Lesbók Morgunblaðsins - 05.05.2007, Blaðsíða 13

kennara og annarra tónlistarmanna batnað til
muna, þau höfðu fengið spennandi verkefni og
leið vel í landinu, höfðu skapað sér tilveru hér á
landi. Hér er hæfileg þensla og spenna í þjóð-
félaginu, sem gerir það ákjósanlegan bústað
fyrir þau. Peter líkti sambandinu við Ísland, eða
frekar veru sinni í landinu, við hjónaband. Mað-
ur þarf á einhverjum tímapunkti að taka
ákvörðun um að maður ætli að lifa lífinu á ein-
hvern hátt, að vera í hjónabandi; búa í ókunnu
landi. Núna er Peter kennari við Listaháskóla
Íslands og Tónlistarskóla Reykjavíkur. Hann
hefur auk þess verið meðlimur í ýmsum kamm-
erhópum, en þar ber helst að telja Tríó Reykja-
víkur sem auk hans er skipað Guðnýju Guð-
mundsdóttur fiðluleikara og Gunnari Kvaran
sellóleikara frá árinu 1995 og Tríó Romance
ásamt Martial Nardeau og Guðrúnu Birg-
isdóttur, hann hefur spilað einleik með Sinfón-
íuhljómsveitinni og er nú meðal okkar virtustu
píanóleikara og kennara.
Lenka hefur í mín eyru verið kölluð eitt best
geymda tónlistarleyndarmál þjóðarinnar; þar
sem hún hefur unnið störf sín með hægð, verið
organisti og kórstjóri, en nú hefur hróður henn-
ar breiðst út hægt og rólega og fleiri vita nú að
hún er fyrsta flokks organisti.
Antonia Hevesi – kom frá Ungverjalandi
Antonía Hevesi kom stuttu síðar eða árið 1992
og ætlaði upphaflega bara að vera hér í eitt ár.
Hún hafði ráðið sig til kennslu í Finnlandi sem
átti að hefjast árið 1994 og hafði verið á finnsku–
námskeiði; reyndar tekið finnskupróf daginn
áður en hún kom til Íslands. Kunningjar hennar
voru á Íslandi og þekktu til á Siglufirði og báðu
hana að sækja um starf þar og kenna þennan
tíma sem hún beið eftir að halda til Finnlands.
Stuttu áður en hún ætlaði að halda til baka
heyrði hún ungan mann syngja úti á torgi. Hann
var að syngja eitthvert rokklag, en röddin var
þvílík að Antonía ákvað að þessi drengur yrði að
komast í nám. Hún hætti við að fara til Finn-
lands og lagði sitt af mörkum til að draga dreng-
inn í söngtíma. Þetta var Hlöðver Sigurðsson
sem nú er í framhaldsnámi á Ítalíu hjá Kristjáni
Jóhannssyni. Um það bil ári eftir að hún hafði
útskrifað Hlöðver og komið honum til Lundúna
í framhaldsnám flutti hún til Hafnarfjarðar, hún
sá auglýst þar spennandi starf og langaði til að
komast í hringiðu tónlistarlífsins í landinu. Það
hefur henni tekist; hún er æfingapíanisti í Ís-
lensku óperunni og listrænn stjórnandi og pí-
anóleikari með hádegistónleikaröð Hafn-
arborgar og hefur með því skapað sjálfri sér
skemmtilegan starfsvettvang.
