Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.2007, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. JÚNÍ 2007 11
Eftir Þröst Helgason
throstur@mbl.is
Mér er stórlega létt að heyra aðþað sé nú loksins hægt að út-
skýra alheiminn. Ég var farinn að
halda að það væri eitthvað að mér.“
Þetta segir
Woody Allen í
nýju greinasafni
sem kom út fyrr í
mánuðinum og
heitir Mere An-
archy (Helbert
stjórnleysi).
Þetta er fjórða
greinasafnið sem
Allen gefur út en
þau fyrri heita
Getting Even, Without Feathers og
Side Effects en þær hafa síðan allar
komið út á einni bók, The Complete
Prose of Woody Allen.
Bókin hefur verið kynnt með
mjög viðeigandi hætti: „Í þessu
fyrsta greinasafni frá því að hin
klassísku þrjú komu út hefur Allen
tekist að skrifa bók sem svarar ekki
aðeins knýjandi spurningum um
mannlega tilveru heldur er líka af
nákvæmlega þeirri þykkt sem hent-
ar best til þess að skjóta undir fót á
völtu borði.“
Allen hefur einstakt lag á að út-
skýra flókna hluti með einföldum
hætti: „Ég vaknaði á föstudaginn og
þar sem alheimurinn er að þenjast
út var ég lengur en vanalega að
finna sloppinn minn,“ segir hann í
grein um eðlisfræði. Hann kynnir
líka til sögunnar persónur sem
myndu ekki eiga heima í bók eftir
nokkurn annan höfund eins og Ja-
sper Nutmeat, Flanders Mealworm
og sjálfstæða kvikmyndaframleið-
andann E. Coli Biggs.
Allen er auðvitað drepfyndinn í
þessari bók. Tilvalin sumarlesning.
  
Út er komin hjá Bjarti barnabók-in Tales Of The Elves – Ice-
landic Folktales
for Children.
Hér eru sagðar
sjö álfasögur,
sem Anna Kristín
Ásbjörnsdóttir
endursegir úr
þjóðsögum Jóns
Árnasonar, og
þær myndskreyttar af Florence
Helgu Thibault. Bókin Álfasögur úr
þjóðsögum Jóns Árnasonar kom út
á íslensku síðasta haust og er þetta
ensk þýðing hennar. Victoria Cribb
þýddi.
  
Ný staða Íslands í utanrík-ismálum: Tengsl við önnur
Evrópulönd nefnist bók sem komin
er út hjá Alþjóðamálastofnun og
Rannsóknarsetri um smáríki í rit-
stjórn Silju Báru Úlfarsdóttur.
Í nóvember 2006 stóð Alþjóða-
málastofnun Há-
skóla Íslands fyrir
ráðstefnu um
breytta stöðu í ut-
anríkismálum Ís-
lands með áherslu
á tengsl við önnur
Evrópulönd.
Markmiðið var að
vekja athygli á
þeim víðfeðmu
rannsóknum sem fara fram á sviði
Evrópufræða í íslensku háskóla-
samfélagi og var því fræðimönnum
af ýmsum sviðum boðið að kynna
verk sín. Afrakstur ráðstefnunnar
er hér settur fram í fimm meg-
inhlutum. Í þeim fyrsta eru inn-
gangserindi, í öðrum eru ýmis sjón-
armið hagfræðinnar sett fram, í
þeim þriðja ræða stjórnmála- og
sagnfræðingar málefni þeim tengd, í
þeim fjórða kynna norrænir fræði-
menn reynslu sinna landa af fullri
aðild að Evrópusambandinu og að
lokum eru skráðar pallborðs-
umræður sem fulltrúar vinnumark-
aðarins tóku þátt í.
Silja Bára Ómarsdóttir er for-
stöðumaður Alþjóðamálastofnunar
og Rannsóknaseturs um smáríki við
Háskóla Íslands og aðjúnkt við
stjórnmálafræðiskor Háskóla Ís-
lands.
