Lesbók Morgunblaðsins - 05.08.2006, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 5. ágúst 2006 | 13
Óperudívan Anna Netrebko erorðin austurrískur ríkisborgari
frá og með þriðjudegi. Netrebko var
afhent vottorð
þessu til sönn-
unar á ríkisskrif-
stofu í Salzburg
en hún fékk rík-
isborgararéttinn
með miklum
hraði sökum
austurrískra laga
sem heimila að
afreksmenn á
sviði íþrótta og
lista njóti undanþágu frá annars
ströngum lögum um ríkisborg-
ararétt. Venjulega tekur ekki minna
en 10 ár að öðlast austurrískan rík-
isborgararétt og þurfa umsækj-
endur áður að gangast undir ýmis
próf sem meðal annars mæla tungu-
málahæfni þeirra. Netrebko sótti
um ríkisborgararétt í marsmánuði
og slapp við prófin. Venjulegir borg-
arar missa einnig sinn
upprunalega rík-
isborgararétt þegar
þeir öðlast þann austurríska, en
Netrebko fær að halda rússneska
vegabréfinu sínu. Aðspurð sagðist
Netrebko hæstánægð, og vonast til
að verða góður austurrískur þjóð-
félagsþegn.




Söngvari bresku hljómsveit-arinnar Radiohead, Thom
Yorke, hefur hvatt breska kjós-
endur til þess að
binda enda á
stjórnartíð Tonys
Blairs, forsætis-
ráðherra Bret-
lands, sökum
óljósrar afstöðu
hans gagnvart
átökunum í Mið-
Austurlöndum.
Yorke skrifaði
harðorð skilaboð
á vefsíðu hljómsveitarinnar en þar
kallar hann eftir því að Blair segi af
sér á stundinni. Hann heldur því
fram að Blair sé hvorki samstiga
venjulegu fólki né þeim stjórn-
málamönnum sem eigi að heita liðs-
menn hans.
„Ég hef fengið nóg af þessu. Rík-
isstjórn okkar situr auðum höndum
með Bandaríkjunum á meðan þriðja
heimsstyrjöldin virðist vera að
brjótast út í Líbanon og norðurhluta
Ísraels,“ skrifar Yorke.
„Við verðum að víkja Tony Blair
úr embætti og það strax. Hann er
ekki fulltrúi skoðana bresks almenn-
ings. Hann er ekki fulltrúi skoðana
sinnar eigin utanríkisskrifstofu og
embættismanna. Hann er ekki einu
sinni fulltrúi skoðana þeirra sem
sitja með honum í ríkisstjórn. […]
Honum er meira annt um sam-
band sitt við Bush og Murdoch.
Þessi maður er ekki hæfur til þess
að vera forsætisráðherrann okkar.“




Gamli bítillinn viðkunnanlegiPaul McCartney hefur brugðið
út af popp-vana sínum og samið lag í
klassískum stíl, og á latínu í þokka-
bót. Um er að ræða kórverk með
hljómsveitarundirleik sem fengið
hefur heitið „Ecce Cor Meum“ sem
á íslensku myndi útleggjast „Sjá
hjarta mitt“. Verkið er í fjórum hlut-
um og er væntanlegt í verslanir 26.
september.
McCartney hefur áður gefið út
þrjár plötur í klassískum stíl: Liver-
pool’s Oratorio árið 1991, Standing
Stone árið 1997 og Working Classi-
cal árið 1999. Fyrstu tvær féllu illa í
kramið hjá gagnrýnendum en sú síð-
asta hlaut öllu blíðari móttökur.
Erlend
tónlist
Anna Netrebko.
Thom Yorke.
Paul McCartney.
Sambræðingur keltneskrar þjóðlaga-tónlistar og popps/rokks, keltarokkið,náði almannahylli um miðjan níundaáratuginn þegar hin írska Clannad gaf
út plötuna Macalla (1985). Platan innhélt tvo
smelli, „Closer To Your Heart“ og „In A Lif-
etime“ þar sem Bono nokkur söng dúett með
söngkonunni, Maire Brennan (nú Moya Brenn-
an). Þar á undan hafði þessi sambræðingur legið
utan alfaraleiðar og hefur
reyndar gert það síðan.
Undantekningin er Enya
(systir Maire) þó að tónlist
hennar standi strangt til
tekið utan við hið hefð-
bundna keltarokk, þar sem hún hefur veitt
straumum úr nýaldartónlist og sveimi („ambi-
ent“) í sérstæðan hristing sinn.
Keltarokkið lifir góðu lífi í dag, þó að það sé
mestmegnis grafið undir grund. Sveitir eru
starfræktar á Írlandi, Skotlandi, Kanada og
meira að segja í Bandaríkjunum og Þýskalandi.
Með þekktari nöfnum, utan Clannad sem er í dái
nú um stundir, eru Runrig, The Great Big Sea,
Capercaillie, Altan og hin fornfræga Horslips.