Agnieszka Malgorzata Panasiuk –
kom frá Póllandi
Agnieszka Malgorzata Panasiuk píanóleikari er
yngst þeirra sem ég ræddi við. Pólskir tónlistar-
kennarar sem höfðu verið á Akureyri um
nokkra hríð settu upp auglýsingu í Tónlistarhá-
skólanum í Gdansk þar sem Agnieszka var við
nám og sennilega hefur blundað í henni einhver
ævintýraþrá – henni þótti Ísland framandi og
spennandi og sótti um starfið. Hún kom hingað
til lands ásamt manni sínum Pawel sem er selló-
leikari, stuttu eftir að hún lauk mastersnámi ár-
ið 1999 og settist að á Akureyri. Hún hafði starf-
að sem píanóleikari við Johann Srauss
hljómsveitina í Varsjá og kennt börnum og ung-
lingum á aldrinum 7-19 ára í heimalandi sínu um
fjögurra ára skeið áður en hún kom hingað, en
samt telur hún að hér hafi hún orðið fullorðin. Í
Póllandi er fjölskyldan og ræturnar, en hér hef-
ur hún búið flest sín fullorðinsár og hér finnst
henni tónlistarlífið og -umhverfið frjótt og
spennandi. Þeim hjónum líður vel hér og þess
vegna hafa þau ákveðið að vera hér áfram. Sem
dæmi um það hversu vel þeim líður hér á landi
má geta þess að héðan fór Agnieszka til London
árið 2003 og stundaði framhaldsnám við Royal
Academy of Music í eitt ár og lauk þaðan post-
graduate námi. Henni gekk reyndar það vel
strax á inntökuprófinu að hún fékk styrk til
námsins, svokallaðan Krein-scholarship. Hún
naut mikillar velgengni í Englandi, spilaði með
mörgum einleikurum og kammerhópum, og hélt
m.a. hádegistónleika í St.-Martin-in-the-Fields,
á St.Johńs Smith Square og í Senat House Blo-
ombsbury. Árið 2004 keppti hún svo til úrslita í
tónlistarkeppninni Delius Prize. Samt tók hún
þá ákvörðun eftir árið í London að snúa “heim
til Íslands.
Það sem Agnieszka nefndi að sér fyndist
fyrst og fremst sérstakt við Ísland er hversu
tónlistarástundun er útbreidd í þjóðfélaginu.
Stór hluti þjóðarinnar syngur í kórum, og þar
finnst fólk á öllum aldri; allt frá kornungum
börnum til ellilífeyrisþega. Stór hluti barna lær-
ir einhvern tímann á hljóðfæri, mörg þeirra eru
í lúðrasveitum eða í bílskúrsböndum – allir eru í
tónlist! Og gæðin eru mikil, fólk stundar tónlist-
ina af heilum hug. Þetta finnst Agnieszku sér-
staklega heillandi við þjóðina, ellilífeyrisþegar í
kór, er nokkuð sem henni finnst fallegt og hér
vill hún starfa.
Hljómsveitarstjórar og
aðrar flökkukindur
Margir mikilhæfir hljómsveitarstjórar hafa
unnið á Íslandi – sumir þeirra í nokkur ár – og
síðan hafa þeir snúið sér að öðrum hljóm-
sveitum annars staðar í veröldinni. Fæstir
þeirra hafa haft hér fasta búsetu, þannig að ekki
hefur verið minnst á þá sérstaklega fyrr en hér í
lokin. Hér má telja upp marga, Olaf Kielland,
Hermann Hildebrandt, Bohdan Wodiczko, Alf-
red Walter, Jean-Pierre Jacquillat, Karsten
Andersen, Paul Zukovsky, Petri Sakari, Osmo
Vänskä, Rico Saccani, Rumon Gamba …
Og svo margir aðrir …
Það er erfitt að segja skilið við efni af þessu tagi
og sífellt koma ný nöfn upp í hugann; hvað með
Alinu Dubik þá stórkostlegu söngkonu, hvað
með Gerrit Schuil píanista, Richard Simm pían-
ista sem kom fram á Listahátíð í fyrra og þeir
sem þekkja til vita að er frábær tónlistarmaður,
hvað með þá Steef van Oosterhout, Frank
Aarnink og Jorge Rene Lópes slagverksleikara,
hvað með Kurt Kopecky tónlistarstjóra Óp-
erunnar, hvað með …
Lokaorð
Ef hægt er að draga einhverja niðurstöðu af
þessum greinaflokki um erlenda tónlistarmenn
á Íslandi er hún helst sú að þetta fólk hafi gert
það mögulegt að halda uppi öflugu tónlistarlífi á
landinu, sérstaklega á fyrri hluta aldarinnar.
