Lesbók Morgunblaðsins - 05.08.2006, Page 5

þar til vitnis um þann rasisma sem ætti að vera
öllum réttsýnum mönnum og ekki síst gyð-
ingum áhyggjuefni.
Við moskuna biðu hermenn með alvæpni og
ekki mátti hleypa okkur Evrópubúunum inn,
„öryggis okkar vegna“ líkast til, en maður var
farinn að hafa á tilfinningunni að skilaboðin
væru að við ættum bara ekkert að vera að
þvælast innan um þessa araba sem hefðu álpast
til að búa þarna undanfarnar aldir. Það var því
mikill léttir að komast út úr miðborginni og að
hinni fornu eik þar sem Abraham á að hafa
slegið upp tjaldi ásamt Söru og er þar einnig
rússneskt klaustur og kirkja.
Jerúsalem, Jeríkó og kapítalistar
Í Hebron hittum við tengdaföður Mutasems og
bróður hans, Marúan og Músen Sinokrot, en
þeir félagar eru kaupsýslumenn og eiga verk-
smiðjur og þjónustufyrirtæki. Þetta er fjöl-
skyldufyrirtæki, faðir þeirra bræðra hóf feril
sinn sem götusali í Jerúsalem og byggði upp
stöndugt fyrirtæki sem synir hans 5 hafa bætt
við svo að þeir teljast efnamenn á sínu svæði.
Má sjá yfirlit um starfsemi þeirra á vefsíðunni
www.sinokrot.com. Áður en við heimsækjum
fyrirtæki þeirra liggur leið okkar á nokkra staði
í Jerúsalem, Grafarkirkjuna vitanlega, en einn-
ig þýskar byggingar, Frelsarakirkjuna og
Uppstigningarkirkjuna á Olíufjallinu, en þessar
byggingar má rekja til Vilhelms II og tilrauna
hans til að tengjast kristnum goðsögnum í
gegnum krossferðariddara eins og sjá má af
styttu af honum klæddum eins og krossfara.
Þjóðverjar hafa einnig sett á stofn rann-
sóknastofnun í fornleifafræðum sem hefur að-
setur á sama stað. Að miklu leyti hefur ferða-
mennskan þó sett mark sitt á þá staði sem við
skoðum í borginni.
Það er hins vegar dálítið sérstakt að fara og
skoða sælgætisverksmiðju í Palestínu, en þeir
bræður reka eina slíka og veita á fjórða hundr-
að manns vinnu; sama má segja um dýrafóð-
urverksmiðju, þótt þar vinni töluvert færra
fólk. Tæknin er kannski ekki eins og er í nýj-
ustu verksmiðjum á Vesturlöndum, en allt er
hreint og fólkið búið eins og í íslensku frysti-
húsi.
Ferðinni er síðan heitið til Jeríkó, borgar
sem hafði mikið aðdráttarafl áður en síðasta
uppreisn hófst, svo mikla að þar reisti hót-
elkeðjan Intercontinental gríðarmikið hótel
sem er nú eins og draugasetur. En leiðin liggur
upp á fjall freistingarinnar þar sem Satan á að
hafa freistað Jesú með loforði um öll ríki ver-
aldar eins og lýst er í 4. kafla Matteusarguð-
spjalls.
Til allrar hamingju þurfum við ekki að ganga
upp mjóa stíga í 43 stiga hita, nei, þeir bræð-
urnir og kaupsýslumennirnir veðjuðu einnig á
ferðamennskuna á tíunda áratug síðustu aldar
og létu setja upp kláfferju upp á fjallið svo hægt
væri að njóta útsýnis á leiðinni og ekki síður
uppi í fjallshlíðinni. Þar uppi reka þeir einnig
matsölustað sem væri vafalaust vinsæll ef frið-
ur ríkti, þótt hann sé kannski í andstöðu við 40
daga föstu Krists. Á fjallinu er einnig klaustur
grísku kirkjunnar og geta menn heimsótt það
einnig ef þeir vilja fremur andlega næringu.
Útsýnið af fjallinu er mikilfenglegt, borgin, sem
er 250 metra fyrir neðan sjávarmál, með forn-
leifum og nýrri byggingum og víðáttumikið
flatlendi í kring, Dauðahafið í fjarska og Jórd-
andalurinn. Lítt er þó hægt að fara þarna um,
borgin og nánasta umhverfi hennar er eins og
eyja, en norður af henni og suður er fjöldi land-
tökubyggða, auk þess sem Palestínumenn fá
sjaldnast að vera við ströndina á Dauðahafinu.
Jafnvel andspænis víðáttunni er innilok-
unarkenndin sterkasta tilfinningin.
Lokaorð
Það er eitthvað annarlegt við allar þær mót-
sagnir sem maður rekst á í þessu furðulega
landi sem heimurinn stendur á öndinni yfir ára-
tugum saman, það stendur fyrir stanslausa
sögu alls sem menn geta gert og gera hverjir
öðrum, krossfestingar, krossferðir, fjöldamorð,
hryðjuverk, en um leið geymir hann minn-
ismerki um upphaf þeirra menningarheima
sem stór hluti mannkyns rekur sig til, hvort
sem menn eru kristnir, gyðingar eða múslímar.
