar. Hátíðirnar beinast
allar að fantasíunni og stór hluti henn-
ar birtist í hryllingsgeiranum.
Eftir Gunnar Theodór
Eggertsson
gunnaregg@gmail.com
Sænska ævintýrið Fantasían er griðastaður listamanna sem vilja reyna að troða nýjar slóðir. „Storm“ eftir Måns Mårlind og Björn
Stein fékk aðalverðlaun hátíðarinnar í Amsterdam og verður ein kvikmyndanna sem keppir um gullið í Finnlandi í ágúst.
http://www.afff.nl
http://www.melies.org
Ljóð um
Líbanon