Það setti ný viðmið, kenndi Íslendingum bæði
að leika tónlist og njóta hennar. Tungumál tón-
listarinnar er alþjóðlegt og tónlistarmenn hafa
alltaf verið á faraldsfæti, þeir fara þangað sem
vinnu er að hafa og fólk vill hlusta. Þessu höfum
við notið góðs af og meira en það, þetta fólk var
ásamt nokkrum vel menntuðum heimamönnum
forsendan fyrir því sem ég vil kalla tónlistar-
sprenginguna miklu hér á landi á 20. öld, en öld-
um saman hafði íslenskt tónlistarlíf verið mjög
fábreytt. Þegar tók að líða á öldina fjölgaði Ís-
lendingum sem fóru í langt tónlistarnám til ann-
arra landa. Þetta fólk skilaði sér flest aftur heim
og hefur nú tekið við hlutverkinu sem helstu
burðarásar innlends tónlistarlífs; en sem betur
fer er tónlistin alþjóðleg í eðli sínu og flæði fólks
á milli landa því mögulegt. Þetta er samkvæmt
aldagamalli hefð tónlistarmanna.
Það sem er merkilegast við þessa sögu sam-
skipta Íslendinga og erlendra tónlistarmanna
sem settust hér að er hversu farsæl þau hafa
verið; það hversu móttækilegir Íslendingar
voru fyrir evrópskum hákúltúr annars vegar og
hins vegar hversu vel útlendingarnir aðlöguðust
þessu einangraða þjóðfélagi. Það hversu margir
ílentust hér þótt þeir ætluðu bara að stoppa
stutt er í raun merkilegast.
Og hvernig liti myndin út ef þessi straumur
hefði ekki legið hingað? Ég sé fyrir mér að auð-
vitað hefðu spurnir borist hingað fyrr eða síðar
af fiðlum, píanóum og jafnvel sinfóníuhljóm-
sveitum, menn hefðu reynt að potast í þessu
sjálfir, og núna væri hér kannski lítil áhuga-
mannahljómsveit sem spilaði jafnvel tvisvar á
ári …
En auðvitað eru svona vangaveltur út í hött.
Ísland hefur þrátt fyrir allt aldrei verið ein-
angrað frá umheiminum og svo aðeins sé rifjað
upp frá fyrstu greininni, þá hefur margt í sjálf-
um rímunum, sem okkur finnst vera það þjóð-
legasta af öllu þjóðlegu, verið rakið til Evrópu á
miðöldum, bæði bragurinn og tónlistin. Stemm-
urnar eru líklega einhver samsuða úr því sem
fyrir var og erlendum áhrifum, og það er íslensk
tónlistarsaga í hnotskurn.
 Bjarki Bjarnason: Tónlist og tónlistarmenn á Íslandi, Sin-
fóníuhljómsveit Íslands, Saga og stéttatal, Reykjavík: Sögu-
steinn 2000
Einkaviðtöl við:
Agnieszku Malgorzata Panasiuk
Antoniu Hevesi
Peter Máté
samspil
Morgunblaðið/ÞÖK
Antonia Hevesi Hún heyrði ungan Íslending syngja úti á torgi og ákvað að koma honum til mennta. Hún er hér enn.
Höfundur lauk prófi í tónlistarfræði við LHÍ vorið 2005
og starfar á Ríkisútvarpinu.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Peter Máté Á einhverjum tímapunkti þarf að taka ákvörðun um að lifa lífinu á einhvern hátt, að vera í hjónabandi; búa í ókunnu landi.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. MAÍ 2007 13