Og innan um fornminjarnar og stríðsbröltið eru
flestir sem þarna búa, beggja vegna „landa-
mæranna“ á þessu litla svæði, að berjast við að
búa sér einhvers konar „venjulegt líf“ með fjöl-
skyldu, vinnu, framtíð. En við heyrum bara um
hitt og sjáum aðeins einkennisklædda her- og
vígamenn.
TENGLAR
..........................................................
http://www.ajds.org.au/kresner.htm
http://www.fair-trade-usa.com/kronos/
documents/letter-1948-12-04.htm
http://www.pecdar.org/De-
fault.asp?page=2634
www.sinokrot.com
Höfundur er þýðingafræðingur.
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 5. ágúst 2006 | 5
M
amma, taktu nóg af myndum
því við fáum aldrei að sjá
landið sem hverfur,“ sagði
barnið um leið og ég fór út úr
dyrunum – barn sem hefur
gengið um óbyggðir Íslands og skynjar verð-
mæti þeirra. Fram undan var leiðangur um
öræfi Snæfells með menningar- og ferðafélag-
inu Augnabliki.
,,Það er nógu gaman að sjá þennan Kring-
ilsárrana á meðan þangað er greiðfært,“ hugs-
aði ég með mér, en taldi þó fátt geta komið
mér á óvart í þessum landshluta þar sem ég
hafði nokkrum sinnum gengið með bakpokann
áður. Lítið vissi ég þá.
Þetta er fjórða og síðasta sumarið sem leið-
sögukonur Augnabliks fara um öræfin við
Snæfell með ferðamönnum. Í haust verður
hleypt á lónin og ásýnd þessa landslags breyt-
ist fyrir fullt og allt – stórbrotin ásýnd sem
kraftmikil fljótin úr Vatnajökli hafa ásamt
veðrum og vindum mótað á jarðsögulegum
tímum.
Jarðvist einnar manneskju er augnablik af
sögu alheims sem enginn þekkir upphaf og
endi á. Ábyrgð manneskjunnar þetta augna-
blik er að stíga létt til jarðar og sýna virðingu
því landi sem henni er falið að gæta – eitt
augnablik. Þannig eru
meiri líkur á að kom-
andi kynslóðir hafi
landrými og landgæði
til að lifa af ókomna og óþekkta framtíð. Þó er
svo auðvelt að gleyma þessu veigamikla hlut-
verki – finnast maður mikill og máttugur og
tapa sér í sínu eigin stórfenglega augnabliki –
upplifa augnablikið sitt sem ódauðlega eilífð.
Það hafa dæmin sannað.
Hreindýrshorn liggja á mosaþembu við
Faxa í Jökulsá á Fljótsdal. Þau eru hengd á
bakpokann. Áfram er gengið á stefnumót við
Snæfell. Í dag er sýning hinna fimmtán fossa
– síðustu sýningar því senn draga aðalleikarar
sig í hlé inn í aðveitugöng. Fossarnir þagna og
þessari langlífu stórsýningu lýkur. Ef ein-
hvers staðar þar syðra má finna viðlíka sin-
fóníur vatns og gljúfra er það ef til vill í Þjórsá
og Hvítá. En þetta er dagur hinna syngjandi
fossa á öræfum við Snæfell. Við Ufsarveitu
þarf leyfi framkvæmdaaðila til að ganga og
aka yfir veglega brú. Stór skilti gefa til kynna
að bannað sé að taka ljósmyndir – hér inni á
fjöllum – vonandi þó ekki af Snæfelli sem
trónir eins og landvörður yfir þessu nýfengna
framkvæmdasvæði. Ljúfur og hjálplegur
starfsmaður á virkjunarsvæði opnar smekklás
á hliði svo göngufólk geti haldið áfram för
sinni í náttstað við Snæfellið austanvert.
Tjaldbúðir rísa og nóttin er mögnuð við fjalls-
rætur. Augnablikskonur vekja ferðafélaga
sína með englasöng að morgni. Eftir jóga-
teygjur til himins er haldið niður með Sauðá
þar sem vatnið dansar í fossum niður gil og
gljúfur undir steinboga og yfir ævintýralega
mjúkar klappirnar. Fossarnir hverfa brátt
undir lónið mikla. Þrjátíu göngumenn rölta
hljóðir upp með Jöklu í sólskini. Voldugir set-
hjallar standa sem virkisveggir upp með ánni
og varðveita mótunarsögu svæðisins. Þeir
fara á kaf. Við ,,Rauðuflúð“ er áð og setið á
logagylltum klöppum þar sem geislar sólar
leika sér að litum bergsins. Svo er hrópað í
fossinn og kallast á við gljúfrabúann sem mun
að lokum taka pokann sinn. Hér leggst allt
undir lónið mikla. Áfram birtast gljúfur Jöklu
hvert af öðru og minna á Hafrahvamma og
dimm gljúfur neðan stíflu sem fá áfram að
standa óhreyfð og vatnslítil sem minnisvarði
um fyrri kraft árinnar við mótun lands.