Pönksveitir á borð við Dropkick Murphys og
Flogging Mollie nýta sér þá írska þjóðlagatónlist
og aðferðirnar við að rokka þennan arf upp og
laga hann að samtímanum því margvíslegar. Af-
ar tilkomumikill árangur á því sviði náðist á
plötu Clannad frá 1983, Magical Ring, sem er til
umfjöllunar hér. Á þeirri plötu tekst sveitinni
listavel upp í því að flétta saman rokki og þjóð-
lagatónlist, það vel að úr verður eitthvað nýtt og
einstakt. Clannad náði hvorki fyrr né síðar svip-
uðum hæðum og sama má segja um aðra kelt-
arokkara. Magical Ring er réttnefnt meist-
araverk þessa um margt sérstæða geira.
Platan hefst á laginu „Theme from Harry’s
Game“, sem var samið fyrir samnefnda sjón-
varpsþáttaröð á Bretlandi. Lagið er afar „ambi-
ent“ á að hlýða; loftkennt og svífur töfrum slegið
út úr hátölurunum/heyrnartólunum, borið uppi
af undurfagurri röd Maire (aðdáendur Eivarar
Pálsdóttur ættu að tékka á þessari plötu). Magn-
að upphaf, helst að Sigur Rós komi í hugann.
Það merkilega er að lagið sló í gegn, fór í
fimmta sæti breska vinsældalistans (og var sett í
Volkswagen-auglýsingu tíu árum síðar).
Næsta lag, „Tower Hill“, gefur tóninn fyrir
restina af plötunni. Djörf samsuða af poppi og
þjóðlagatónlist, hefðbundin popplagauppbygging
er skreytt með hörpum, kassagíturum og minn-
um úr keltneskri þjóðlagahefð. Clannad-
meðlimir höfðu lengi vel verið gagnrýndir í
heimalandi sínu fyrir frjálslega meðferð á þjóð-
lögunum, en voru er hér var komið sögu engu að
síður hálfgildings stjörnur. Hljóðversplöturnar
voru orðnar fimm, en á Magical Ring var breytt
um gír, poppið umfaðmað að fullu með þessum
líka sláandi árangri. Síðar átti Clannad eftir að
ösla lengra inn á þær lendur með miður góðum
árangri, sjá plötuna Sirius, en bakkaði svo aftur
inn í keltakotin. Þær plötur eru þó flestar frem-
ur dauflegar.
Það merkilegasta við plötuna er þó kannski
hljómurinn, því að platan kom jú út þegar „eit-
ís“-upptökutæknin óð sem mest uppi, með
trommuhljómi og hörmulegum hljóðgervlum
sem fá mann alltaf til að klóra sér í hausnum
(eða skella upp úr). Hljómurinn á Magical Ring
er hins vegar hlýr og lifandi, þykkur og notaleg-
ur og minnir frekar á þann árangur sem íslenski
upptökumaðurinn S. Husky Hoskulds (Norah
Jones) og félagar hafa náð á undanförnum árum.
Brú milli ólíkra heima
Poppklassík
Eftir Arnar Eggert
Thoroddsen
arnart@mbl.is
S
ama tón kvað við hérlendis; árslistar
gagnrýnenda Morgunblaðsins, vef-
ritsins Rjómans.is, og listi sem DV
tók saman og byggði á viðtölum við
yfir tuttugu gagnrýnendur, tónlist-
armenn, áhugafólk og bransafólk
voru samhljóma: Illinois var besta erlenda plata
ársins 2005.
Þessi niðurstaða kom undirrituðum ekki á
óvart – Illinois er gríðarlega vönduð plata, sann-
arlega stórfenglegt listaverk sem gerir titilfylkinu
skil í tuttugu og tveimur lögum á tæpum sjötíu og
fimm mínútum, og tvöföld vínylút-
gáfan innihélt meira að segja eitt
lag til viðbótar. Hún er epísk í öllum
skilningi: lagatitlar eru fáránlega
langir („The Black Hawk War, or,
How to Demolish an Entire Civilization and Still
Feel Good About Yourself in the Morning, or, We
Apologize for the Inconvenience but You’re Going
to Have to Leave Now, or, ‘I Have Fought the Big
Knives and Will Continue to Fight Them until
They Are off Our Lands!’“), yrkisefnin gera flestu
í fylkinu skil, allt frá hæstu skýjakljúfum Chicago
til smæstu bæja og ómerkilegustu smástirna, út-
setningarnar eru oft gríðarstórar, og ofan á allt
saman var útgefandinn lögsóttur vegna höfund-
arréttarbrota á umslagi plötunnar.