BÆKUR
Woody Allen
Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur
sith@mbl.is
Hvers vegna kveikir klósettið þörf fyrirað skrifa? Flestir höfundanna þarfinna aldrei annars staðar hjá sérslíka þörf. Ég er viss um að þeir hafa
aldrei skrifað staka línu á pappír. Klósettvegg-
urinn, hins vegar, er miðill alveg sérstakrar nátt-
úru. Það veitir annars konar ánægju að birta verk
þar. Getur verið að einsemdin hrindi af stað sér-
stöku gangvirki, frumstæðri hvöt til þess að
skrifa, skilja eftir merki? Það kæmi mér ekki á
óvart þótt allar fornu hellateikningarnar hefðu
verið skrapaðar á veggina meðan frummaðurinn
sat á hækjum sínum yfir heitum kúk.“
Þetta er lauslega snaraður kafli úr skáldsög-
unni Estestven roman (Náttúruskáldsaga) eftir
Búlgarann Georgi Gospodinov. Þar er, ásamt
ýmsu öðru, að finna kostulegar pælingar um kló-
sett og skriftir, klósett og kvikmyndir, klósett og
líðan þeirra sem þar dvelja um lengri hríð eða
skemmri. Nefna má pælingar eins kaffi-
húsaheimspekingsins um hvernig klósettið er eini
prívat-staðurinn sem eftir er í nútímasamfélagi.
Allt annað almannarými er vaktað af eftirlits-
vélum sem murra allan sólarhringinn, einungis í
klefa sínum á almenningsklósettinu getur mað-
urinn verið viss um að enginn sé að horfa. Hvergi
nema í líkkistunni og á klósettinu er að finna slík-
an fullkominn frið og vel þegna einveru. Og –
skemmtileg tilviljun – rýmið er í báðum tilfellum
svo að segja jafnstórt. Hvernig skyldi standa á
því?
Georgi Gospodinov er sem fyrr segir Búlgari,
hann er 39 ára gamall, og bók hans um samnefndu
söguhetjuna Georgi Gospodinov, sem tekur upp á
því að reyna að skrifa „náttúrulega“ skáldsögu
þegar hann uppgötvar að eiginkonan á von á barni
með öðrum manni, hefur hlotið ágætar viðtökur.
„Vinsamlegast kaupið og lesið þessa bók,“ er yf-
irskrift eins grísks gagnrýnanda, til dæmis. Þar
segir ennfremur að póstmóderníska formið leiki í
höndum Gospodinovs (hann stelur t.d. upphafs-
línum frægra bóka og reynir að skrifa sig áfram,
endurvinnslan er hér á háu stigi, auk þess sem
smíði skáldsögu er öðrum þræði inntak bók-
arinnar) og að honum hafi tekist að skrifa fyndna
bók sem um leið sé mannleg. Hún kanni í raun
„mannlegan missi “og „hyldýpið handan við skiln-
að“.
Natural Novel, eins og bókin nefnist í enskri
þýðingu, hefur verið þýdd úr búlgörsku á ein sjö
tungumál, hún er fyrsta skáldsaga höfundar, sem
er ljóðskáld að upplagi, doktor í textafræði og
einnig höfundur glænýs smásagnasafns. Hann
býr og starfar í Sofia.