Öræfin fóstra þreytta og sæla ferðalanga
inni við Sauðafellsöldu næturlangt, en svo er
haldið að Kringilsá. Bóndinn á Vaði hefur sett
þar upp forláta kláf svo gestir megi berja aug-
um þetta magnaða friðland. Farangur og
ferðalangar eru halaðir yfir gljúfur Kringilsár
skammt ofan við stefnumót hennar við Jöklu
og litlu neðan við Töfrafoss. Þegar drepið er
niður fæti á sjálfum Kringilsárrana líður
ferðalöngum ögn líkt og þeir séu að rjúfa
helgidóm. Varlega er gengið í víðilyngi og
mosaþembu upp að Töfrafossi. Einhverjir
kallast á við fossbúann sem kveður og kyrjar
hástöfum – þó ekki verði það mikið lengur.
Við erum í landi dýranna. Hér eru gæsahreið-
ur við hvert fótmál. Hér bera hreindýr bein
sín og hingað leita þau friðar að vori til að ala
afkvæmi sín. Það er gengið í þögn í dag. Ef
eitthvað gleður auga nægir að hnippa og
benda. Hér erum við gestir í ósnortnu æv-
intýralandi og göngum hljóð inn að Hraukum.
Fjórðungur Kringilsárrana fer undir Hálslón,
þar með talinn Töfrafoss og neðri gljúfur
Kringilsár þar sem nýlegur kláfur bóndans á
Vaði bíður þeirra sem vilja berja dýrðina aug-
um áður en rafmagnssalan hefst.
Ég kvaddi öræfin við Snæfell í sumar. Þar
er nú náttúruperlum fórnað sem minna á
marga af þekktustu ferðamannastöðum Sunn-
lendinga og norðanmanna. Fátt vekur löngun
til að heimsækja hinn manngerða vatnagarð
Landsvirkjunar þegar yfir lýkur.
Sitt sýnist hverjum um allar þær fram-
kvæmdir sem að baki eru og fyrir liggja
ennþá austur á öræfum og niður í Reyð-
arfjörð. Þó ætti hver og einn að telja tímabært
að leita inn á við og kanna í sínum hugskotum
hvort ekki sé löngu vert að staldra við. Þar inn
til fjalla munu fossar þagna og gil og gljúfur
kafna. Íslensk öræfi eru ekki óendanleg. Við
erum öll landverðir og okkur ber, þetta
augnablik sem við stöldrum við á jörðinni, að
standa vörð um það land sem við skilum til
komandi kynslóða. Okkur ber að skoða stóru
myndina og gera okkur grein fyrir því hverju
skal fórnað og fyrir hvað. Eru hin eiginlegu
verðmæti fólgin í því að eyða náttúruperlum
með stórfelldum hætti fyrir ríkisstyrkta dósa-
framleiðslu neyslusamfélagsins?
Fleiri fossar eru á teikniborði fram-
kvæmdamanna – fleiri dýrmæt vatnasvæði og
ómetanleg náttúrufyrirbæri. Kerlingarfjöll og
Torfajökulssvæði þarf að friðlýsa og ná út af
borði orkuþyrstra stóriðjuþjóna. Friðlýsa þarf
allt vatnasvið Jökulsár á Fjöllum ásamt því að
tryggja að Langisjór verði innan nýs þjóð-
garðs norðan Vatnajökuls. Baráttan fyrir
verndun Þjórsárvera hefur borið ríkulegan
árangur, en friðlandið þar þarf þó að stækka
hið fyrsta. Stjórnvöldum ber að slá af öll
áform um frekari virkjanaframkvæmdir
vegna stóriðju uns fyrir liggur niðurstaða
rammaáætlunar um nýtingu vatnsafls og jarð-
varma.
Mistökin á öræfunum við Snæfell má ekki
endurtaka. Þannig er mikilvægt að draga lær-
dóm af lífshlaupi þjóðar og sjá slíkan verknað
til framtíðar sem glæp gegn náttúru.
Kristín Helga Gunnarsdóttir segir
frá ferð sinni um Kringilsárrana þar
sem ferðalangar kveðja nú land sem
senn fer undir vatn.
Eftir Kristínu Helgu
Gunnarsdóttur
dinna@mmedia.is
Kristín Helga er rithöfundur, leiðsögumaður og
stjórnarmaður í Náttúruverndarsamtökum Íslands.
Á Kringilsárrana Hér bera hreindýr bein sín.
Stuðlar Allt undir vatn.
Öræfi
kvödd
Lambagras Hér erum við gestir í ósnortnu æv-
intýralandi.
Ljósmynd/Kristín Helga Gunnarsdóttir
Við fossana Kallast á við gljúfrabúann.
Eitt augnablik til fjalla