Lesbók Morgunblaðsins - 26.08.2006, Page 5

ada – og lagði sig í mikla hættu með
ferðum sínum inn á þrælasvæðin til
að bjarga öðrum þrælum, meðal
annars foreldrum sínum, og leiða þá
yfir í frelsið.
Á tímum Þrælastríðsins njósnaði
hún fyrir sambandsherinn og þegar
hún lést, í aðdraganda fyrri heims-
styrjaldarinnar, hlaut hún hern-
aðarlega greftrun. Þetta eru kon-
urnar tvær, sem ég vildi líkjast
hvað mest.“
Oprah fór að ferðast með gosp-
eltónlistarhópnum Sweet Honey in
the Rock, og kom fram með þeim í
kirkjum og háskólum þar sem hún
endurflutti ræðu Sojourner Truth,
Er ég ekki kona? – Ain’t I A Wom-
an?
Í heimsókn til útvarpsmanns hjá
héraðsútvarpsstöðinni WVOL, sem
hún var að reyna að fá til að heita á
sig vegna maraþongöngu, var hún
plötuð til að gera kynningarspólu
sem rataði í hendur stöðvarstjór-
ans, Clarence Kilcrese, sem réði
hana til að lesa fréttir.
Stuttu síðar bauðst henni vinna
við fréttalestur við sjónvarpsstöð í
Nashville og á þeim tímapunkti hóf
hún ástarsamband við giftan mann.
„Við bjuggum ekki saman,“ segir
hún, „en mér fannst ég einskis virði
án hans. Því meira sem hann hafn-
aði mér, því meira þráði ég hann.
Mér fannst ég vera örmagna; afl-
vana. Undir lokin sárbændi ég hann
á hnjánum í fyllstu auðmýkt.“
Henni leið illa og hún þyngdist.
„Ástæða þess að ég þyngdist og
ástæða þess að ég á að baki jafn
ömurlega röð ofbeldisfullra ást-
Hvernig hefur maður ekki áhyggjur
af konu sem missti sjö börn sín og
aleiguna í húsbruna? Hvernig græt-
ir það mann ekki?“
Fréttastjórinn tók hana af skján-
um. „Hann sagði mér að bilið milli
augna minna væri of breitt, nefið of
flatt, hakan of stór og hárið of
þykkt. Ég velti því fyrir mér af
hverju þeir hefðu verið að ráða
mig.“
Hún var send í algjöra yfirhaln-
ingu á snyrtistofu. „Þeir gerðu eitt-
hvað við hárið á mér og hársvörð-
urinn logaði. Ég fékk permanett og
hárið datt af mér. Hver hárlokkur.
Einungis þrír litlir ennislokkar voru
eftir. Engin hárkolla passaði á
hausinn á mér. Ég varð að ganga
um með slæðu. Sjálfsálitið var í
núlli og ég var sígrátandi.“
Stjórnendaskipti á sjónvarpsstöð-
inni áttu hins vegar eftir að koma
Opruh vel, en Bill Carter, nýi stöðv-
arstjórinn, ákvað að gera hana að
meðstjórnanda nýs þáttar, People
Are Talking, sem ætlað var að
keppa við Þátt Phils Donahues.
Enginn trúði því að þetta myndi
takast, en trekk í trekk reyndust
áhorfstölur hennar betri en Do-
nahues. „Allir, fyrir utan bestu vin-
konu mína, sögðu mér að þetta ætti
ekki eftir að ganga,“ segir hún. „Og
allir gáfu sínar ástæður: Ég var
blökkumaður, kona, of þung. Chica-
gobúar væru líka kynþáttahatarar
og spjallþættir á útleið.
En ég get sagt þér þetta, elskan.
Frá fyrsta degi í Chicago, er ég
gekk þar eftir götu, fann ég að ég
tilheyrði staðnum. Þetta var eins og
að koma heim, ég vissi að þarna átti
ég heima.“
Ári síðar var Quincy Jones stadd-
ur í Chicago til að bera vitni fyrir
hönd Michaels Jacksons í rétt-
arhöldum vegna höfundarréttar
lagsins This Girl Is Mine. Hann
hafði verið tregur til að leggja á sig
ferðina til Chicago frá Los Angeles
þar sem hann var að vinna með Ste-
ven Spielberg að framleiðslu kvik-
myndar byggðri á Pulitzer-verð-
launasögu Alice Walker,
Purpuralitnum.
Þar sem hann ráfaði um hótelher-
bergi sitt, borðaði morgunmat og
flakkaði milli sjónvarpsstöðvanna
staðnæmdist hann við þátt Opruh.
Líkt og hann síðar sagði við fjöl-
miðla, sá Jones bara nafnið „Sofia“
á sjónvarpsskjánum, ekki „Oprah“,
þegar nafnalistinn rúllaði. Og þar
með var búið að ráða í hlutverk
stjúpdóttur Celiu.
„Ástæða þess að ég tók þetta
hlutverk að mér var sú mikla trú
sem þessi karakter hafði á sjálfri
sér,“ segir hún. „Sama hve bugaður
og brotinn einstaklingur er, þá get-
ur hann alltaf náð sér. Staðið í fæt-
urna á ný og risið upp sem sig-
urvegari. Að hafa trú á sjálfum sér
breytir fórnarlambi í sigurvegara