En hvenær berast annars búlgarskar bækur til
Íslands? Í svipinn man ég varla eftir neinni á síð-
ustu árum. Að hluta er um að kenna skorti á þýð-
endum, væntanlega. Og að sjálfsögðu eiga ekki
allar búlgarskar bækur erindi við okkur hér norð-
urfrá – fremur en þeir í Búlgaríu myndu nenna að
lesa allar okkar bækur. Markaðurinn hér er líka
lítill, mikið rétt. En samt, það kemur út svo mikið
af áhugaverðum bókum á hinum margvíslegu mál-
svæðum álfunnar – já, og á heimsvísu – að fjöl-
breyttara úrval ætti með réttu að rata til okkar,
ekki satt? Flest er samt þýtt úr giska aðgengilegri
ensku, sem er sífellt umhugsunarefni, og bla, bla,
bla … afsakið, til hvers að vera að fjargviðrast yf-
ir þessu einu sinni enn – of gömul tugga, setjumst
heldur bara á klósettið og krotum á vegginn
fyndnara nöldur, lævísari heimspeki, ástar- og
saknaðarkveðjur … Við erum í djúpum skít hvort
sem er, eins og Gospodinov myndi segja.
Akkúrat. Ef þetta var í verunni pistill um kló-
sett, þýðingar, aðra heima – og þýðingu alls þess á
okkar tímum – kjarnast hann kannski best í þess-
ari línu úr bók Gospodinovs: „Hápunktur 10. ára-
tugarins er og verður dýfan ofan í skítugasta kló-
sett Skotlands í Trainspotting.“
Natural Novel er til á Amazon, hún kom út í
enskri þýðingu Zornitsu Hristovu hjá Dalkey Arc-
hive Press.
ERINDI » „Hápunktur 10. áratug-
arins er og verður dýfan of-
an í skítugasta klósett Skot-
lands í Trainspotting.“
Klósettið og líkkistan
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
E
fnistök Rafskinnu eru sjónrænar
listir í víðum skilningi og úr mis-
munandi listgreinum og má þar
nefna tónlistarmyndbönd, stutt-
myndir, heimildamyndir, teikni-
myndir, myndlistarverk, tónleika-
upptökur og viðtöl við listamenn. Rafskinna fjallar
ekki eingöngu um sjónlistir í formi texta, eins og á
við önnur íslensk list- og menningartímarit, heldur
hefur hún að geyma verkin sjálf. Umfjöllun Raf-
skinnu er meðal annars í formi viðtala við lista-
mennina sem að verkunum standa, stuttra heimild-
armynda og prentaðra greina sem fylgja með
diskinum.
Það er óhætt að segja að Rafskinna sé nýjung í
tímaritaútgáfu landsins og jafnvel er villandi að
kalla umrætt fyrirbæri „tímarit“: „Við fundum fyr-
ir því að mörgum fannst erfitt að skilja hvað Raf-
skinna væri, héldu jafnvel að það væri tímarit þar
sem maður læsi texta af sjónvarpsskjá. Við bjugg-
um því til orðið sjónrit. Þetta er náttúrlega alveg
nýtt fyrirbæri á Íslandi og þarf þess vegna tíma til
að finna sig í tungumálinu – fólk þarf að tengja og
skilja,“ segir Pétur Már Gunnarsson sem situr
ásamt Þórunni Hafstað og Sigurði Magnúsi Finns-
syni, en saman ritstýra þau Rafskinnu ásamt
Ragnheiði Gestsdóttur sem er stödd erlendis.
Vettvangur sem þörf er á
Mikið og lengi hefur verið kvartað undan skorti á
vettvangi til sýningar á ýmsum sjónrænum listum.
Listasenan á Íslandi blómstrar og ekkert vantar
upp á sköpunarkraftinn hjá listamönnum en aðeins
brot af því sem gert er kemst nokkurn tíma fyrir
augu almennings. Þessi skortur var drifkrafturinn
á bak við það að ráðist var í útgáfu á Rafskinnu.
„Maður hefur fundið fyrir ákveðinni þörf – á þess-
um sjónrænu tímum og allt það – fyrir útgáfu í
þessu formi, sem tekur almennilega á sjónlistum og
það er gaman að geta nálgast flóruna á allt annan
hátt en gert hefur verið. Það er í rauninni svolítið
undarlegt að það skuli ekki vera meira til af þessu í
heiminum. Rafskinna hefur þann augljósa kost að
miðla sjónrænni list og sjónrænum þætti menning-
ar okkar – á sjónrænan hátt. Það gefur augaleið að
prentmiðlar geta ekki sinnt þessum stóra þætti
menningarinnar á sama hátt. Rafskinna er tímanna
tákn,“ útskýrir Sigurður.