Bjargað af gólfinu
Þrátt fyrir umfang Illinois varð heill hellingur af
efni útundan þegar kom að því að velja lög á plöt-
una. Tuttugu og eitt þeirra laga sem enduðu á
gólfi klippiherbergisins komu út fyrir örfáum vik-
um á plötu sem ber heitið The Avalanche og hefur
undirtitilinn Outtakes and Extras from the Ill-
inois Album. Þar má finna lög sem fjalla um ofur-
tölvuna í háskólanum í Illinois; um bæi, vötn og
ár, og ýmsa misfræga einstaklinga sem eiga það
eitt sameiginlegt að vera frá þessu fylki í miðvest-
urríkjunum. Platan er því nauðsynleg viðbót
handa þeim sem heilluðust af móðurplötunni vilji
þeir öðlast almennilega yfirsýn yfir sköp-
unarferlið og sýn Sufjans á fylkið.
The Avalanche er mjög lík fyrirrennaranum, al-
veg eins og Illinois var mjög lík Michigan. Það er
kannski gagnrýnivert, en það efast fáir um að
Sufjan Stevens hefur öðlast gríðarlega færni í
lagasmíðum. Honum reynist heldur ekki erfitt að
útsetja lögin fyrir fjöldann allan af blásturs- og
strengjahljóðfærum í bland við banjó og hefð-
bundnari popphljóðfæri, auk þess að spila á nærri
öll hljóðfærin sjálfur, taka sjálfur upp heima hjá
sér og gefa plöturnar síðan út á eigin merki,
Asthmatic Kitty.
Alvöru listamaður?
Á forsíðu hins virta vefmiðils AllMusic.com birtist
fyrir stuttu grein eftir gagnrýnandann Stephen
Thomas Erlewine undir fyrirsögninni „A Case
Against Sufjan Stevens“ eða „Mál gegn Sufjan
Stevens“. Hann vill meina að Michigan hafi verið
nokkuð heillandi plata en að sjarminn hafi verið
horfinn tveimur árum seinna með útkomu Illinois
og nú með The Avalanche. Í greininni gerir Er-
lewine því enn fremur skóna að Stevens sé ekki
„alvöru listamaður“ heldur líkir hann tónlist hans
við skólaverkefni þar sem hver einasta nóta og
hvert einasta orð sé afrakstur nákvæmrar og
óinnilegrar rannsóknar. Hann segir að öll lögin
séu svipuð og noti sömu brögðin til þess að ná
fram áhrifum: krúttlegan samsöng, hraðabreyt-
ingar, óvenjulegar takttegundir og tréblástur.
Sufjan beiti þessum brögðum til þess að virðast
fínni og vandaðri listamaður en hann er í raun og
veru; þ.e. að útsetningarnar, lagatitlarnir löngu
og hugmyndin um að gera eina plötu um hvert
fylki Bandaríkjanna breiði yfir einfaldleika tón-
listarinnar og hugmyndaleysi hans. Án hugmynd-
arinnar um fylkin fimmtíu væri Sufjan löngu kom-
inn neðst í afsláttarkörfuna í Skífunni með öðrum
þjóðlagasöngvurum. Að lokum líkir Erlewine Ste-
vens honum við bráðgeran unglingspilt sem er
staðráðinn í að sýna restinni af skólanum að hann
sé betri en allir hinir.
Afgangarnir samt bragðgóðir
Grein Erlewines vakti nokkra athygli, en hann
virðist þó stýra fáliðuðu skipi – The Avalanche
virðist ætla að verða vinsælasta plata Sufjans
hingað til, a.m.k. hvað varðar fjölda seldra platna.
Gagnrýnendur hafa heldur dregið úr aðdáuninni
sem einkenndi umfjöllun síðasta árs, og kannski
ekki við öðru að búast þegar maður gefur út plötu
með lögum sem ekki þóttu nægilega góð eða hent-
ug til að komast inn á „alvöru“ plötuna. En eins og
sumir hafa bent á er þessi „afgangaplata“ samt
betri heldur en megnið af því sem annars kemur
út í viku hverri, og fyrir mína parta er Snjóflóðið
kærkomin viðbót í safnið.
Sufjan Stevens mun halda tónleika í Fríkirkj-
unni í Reykjavík 16. og 17. nóvember næstkom-
andi. Þar gefst Íslendingum tækifæri til þess að
vega og meta list Sufjans og komast til botns í því
hvort hann sé alvöru listamaður, eða stærðfræð-
ingur með snilldarlega útbúið formúlublað.
Snjóflóðið
Í lok síðasta árs, þegar gagnrýnendur gerðu upp
hug sinn og birtu lista yfir það besta sem út kom
í popptónlist á árinu, var allt að því sérkennilegt
að sjá hversu oft platan Illinois með Bandaríkja-
manninum Sufjan Stevens kom fyrir. Samkvæmt
vefmiðlinum Metacritic.com, sem tekur saman
skoðanir fjölda gagnrýnenda, birtist platan á
alls 29 topp tíu listum hjá virtum prent- og vef-
miðlum í Bretlandi og Bandaríkjunum – þar af
var hún átta sinnum í toppsætinu. Auk þess hafði
hún hæstu meðaleinkunn ársins úr dómum fleiri
en fimmtíu miðla.
Eftir Atla
Bollason
bollason
@gmail.com
Sufjan Stevens The Avalanche virðist ætla að verða vinsælasta plata Sufjans hingað til.