og veitir manni styrk til að taka
ábyrgð á eigin lífi og örlögum.
Síðar í sögunni, þegar eiginkona
borgarstjórans vill fá Sofiu til sín
sem þjónustustúlku en hún neitar
þá koma hvítu mennirnir í bænum
og berja hana. Hún er því næst
handtekin og færð í fangelsi og
henni ekki sleppt fyrr en mörgum
árum síðar og þá gegn því skilyrði
að hún verði þjónustustúlka hjá
borgarstjóranum.
Þú veist hvernig hlutirnir ganga
fyrir sig á tökustað. Maður bíður og
bíður út í hið óendanlega. Elskan,
það er hægt að prjóna heila peysu á
meðan maður bíður. Mín sena var
sú síðasta sem átti að taka og ég sat
því þarna og beið í þrjá daga eftir
að henni yrði stillt upp. Ég hafði því
heilmikinn tíma til að hugleiða árin
sem Sofia eyddi í fangelsinu og
hvernig þúsundir manna og – allir
þeir sem tóku þátt í mótmælagöng-
unni í Selma – lentu í fangelsi og
hvernig tilfinningar fangelsisárin og
óréttlætið hefur vakið [Innsk. Í
bænum Selma í Alabama var mið-
stöð kosningaréttarbaráttu blökku-
manna á sjöunda áratugnum]. Þess
vegna var það að þegar Sofia stóð
loksins föst á sínu og neitaði þá var
það sigurstund fyrir mig; fyrir okk-
ur öll.
Hún er táknmynd kynslóða
blökkukvenna og allra þeirra hindr-
ana sem ég hef þurft að yfirstíga til
að komast þangað sem ég er í dag. Í
mínum augum er hún samtvinnun
Sojourner Truth, Harriet Tubman
og allra hinna blökkukvennanna,
óþekktra og ómærðra, sem þó
standa fyrir mikilvægan þátt okkar
sögu.“
Engu að síður sætti myndin
gagnrýni af hálfu samfélags blökku-
manna, sem sumir hverjir sögðu
hana draga upp neikvæða mynd af
blökkumönnum. Oprah blæs á þessa
gagnrýni þegar ég nefni hana, og
bendir á að myndin sé um blökku-
konur ekki – menn.
„Ég varð virkilega hissa hvernig
sumir brugðust við henni,“ segir
hún. „Ég trúi því að maður sjái það
sem maður vill í hverju listaverki.
Eða hverju sem er ef út í það er
farið. Þegar maður sér gleði og feg-
urð í einhverju þá er það vegna
þess að það er hluti af manni. Og
þegar maður sér neikvæða reiði og
ótta í einhverju þá gerist það líka
vegna þess að það er hluti af manni.
Ég er orðin leið á að hlusta á
hvernig myndin veikti stöðu blökku-
manna. Ekki heyrði ég neinn fjalla
um heimilisofbeldið, ofbeldið gegn
konum eða kynferðisofbeldið
arsambanda er sú að ég þarfnaðist
svo sárlega viðurkenningar. Ég
þarfnaðist þess að allir kynnu vel
við mig af því að mér líkaði ekkert
sérlega vel við sjálfa mig.
Þannig leitaði ég í ástarsambönd
með sjálfselskum og grimmum
mönnum sem sögðu mér síðan
hversu sjálfselsk ég væri að sækjast
eftir starfsframa, eða reyna að kom-
ast að því hver ég væri og ég svar-
aði þeim „þakka þér kærlega. Þetta
er hárétt hjá þér“ og var síðan full
þakklætis í þeirra garð af því að ég
taldi mig ekki eiga neitt annað skil-
ið. Þetta var ástæða þess að ég
þyngdist svona mikið seinna meir.
Það var besta leiðin til að einangra
sig gegn vandlætingu heimsins.“
Þremur árum síðar hafði WJZ-
sjónvarpsstöðin í Baltimore sam-
band við hana til að fá hana sem
meðstjórnanda klukkustundarlangs
fréttaþáttar. En það gekk ekki
vandkvæðalaust. Hún las fréttirnar
ekki eins og þær voru skrifaðar. Í
Nashville sá hún orðin á textaskján-
um en endurorðaði textann ósjálf-
rátt og fyrir vikið varð tónninn sam-
ræðulegri. Í Nashville kunnu menn
vel að meta það. Ekki í Baltimore.
Winfrey var send á vettvang til
að fjalla um húsbruna þar sem sjö
börn höfðu farist og látin taka viðtal
við örvinglaða móðurina. „Það kom
ekki vel út að fréttamaðurinn sem
sendur var til að fjalla um brunann
brysti í grát með konu sem misst
hafði heimili sitt. Það reyndist mér
mjög erfitt að vera allt í einu orðin
„ungfrú sjónvarpsfréttamaður“ og
sýna þar með engar tilfinningar.
AP
g óbeint í gegnum reynslu annarra. Með þessu móti get ég skynjað og opnað á aðra og í gegnum það opnað á sjálfa mig.“
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 2006 5