„Það er líka allt annað að horfa á viðtal við mann-
eskju en að lesa það í blaði. Þannig geturðu t.d. séð
líkamshreyfingar, kæki og umhverfi viðmælanda
sem gerir þér kleift að kynnast manneskjunni á
annan hátt en í gegnum blaðaviðtal eða í tímariti,“
bætir Þórunn við.
Eftir að ritstjórnin byrjaði að vinna að Raf-
skinnu fundu þau raunverulega fyrir hvað þörfin
fyrir slíka útgáfu var mikil. „Mikið af listafólki hef-
ur komið til okkar með verk sem það hefur setið á,
og ekki farið lengra með, vegna þess að það hefur
ekki fundið álitlegan vettvang til birtingar fram til
þessa,“ segja þau. „Til dæmis íslensk tónlistar-
myndbönd,“ heldur Sigurður áfram. „Ég veit ekki
hvar á að nálgast þau í dag nema í litlum gæðum á
Netinu. Það eru ekki lengur til þessir sjónvarps-
þættir sem maður ólst upp með – poppkorn og svo-
leiðis – þar sem birtingin var vikuleg og hún varð
fyrir vikið töluverður viðburður. Síðan kom tímabil
þar sem var í rauninni offlæði af myndböndum. Og
núna eru þau í rauninni hvergi. Þá er gaman að
geta nálgast útvalin myndbönd í hæstu gæðum á
þann hátt sem Rafskinna býður upp á,“ segir Sig-
urður.
„Það er í rauninni mikil synd að það sé lögð
svona mikil vinna í tónlistarmyndbönd sem fá svo
hvergi almennilega birtingu,“ bætir Pétur við. „Það
hlýtur að letja fólk við að fara út í slíka vinnu enda
kostar hún heilmikinn tíma og pening,“ og Sig-
urður heldur áfram: „Það er náttúrlega hægt að
nálgast allt mögulegt á Netinu en útgáfa af þessu
tagi þjónar einnig sem ákveðið sigti og býður um
leið upp á að verkið fái birtingu í miklum gæðum.“
Unnið með fisk
Mikið er lagt upp úr efnislegum þætti útgáfunnar
og markmiðið að Rafskinna verði eigulegur gripur
sem vert sé að safna. Umbúðir Rafskinnu eru mik-
ilvægur hluti af heildarpakkanum sem mikið er lagt
upp úr, en fyrir hvert tölublað er fenginn nýr hönn-
uður í verkið. Auk DVD-disksins fylgir prentefni
með ýmsum greinum, sögum, ljóðum, teiknimynda-
sögum og fleiru sem tengist efni DVD-disksins. Þar
að auki er ávallt annað fylgiefni, s.s. prentað verk
eftir myndlistarmann blaðsins og fleira óvænt sem
tengist þemanu hverju sinni. Hönnunarstjórn Raf-
skinnu er í höndum Gunnars Þórs Vilhjálmssonar
en hann ásamt Sigurði Eggertssyni hannaði útlit
fyrsta tölublaðsins.
Rafskinna mun koma út fjórum sinnum á ári og í
hverju tölublaði er ákveðið þema. Í fyrstu útgáf-
unni er þemað „fiskur“ og tengist því megnið af
innihaldinu fiski á einhvern hátt. „Við nálgumst
þemað frá ólíkum áttum og notum það sem eins
konar útgangspunkt. Það getur líka verið skemmti-
legt fyrir viðkomandi listamann sem er að vinna
verk sérstaklega fyrir okkur að hafa eitthvert stik-
korð til að vinna út frá. Þó er það alls ekkert skil-
yrði heldur eingöngu gert til að skapa ákveðna
stemningu og heildarmynd.“
Rafskinnu er ætlað að vera jafn áhugaverð fyrir
Íslendinga og útlendinga. Allt íslenskt efni á disk-
inum er með enskum texta svo það nái til sem
flestra. Rafskinna sinnir bæði innlendri og erlendri
listflóru en eins og gefur að skilja fer meira fyrir
innlendri listsköpun, en þau segja að útgáfan sé
ekki síst ætluð sem kynningarvettvangur á báða
bóga. „Við fjöllum um svo vítt svið – tónlist, mynd-
list og kvikmyndir – og því held ég að Rafskinna
eigi eftir að höfða til mjög breiðs hóps. Við ein-
blínum að vissu leyti á grasrótina en svo fjöllum við
líka um stærri nöfn í listheiminum.“ Rafskinna ein-
skorðar sig ekki við niðurnjörvaðar skilgreiningar
á listgreinum heldur kemur víða við og gerir efnið
mjög fjölbreytt. „Það virðist sem allir hafi hrein-
lega verið að bíða eftir þessu, án þess kannski að
vita það.“
Bland í poka
Innihald fyrsta mynddisks Rafskinnu er litríkt og
margþætt og eins og þau nefna sjálf er þar sérlega
hugað að grasrótinni. En stóru nöfnin fá engu að
síður umfjöllun og ber þar helst að nefna ítarlegt
viðtal við Björk Guðmundsdóttur þar sem hún ræð-
ir nýju plötuna sína Volta, túrinn sem nú er í al-
gleymingi auk þess sem skyggnst er inn á æfingu
með henni og hljómsveit hennar, á tónleika og í
stúdíó þar sem hún er við upptökur á Volta. Þá mun
Rafskinna frumsýna Hvalalíf, tíu mínútna stutt-
mynd eftir Kristján Loðmfjörð, þar sem hann end-
urklippir og hljóðblandar kvikmynd Þráins Bert-
elssonar Nýtt líf. Ben Frost er með myndband við
eigið lag og sömuleiðis Jimmy Tenor en hann
stendur einnig fyrir leikinni stuttmynd sem ber tit-
ilinn Dr. Abortenstein. Fjallar hún um brjálaðan
vísindamann, finnskar vampírur og fasisma. Í Raf-
skinnu má einnig sjá teiknimynd eftir Hugleik
Dagsson, ný myndbönd með GusGus og Rass,
myndband með Ghostigital og eins konar mat-
reiðsluhorn með forsprökkum sveitarinnar, þeim
Einari Erni og Curver, þar sem þeir leggja allt sitt
traust á þorskinn. Liðsmenn Skakkamanage ræða
málin og taka lagið heima í stofu og einnig sýnir
Rafskinna fjögur vídeóverk eftir myndlistarkonuna
Ingibjörgu Birgisdóttur sem er myndlistarmaður
Rafskinnu í þessu tölublaði, en á meðal fylgiefnis er
einnig að finna útprentaða mynd eftir hana. Í
prentaða fylgiefninu verður að finna greinar sem
tengjast þemanu á ólíkan hátt eftir ýmsa penna.
Sjónritið Rafskinna
Inn á íslenskan útgáfumarkað hefur bæst við
nýtt tímarit og ber það heitið Rafskinna. Um er
að ræða DVD-tímarit eða sjónrit, fyrsta sinnar
tegundar á Íslandi, en það má segja að Raf-
skinna feli í sér eiginleika tímarits, dvd-
mynddisks og gallerís allt í senn. Með Rafskinnu
er því orðinn til nýr vettvangur á Íslandi til miðl-
unar á sjónrænum listum sem ekki er vanþörf á.
Morgunblaðið/G.Rúnar
Rafskinnungar Þórunn Hafstað, Sigurður
Magnús Finnsson og Pétur Már Gunnarsson
standa á bakvið útgáfu Rafskinnu