Bljúgur

David Letterman kyssir á
hönd Opruh á frumsýningu
leikritsuppfærslu hennar á
Purpuralitnum en hún lék eitt
af aðalhlutverkunum í sam-
nefndri kvikmynd Stevens
Spielbergs. Fyrir ári síðan
kom oprah óvænt fram í þætti
Lettermans en sextán árum
fyrr hafði hún heitið því að
mæta aldrei í þann þátt aftur.
Eins konar
fjölmiðlaveldi
Milljarðamæringur

Oprah hélt upp á nítján ára
afmæli sjónvarpsþáttar síns
með því að gefa hverjum og
einum hinna 276 áhorfenda í
sjónvarpssal nýjan bíl, Pontiac
G6. Áhorfendurnir voru allir
konur en Oprah er fyrsta
blökkukonan sem verður
milljarðamæringur í Banda-
ríkjunum.
Margverðlaunuð

Árið 2002 hlaut Oprah
mannúðarverðlaun Bob Hopes
sem veitt eru á Emmy-
verðlaunahátíðinni.
Áhrifamikil

Árið 1996 fékk Oprah á sig
lögsókn fyrir að hafa sagt í
sjónvarpsþætti sínum að vitn-
eskja um hugsanlega kúriðu í
bandarísku nautakjöti hefði
fengið hana til að hætta að
borða hamborgara. Í kjölfar
ummæla Opruh hríðféll verð á
nautakjöti og nautgripum og
bandaríski nautgripaiðnaður-
inn varð fyrir milljóna tjóni.